«Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» мылъку къезымыгъэщI зэгухьэныгъэр УФ-м и Президент Путин Владимир и унафэкIэ 2018 гъэм накъыгъэм и 22-м къызэрагъэпэщауэ щытащ. Абы и къалэн нэхъыщхьэр Урысей Федера- цэм и къэкIуэнур убзыхунырщ, абы и дэтхэнэ цIыхуми щIэгъэкъуэн хуэхъукIэрэ. Мы утыкум, цIыхур щыпсэу щIыпIэм, къыхиха IэщIагъэм, къыщыхъуа унагъуэм емылъытауэ, и Iэзагъым, зыхуэшэрыуэм хигъэхъуэн, гъащIэм лъэ быдэкIэ хэувэн папщIэ Iэмал къыщегъуэт. Зи гугъу тщIыр утыку зэIухащ сыт хуэдэ ныбжь зиIэ цIыхуми бгъэдэлъ зэчиймрэ зэфIэкIымрэ тещIыхьауэ зыдэгуэшэнрэ зэпсэлъэнрэ къыщигъуэту, щапхъэ зытрихыпхъэхэм щыхуэзэу. Зэгухьэныгъэм щызэроцIыху школакIуэхэр, студентхэр, IэщIагъэлIхэр, хьэрычэтыщIэхэр, волонтерхэр, унафэщIхэр. «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» мылъку къезымыгъэщI зэгухьэныгъэм и кIэлъыплъакIуэ советым и тхьэмадэр УФ-м и Президент Путин Владимирщ.
Къэрал УнафэщIым иджыблагъэ къызэрыхигъэщамкIэ, «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм иригъэкIуэкI зэпеуэхэм, абы къыщыхалъхьэ Iуэхухэм дяпэкIэ нэхъри зрагъэубгъунущ.
«Къыхэзгъэщыну сыхуейщ, нобэ ди хэкум и хэгъэгу псоми езыхэр зэрыгушхуэ хъугъуэфIыгъуэхэмрэ ехъулIэныгъэхэмрэ зэраIэжыр. Апхуэдэуи экономикэм и унэтIыныгъэ псоми - къэрал IуэхущIапIэ инхэм, уней хьэрычэтыщIэ Iуэху нэхъ лъэщхэм, иджырей компание цIыкIухэмрэ ику итхэмрэ, университетхэм, щIэныгъэ центрхэм - лэжьыгъэу ирагъэкIуэкIыр бэщ, абы къыпэкIуэри куэдщ. А псори къыщIыдэхъулIэр цIыху мелуанхэм я зэфIэкIхэр зэрыинырщ. Абы ипкъ иткIэ, мыхьэнэшхуэ иIэщ апхуэдэ цIыху зэчиифIэхэм я цIэмрэ я IэдакъэщIэкIым сэбэпынагъыу пылъымрэ утыку къихьэным, къэралым къыщацIыхуным, дуней псом цIэрыIуэ щыхъуным. Мис итIанэ хэт и дежкIи хьэкъ хъунущ Урысейр Iэмалхэм я къэралу зэрыщытыр, цIыху зэчиифIэхэмрэ гуащIафIэхэмрэ зэрикуэдыр, ди жылагъуэм бгъэдэлъ зэфIэкIым гъуни нэзи зэримыIэр», - жиIащ Путиным.
Президентым къызэрыхигъэщамкIэ, щIалэгъуалэм ябгъэдэлъ зэчийм зрагъэужьын папщIэ дяпэкIэ Iэмал нэхъыбэж къыхузэрагъэпэщынущ, мис абыкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ зи гугъу тщIы зэгухьэныгъэм иригъэкIуэкI зэпеуэхэмрэ къыхилъхьэ Iуэхухэмрэ.
- Ди хэкум и егъэджэныгъэм и хабзэ нэхъыфI дыдэхэр тхъумэкIэрэ, къыдэкIуэтей щIэблэр гъуэгу захуэ тхутегъэувэнущ, щIалэгъуалэр жэуаплыныгъэ зыпылъ Iуэху-хэм тегушхуэфу едгъэсэнущ, щыпсэу хэгъэгухэм, къалэхэм, къуажэхэм я зыужьыныгъэм езыхэри хэлIыфIыхьу дунэтIынущ. Иужьрей илъэсхэм ар зэраху-зэфIэкIынур ягъэлъэгъуащ ди щIэблэм, къэрал Iуэхухэми къалэн инхэми тогушхуэфри, балигъым хуэдэу зэфIагъэкI. Абы и щыхьэтщ волонтер зэщIэхъееныгъэхэр, экологие, творческэ жэрдэмхэр, нэгъуэщIхэри. Мы Iуэхум нэхъри зедгъэужьынурэ, нэгъуэщIхэри иджыри къыхэтлъхьэнущ, - жиIащ Путин Владимир.
Урысей Федерацэм и УнафэщIым зи гугъу ищI «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэр зэрыщыIэ илъэсиплIым къриубыдэу проект 26-мкIэ зэхыхьэ гукъинэжхэр, сэбэпынагъ ин къызыпэкIуахэр къызэрагъэпэщащ. А зэманым къриубыдэу зэхыхьэхэм хэтащ Урысейм и хэгъэгу 89-мрэ къэрали 150-мрэ щыщу цIыху мелуан 18. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми Iэмал зырызыххэ ягъуэтащ, хэти еджапIэ нэхъыщхьэ нэхъ цIэрыIуэхэм щIэхуащ, хэти къэралым и IуэхущIапIэ лъэрызехьэхэм IэнатIэ къыщагъуэтащ, къэрал къулыкъущIапIэхэм уващ.
Президентым и жэрдэмкIэ къэунэхуа социальнэ лифтым и зэхэлъыкIэр апхуэдизкIэ зыхуей хуэзэу гъэпсащи, цIыху гъащIэм и сыт хуэдэ лъэхъэни сэбэп щохъу: школым е университетым щыщIэсми, лэжьапIэ щыува къудейми, унафэщI хъуа нэужьи. Абыхэм ящыщ дэтхэнэми Iэмал иIэщ и зэфIэкIыр щигъэлъагъуэу адэкIэ зыгъэкIуэтэну зэпеуэм е проектым хэтыну. Псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, «Лидеры России», «Эльбрус», «Я - профессионал», «Твой Ход», «Большая перемена», «Время карьеры», «ТопБЛОГ», «Культурный код», «Российская студенческая весна», «Мастера гостеприимства», «Цифровой прорыв. Сезон: искусственный интеллект», «Флагманы образования», «Лучший социальный проект года», «Абилимпикс», «Экософия», «Студент года», «Мечтай со мной», «Моя страна - моя Россия», «Национальная технологическая олимпиада», «Другое дело», «Начни игру», «Больше, чем путешествие», «Открываем Россию заново» олимпиадэхэм, фестивалхэм, зэпеуэхэм, чемпионатхэм, ДНР-мрэ ЛНР-мрэ щыпсэу школакIуэхэмрэ студентхэмрэ папщIэ «Пишем будущее» зэхьэзэхуэм хэтхэм ныбжьэгъухэмрэ акъылэгъухэмрэ къыщагъуэт, грантхэр къыщахь, унэтIакIуэхэр къыщыхах, университет нэхъыфIхэм щIэтIысхьэнымкIэ, IэнатIэ нэхъ лъагэхэр зрагъэгъуэтынымкIэ сэбэп мэхъу. А псори зи фIыщIэр зэгухьэныгъэм компаниеу, къэрал, жылагъуэ зэгухьэныгъэу, еджапIэ нэхъыщхьэу 1500-м Iуэху къызэрыдащIэрщ.
«Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм и нэIэ щIэту 2019 гъэм къызэрагъэпэщащ «Сенеж» егъэджэныгъэ центрыр. Абы щIалэгъуалэ жыджэрхэр, зэпеуэхэм щытекIуахэр щоджэ, къэрал къулыкъущIэхэмрэ унафэщIхэмрэ я щIэныгъэм щыхагъахъуэ. Апхуэдэуи зэхыхьэ куэд щрагъэкIуэкI. «Мэшыкъуэ» щIэныгъэ центрри «Росмолодеж»-м и зы проект гъэщIэгъуэнщ. Абы щагъэхьэзырыр егъэджэныгъэм, щIалэгъуалэ политикэм, гъэсэныгъэ Iуэхум пэрытхэращ. КъищынэмыщIауэ, школхэмрэ университетхэм-рэ щезыгъаджэхэм я щIэныгъэм щыхагъахъуэ. «Мэшыкъуэр» 2022 гъэм и шыщхьэуIум къызэIуахауэ арами, занщIэу и цIэр Iуащ, щеджэну хуейхэр куэд дыдэ мэхъу. Абы и къыхуеджэныгъэри къалэн нэхъыщхьэри мыращ: «Езыгъаджэхэр егъэджэн».
«ЩIэныгъэ» зэгухьэныгъэр совет лъэхъэнэм къыщожьэ. 1947 гъэм «Всесоюзное общество по распространению политических и научных знаний» зэгухьэныгъэу къэунэхуауэ щытащ. 2016 гъэм урысейпсо жылагъуэ-къэрал зэгухьэныгъэ хъуащ. 2021 гъэм мэлыжьыхьым и 21-м УФ-м и Президентым Федеральнэ Зэхуэсым зыщыхуигъазэм «ЩIэныгъэ» урысейпсо зэгухьэныгъэр къэгъэщIэрэщIэжын зэрыхуейр щыжиIат, иджырей Iэмалхэр къагъэсэбэпу.
Мис абы лъандэрэ и Iуэхум нэхъри зригъэужьу къогъуэгурыкIуэ зэгухьэныгъэр. «Сенеж»-р, «Мэшыкъуэр», «ЩIэныгъэр» нобэ «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» зэгухьэныгъэм и къару лъэщу жыпIэ хъунущ. Ахэращ къалэнхэм я нэхъыбэр зи пщэ дэлъыр. Мыбыхэм къекIуалIэ цIыхухэмрэ абыхэм зрагъэгъуэт щIэныгъэмрэщ Урысейм и къэкIуэнур зыубзыхунур, зыужьыныгъэм дыхуэзышэнур. Ар къызыгурыIуа унафэщIхэм лъэкI къагъанэркъым щIалэгъуалэмрэ IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэмрэ унэтIынымкIэ, къулыкъу лъагэхэм пэрыувэнухэр гъэхьэзырынымкIэ.
ДОХЪУШОКЪуЭ Синэ.