Кирпиле балаларын сют бла ёсдюрген къауумдандыла, эки юйюрге юлешинедиле, керти кирпилеге бла гимнури деген кирпилеге (гылыу кирпиле). Жерине кёре жиляны дегенча, жашагъан жерлерине кёре кирпилени жыйырма тюрлюсю болады. Быдырындан бла гумхотундан къалгъан териси ийнеле бла жабылыпды. Къышны мыртыскы жукъу бла ётдюреди.
Эртте заманлада кирпини териси да тюклю болгъанды. Жашау бара - баргъаны сайын бу артыкъ тири болмагъан жаныуарчыкъны да терисини тюклери, къорууланыу кюч ала, ийнелеге айланнгандыла. Терисини тюбюнде шаугютю, къоркъуу болгъан кезиуледе жыйырылып, кирпи топчукъ болуп къалады, бурунчугъун, быдырчыгъын, аякъчыкъларын да букъдуруп. Шинжили топчукъну уа жыртхыч жаныуарла ашаялмайдыла. Алай бла къоруулайды кесин жыртхычладан кирпи.
Болсада, жюрюген хапарлагъа кёре, аны да барды кесини душманы. Ол да кимди десегиз, хыйлачы тюлкюдю. Тюлкю топчукъ болгъан кирпини, тёнгерете барып, суугъа атады. Ол кезиуде кирпи жюземе деп, бурунун, аякъчыкъларын да чыгъарады. Тюлкюге уа - ол керекди...
Бек хайырлы жаныуарчыкъладыла кирпиле. Заранлы къурт-къумурсхаланы ашап жашайдыла. Ач болсала, кырдык да отлайдыла, наныкъла, алма, кертме да ашайдыла, чертлеуюкню, чынарны да, эмен бюртюклени да кемиредиле, гриблени да угъай демейдиле.
Кирпи чычханланы бек кючлю душманыды. Ала болгъан жерледе чычханла болмайдыла. Андан сора да, кирпиле жилянлагъа ёчдюле. Уу жилянланы окъуна тутуп ашайдыла.
Бу хайырлы жаныуарчыкъла Европаны, Африканы эм Азияны агъачларында тюбейдиле, ол санда бизни республикада да аз тюйюлдюле. Агъач тийрелеринде элледе уа адамланы жер участкаларында, бахчаларында окъуна тюбеучюдюле. Была, башында айтханыбызча, заранлы къурт - къумурсхаланы ашап кечиннгенлери себепли, алагъа сакъ болугъуз, бахчаларыгъызда кёрсегиз - ёлтюрмегиз. Кеслери да сютню бек сюедиле. Къолгъа да терк юйренедиле. Юйде чычханланы киштикден осал тутмайдыла. Ол себепден кёп юйюрле аланы юйде да тутадыла. Хайырлы эм экзотикалы жаныуарчыкъныча.
Тиши кирпиле жылгъа бир кере 5-шер балачыкъ табадыла, 4 - бек аз. Биринчи кюнден сора балачыкъланы алып чыгъады ана кирпи, аланы аш излерге юйрете. Хар чапыракъны, чириген бутакъчыкъны, кючю келген ташны, бир жанына аудуруп, аланы тюплеринде къуртланы, къамажакъланы, губуланы, скорпионланы окъуна ашайдыла.
Дикобраз кирпиге бек ушагъанлыкъгъа, кирпи тюйюлдю, кеси да кирпиден эсе иги да уллуду, кырдыкды аны ашы уа. Душманын кёрсе, кирпича чулгъанып, топ болуп къалалмайды. Жюрюген хапарлагъа кёре, жууукъ келген жыртхыч жаныуарланы ийнелерин атдырып, алай бла къоруулайды кесин. Ол ётюрюкдю.
Дагъыда бир айтырыгъым. Бахчагъызда метекеле бар эселе, аланы къурутургъа сюе эсегиз, агъачха барып, неда сабийлени жиберип, бир-эки кирпи тутуп, бахчагъызгъа жиберигиз. Кирпиле аланы бек ариу чёплерле.