Лъэхъэнэ псоми я усакIуэ

Лъэхъэнэ псоми я усакIуэГете И. В., Шиллер Ф., Дессинг Г. Э. хуэдэ цIыхушхуэхэм ящIыгъуу зи цIэр къраIуэ нэмыцэ усакIуэ, прозаик, критик икIи публицист Гейне Генрих Дюссельдорф щыщ журт унагъуэм 1797 гъэм къыщалъхуащ. Унагъуэ еджапIэм, франджыбзэкIэ щрагъаджэ лицейм щIэсащ. Ахэр ­къиуха нэужь, ныбжьыщIэм и гугъащ коммерцэ Iуэхум хыхьэну. ЯпэщIыкIэ Майн Iуфэ Iус Франкфурт, етIуанэуи Гамбург къалэхэм и зэфIэкI щеплъыжащ, ауэ зыри къикIакъым.
ИужькIэ Бонн, Геттинген, Берлин къалэхэм щеджащ. А зэманым ар дехьэх Гегель и лэжьыгъэхэм, икIи 1825 гъэм Геттинген къегъэзэжри, хабзэмкIэ доктор мэхъу. 1823 гъэм Пруссием журтхэм цIыхум и хуитыныгъэ псори къыщытраха нэужь, Гейне а къэралым и бий нэхъ жагъуэ дыдэхэм ящыщ зы мэхъу икIи езым хуэдэ и лъэхъэнэгъу зыкъомым ящIыгъуу лютеранствэр ­къещтэ.
Диныр зэрихъуэжам сэбэпынагъ гуэри Гейне къыхуихьакъым, сыту жыпIэмэ властыр зыIэщIэлъхэр нэхъ зыгъэгубжьыр абы зэрихьэ диныртэкъым, атIэ и тхыгъэхэрт.
Гейне нэхъ гулъытэшхуэ зыхуищIхэм ящыщт литературэр. Бонн щыщыIам, ныбжьыщIэм Шлегель А. В. зригъэцIыхури, и лекцэхэм едэIуащ. Берлин щыкIуам ар зэфIэкIыфI къэзыгъэлъагъуэ литератору къацIыхуакIэт икIи Рахили фон Энзе и литературэ кружокым хыхьащ. Гейне и япэ усэхэр 1817 гъэм къытрыригъэдзащ, «Усыгъэхэр» зыфIища и япэ тхылъыр 1821 гъэм къыдэкIащ. 1823 гъэм къытрадзащ «Лирическое интермеццо» усэ гупыр.
Университет нэужьым Гейне и гугъащ юрист лэжьыгъэм зритыну, ауэ литературэр нэхъ къыхихыжащ.
«Гъуэгуанэ сурэтхэр» зыфIища тхылъиплIым я япэ Iыхьэм ехъулIэныгъэшхуэ къыщыхуихьым, усакIуэм зэрыпсэун литературэкIэ къилэжьу щIидзэри, абы зритыпащ. А лъэхъэнэм Гейне куэд къызэхикIухьащ: щыIащ Инджылызым, Италием. Абыхэм я фIыгъэкIэ игъэхьэзыращ «Гъуэгуанэ сурэтхэм» къапызыща тхылъхэр.
Гейне и усэ куэдым макъамэ щIалъхьащ Ф. Шубертрэ Р. Шуманрэ.
1830 гъэм бадзэуэгъуэм екIуэкIа революцэм и ужькIэ Гейне тогушхуэ Германием иIэпхъукIыну икIи 1831 гъэм накъыгъэм Париж макIуэ. Франджым абы къыщецIыху иужькIэ щхьэгъусэ хуэхъуа, усэ куэди зыхуитха Кресанс Эжени Мирэ. 1841 гъэм а тIур зэрышащ.
1835 гъэм Пруссием и рейхстагым унафэ къищтащ езыхэм я Iуэху еплъыкIэщIэхэр «Германие ныбжьыщIэм» къыщыхэзылъхьэ зыкъомым я тхыгъэхэр къытрадзэну хуимыту. Апхуэдэ авторхэм ящыщт Гейне. Берн Л. Париж щызэхуишэса революционер-реформатор гупым яхыхьа нэужькIи, Гейне Пруссием и властым езэгъакъым.
1840 гъэм Гейне газет лэжьыгъэм зретыжри, «Всеобщая газета»-м тредзэ Париж и псэукIэм теухуа тхыгъэ куэд. А тхыгъэхэр зэхелъхьэж, «Лютеция» фIещри, тхылъ щхьэхуэу къыдегъэкI. Ар усакIуэм и иужьрей журналист лэжьыгъэт, адэкIэ Гейне и творчествэм увыпIэ нэхъыщхьэр усэхэм щаубыд. Абы и щыхьэтщ «Атта Тролль», «УсэщIэхэр» тхылъхэр, нэгъуэщIхэри зэкIэлъхьэужьу къызэрыдэкIар.
И унагъуэм къихъуэу хуежьа псалъэмакъ мыщхьэпэхэм Гейне сымаджэ йохъукIри, 1848 гъэм пIэхэнэ мэхъу. Ауэ узым хузэфIэкIакъым Генрих тхэныр IэщIыб иригъэщIыну. Узым къыхигъэзыхьыху, ар нэхъри ерыщ екIуэрт. Абы и щыхьэтщ усакIуэр дунейм ехыжа нэужь, къыдагъэкIа «Романсеро», «1853 - 1854 гъэхэм я усэхэр» тхыгъэхэр.
Гейне 1856 гъэм мазаем и 17-м Париж и Монмартр кхъэм щыщIалъхьащ.
Нобэ фи пащхьэ идолъхьэ Гейне Генрих и усэхэм хэчыхьауэрэ къыхэтхыу адыгэбзэм къидгъэтIэсахэр.

УЭРЭЗЕЙ Афлик.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

20.05.2024 - 12:25

ЩIЫХЬ ТХЫЛЪХЭР ЯРИТАЩ

Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ министру Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм щыIэ, полицэм и генерал-майор Крючков Вячеслав я лэжьыгъэр утыку къихьэным и лъэныкъуэкIэ жыджэру къазэрыдэлажьэм папщIэ ведомствэм

20.05.2024 - 09:10

ЕДЖАПIЭ НЭХЪ ИН ДЫДЭР

Къэбэрдей-Балъкъэрым щынэхъ ин дыдэ курыт еджапIэр Налшык къалэм и «КъуэкIыпIэ» хьэблэм щаухуэ икIи абы щрагъэкIуэкI лэжьыгъэхэр и кIэм ноблагъэ.

20.05.2024 - 09:10

УНАГЪУЭРАЩ ХЭКУР КЪЫЩЕЖЬЭР

Налшык дэт Макъамэ театрым щагъэлъэпIащ «Илъэсым и унагъуэ - 2024» урысейпсо зэпеуэм и щIыналъэ Iыхьэм щытекIуахэр.

20.05.2024 - 09:09

КИНОФЕСТИВАЛЫМ И МАХУЭХЭР

Налшык къалэм и Курзалым накъыгъэм и 16-м къыщызэ­Iуахащ «Кинокавказ-2024» IV Кавказ Ищхъэрэ щIалэгъуалэ кинофестивалыр.

19.05.2024 - 09:03

ГУЛЪЫТЭР ЗИIЭ НЫБЖЬЫЩIЭХЭР

 «УхуакIуэ» Къэбэрдей-Балъкъэр колледжымрэ» Автогъуэгу колледжымрэ я студентхэу Прозоровский Александррэ Кизарисов Султанрэ зыхуагъэзащ КъБР-м и УМВД-м и жылагъуэ советым хэт Аттоевэ Дианэ, икIи жр