ЭНЕРГОКЮЧ БЛА СЫЛТАУСУЗ ЖАЛЧЫТЫУ БАШ БОРЧ

Бу кюнледе Бахсанны  гидроэлектростанциясына  85 жыл толгъанды.  Ол   1938 жылда 20 сентябрьде ишлеп башлагъанды эм бюгюнлюкде Россейни  эм эрттегили  ГЭС-леринден  бирине саналады. Аны баш магъанасы республиканы эмда башха бир къауум жерни  энергокюч бла сылтаусуз  жалчытыргъа эди.   Кеси да   ГОЭЛРО-ну планы бла сюелтилиннгенди. 

ГЭС  деривация  схема бла къуралгъанды, аны узунлугъу 10 километрге жетеди. Комплексде ючюшер километрлик  алты тоннель, юч акведук эм алты километр бла жарым арыкъла бардыла. Аны кючю жаланда  25 МВт ток берирге жете эсе да, ол 1960 жылгъа дери  Ставропольну энергосистемасыны баш  электростанциясыны  орунунда ишлеп  тургъанды.  Ол  Минерал Суула  регионда темир жолланы ток бла жалчытханды.

Гидростанцияны тарыхы 20 ёмюрден башланады.  1911 жылда  инженер Ляпушинский Владикавказны темир жолларын ток бла жылчытырча ГЭС-ни    проектини юлгюлерин   жарашдыргъан эди. Анга кёре 1918 жылда станцияны салыргъа жер сайларча,  Бахсан, Къобан эм Малка сууланы боюнларында тинтиуле да бардырылгъандыла.  Болсада аланы эсеплери къурулушну башларгъа ёхтемлендирмегендиле. Алай бла он жылдан сора, 1928 жылда, проект жынгыдан игилендирилип, тинтиу ишле башланнгандыла, эки жылдан а объектде къурулуш къолгъа алыннганды. Жумушланы асламысы адам къолу бла этилгендиле.  Анга къоншу элледе жашагъанла, Днепрогэсден, Москвадан  метро къызыучула, Донбассдан   шахтачыла, саулай алып айтханда, жюзле бла специалистле къатышхандыла.  1936 жылда аны биринчи  гидроагрегаты жарашдырылады, эки жылдан сора  ГЭС толу кюч бла ишлерча болгъанды. 

Тёрт жылдан сора, Уллу Ата журт урушну кезиуюнде,  Бахсан ГЭС-ге эки кере чачдырылгъанды. 1942 жылда августда немислиле станциягъа жууукълашханларында анда уруннганла плотина бла сууну уллу  басым бла жиберген быргъыланы бузгъандыла.   Экинчи кере уа 1943 жылда немислилеге  къачаргъа тюшгенде  аны чачып  кетгендиле. Бир айдан  ГЭС  жангыртылып башлагъанды. Ол жыл окъуна декабрь айда Армениядан келтирилген  7,5 МВт ток берген биринчи   гидроагрегат сетьге къошулгъанды, 1947 жылдауа  толу производство  кючге чыкъгъанды. 

Алай бла алтмыш жылны ичинде Россейни бир энергосистемасын сылтаусуз  ток бла жалчытханды.  2010 жылда диверсияны хатасындан аны эки гидроагрегаты да  низамдан чыгъарылгъандыла.  Эки жылны ичинде анга комплекс халда  тынгылы ремонт этилгенди.  Аны чеклеринде мекядан сора да, оборудованияны, устройстволаны, ол санда  трансформаторланы,  гидроагрегатланы эм гидромеханиканы окъуна  жангыртыргъа тюшгенди.  Аны хайырындан станцияны кючю 25 –ден 27 МВт-ха кёбейгенди.

Алай бла 2012 жылдан башлап бюгюннге дери  Бахсан ГЭС  Россейни бир электросетьлерини санында  абонентлени   ток бла жалчытыуда борчун толтурады.

Курданланы Сулейман хазырлагъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

16.05.2024 - 09:03

«АЛТЫНЛА» БЛА КЪАЙТХАНДЫЛА

 Орёл шахарда Россейни Битеустильли каратеден бардырылгъан биринчилигине бизни «Эльбрус» спорт клубубузну келечилери да къатышхандыла.

16.05.2024 - 09:03

САУЛУКЪЛАРЫНА САКЪ БОЛА БАШЛАГЪАНДЫЛА

Арт жыллада кеслерине къаратыргъа сюйгенлени санына къошула барады.  Аны баш сылтауларындан бирлери – жерлешлерибизни саулукъларына сакъ бола башлагъанларыды эмда ишлеген инсанлагъа диспансеризация

16.05.2024 - 09:03

«ТЕПСЕУНЮ КЕСИНИ ЭНЧИ ТИЛИ БАРДЫ»

Бюгюнлюкде Шимал Кавказда «Асса-Пати» тепсеу школну танымагъан, анда окъугъанланы аякъ бюкгенлерине бюсюремеген хазна болмаз. Аллай проектни къурап, жашауда бардыргъан а Энейланы Аскерди.

16.05.2024 - 08:44

«ЖИГИТЛЕНИ КЪАУУМУНДА» - АЛЧЫЛА

Чегемде 2011 жылда туугъан спортчуланы араларында грек-рим тутушуудан республикалы командалы турнирлени бешинчи кезиую къуралгъанды.

15.05.2024 - 09:42

Сёлешиуню ёзеги – транспорт бёлюмню шёндюгю излемлеге келишдириу

Къабарты-Малкъарда транспорт бёлюмню 2030 жылгъа дери айнытыугъа жораланнган стратегиялы сессия бардырылгъанды.