Жайны биринчи айында кючюне къаллай законла киредиле эмда ала жашауубузну къалай тюрлендирликдиле. Аны юсюнден статьябызда окъугъуз.

Сауутну жюрютюу

Сауутну асырау, жюрютюу жаны бла излемле къатыланадыла. Закон кючюне 1 мартда киреди. Анга кёре, сауутну асыраргъа, жюрютюрге, сатып алыргъа сюйген инсан медицина тинтиуледен ётерге керекди.  Ол санда психиатрия тинтиуле бардырыллыкъдыла. Инсанны ичги хатланы, наркотиклени, башха психотроп затланы хайырланнганы бла къалгъаны да сюзюллюкдю.

Медицина тинтиуледен хар беш жылдан ётерге тюшерикди. Аны жаланда къырал неда муниципал организацияла тамамларгъа эркиндиле. Законну авторларыны акъылларына кёре, алай бла сауут саусуз адамны къолуна тюшерик тюйюлдю. Ол а къыралда инсанланы саулукъларын, жашауларын сакъларыкъды.

 Сакъатла, урунуу эркинликле

Саулукъларына кёре, чекленнген онглары болгъанлагъа ишчи жерлеге квотала тохташдырылгъандыла. Предприятияда ишчилени саны жюзден аслам эсе, сакъатлагъа аланы 2-4 проценти бёлюнюрге керекди. Ишчилени саны 35-100 адамгъа жетген кезиуде уа, квота 3 процентде тохташдырылады.

Аны бла бирге Россейни урунуу кодексине тюзетиуле да кючюне киредиле. Ала ишчи жерде ачыгъанланы, жаралы болгъанланы азайтыугъа, профессионал  аурууланы тохтатыугъа бурулупдула. Алада  иш бериучюлени бла ишчилени борчлары бла эркинликлери тохташдырылгъандыла. Сёзге, урунуу жерде къоркъуусузлукъну жалчытыу, ишчиге урунуу болумланы юслеринден толу билдириу жаны бла излемле салыннгандыла.

Диагностика карта, жашау журтла

Транспортну диагностика картасыз жюрютген водительге 2 минг сом тазир салынырыкъды. Бу закон машинаны  техника тинтиуледен ётдюрюрге борчлу кезиуледе ишлейди – таксиле, автобусла, ауур жюклю машинала. Коммерциялы болмагъан транспортха  тазир салынырыкъ тюйюлдю.

Мартда кючюне кирген законлада жашау журтну жангы тюрлюлери белгиленнгендиле. Ол санда  «дом блокированной застройки», «кёп фатарлы юй» эм «аз этажлы жашау журт комплекс» деген ангыламла къошулгъандыла.

Россейли законлада жашау журт фондха жаланда жашау журт, фатар эм отоу деген ангыламла киргендиле. Алай арт жыллада уа Россейде жангы тюрлю объектле ишлетиледиле -  таунхаус, лейнхаус, дуплекс эм башхала.  Ала жашау журтлагъа саналгъандыла, алай не энчи, не кёп фатарлы журтлагъа салыннган излемлеге келишмегендиле. Бу праволу кемчиликле уа аланы иелерине чырмау этгендиле.

Федерал законлагъа кийирилген тюзетиуле бу кемчиликлени кетередиле. Сёзге, аланы оюлургъа къоркъуулу юйлени программаларына кийирирге жарарыкъды.

 Эл мюлк жерле, реестрле

Эл мюлкге жараулу жерледе энди жашау журтла ишлетирге эркинлик берилгенди. Жаланда ала эл мюлклени иеликлеринде болургъа эмда аны жумушларына хайырланыргъа керекди. Участкада жаланда бир юйню ишлетирге жарарыкъды.  Аны кенглиги 500 квадрат метрден, бийиклиги юч къатдан озмазгъа боллукъду. 

Къыралда эл мюлк жерлени реестри къуралады. Ол къырал надзорну тамамларгъа, жерни хайырланы бла байламлы бузукълукъланы тохтатыргъа онг берликди. Реестрни Россейни эл мюлк министерствосу бардырлыкъды. Жерни паспорту аны иесине неда арендагъа алгъаннга хакъсыз берилликди.

Энтта медицина реестр да ишлеп башларыкъды. Анга уа адамны туугъаныны, ёлгенини юслеринден шартла кийирилликдиле. Алай бла бу жаны бла документлени энди электрон амал бла да алыргъа онг барды.

Эл мюлк продукция

«Игилендирилген ышанлары болгъан эл мюлк продукция», «игилендирилген ышанлары болгъан продовольствие», «игилендирилген ышанлары болгъан промышленный эм башха продукция» деген ангыламла кийирилгендиле федерал законлагъа. Аллай продукциягъа уа генный инженерияны амаллары бла ёсдюрюлген, жарашдырылгъан затланы къошаргъа жарарыкъ тюйюлдю. Андан сора да, игилендирилген продукция терк чириген неда жангыдан жарашдырыргъа жарагъан зат бла тышландырыллыкъды.

Быллай белги салдырыргъа сюйгенле сертификациядан кеслерини ыразылыкълары бла ётерге боллукъдула. Аланы юсюнден шартла энчи тизмеге къошуллукъдула. Игилендирилген продукцияны чыгъаргъан предприятиялагъа къырал себеплик этиллигин белгилерчады.

 Хыйлачылыкъгъа къажау

Хыйлачылыкъланы тохтатыу жаны бла законла да ишлеп башлагъандыла. Жандауурлукъ иш бла кюреширге эркинликлери болмай, алай ахча атарча ящиклени орнатханла административ жууапха тартыллыкъдыла. Тазирни ёлчеми 50 минг сомгъа жетерикди.

Басмагъа Тикаланы Фатима хазырлагъанды.