Озгъан шабат кюн Нальчикде Малкъар халкъны политика репрессияланы кезиулеринде жоюлгъанларына аталгъан мемориалда «Кеси заманыны белгили инсаны» деген аты бла жамауат эм къырал къуллукъчу Чабдарланы Къасымны жашы Борисни эсгериуге жораланнган тюбешиу баргъанды.
Ары шахар школладан сабийле, устазла, Борис Къасымовични таныгъанла, аны ахлулары, ол санда эгечи Лилия Клевцова да келгендиле. Тюбешиуню ача, аны бардыргъан мемориалны таматасы Теммоланы Фаризат малкъар халкъны махтаулу жашы Чабдарланы Борисни жашауундан хапар айтханды. «Чабдарланы Борис сюргюн къыйынлыгъын сабийлей сынагъан адамларыбызданды. Къазахстанда школну бошагъанлай, Карагандада тау техникумгъа киргенди. Андан сора аскер къуллукъгъа чакъырылгъанды. Андан да къайтып, урунуу жолун 1961 жылда Къабарты-Малкъарда партияны обкомуну инструктору болуп башлагъанды. Ызы бла уа Урван районда ишчи биригиуню комсоргу, ызы бла районну комсомол комитетини биринчи секретары болгъанды. Ростовда бийик партия школну тауусхандан сора, аны Чегем районда партия комитетни биринчи секретарына салгъандыла.
1973 жылда уа Чабдар улун КъМАССР-ни Министрлерини советини председателини орунбасарына тийишли кёргендиле. Алты жылдан а анда тамата болуп, ол жууаплы къуллукъда онбир жыл ишлегенди Борис. 1990 жылда уа ол КъМАССР-ни Баш Советини Президиумуну таматасына сайланнганды. Совет къырал чачылып, жашау сынаула кёбейгенде, Борис Къасымович билими, сынауу бла миллетине къуллукъ этгенди. Не тюрлю къуллукълада да иш кёллюлюгю, халкъына сюймеклиги бла айырмалы болгъанды. Бюгюн аны эсгерирге да андан жыйылгъанбыз», – дегенди ол.
Нальчикни оналтынчы номерли школуну окъуучулары Борисни юсюнден хапарны андан ары бардыргъандыла. Ала, сёзню бирден бирге ётдюре, аны ёксюз сабийлигини, алай а таукел ёрге баргъаныны юсюнден айта, Къулийланы Къайсынны «Жашау – ёрлеудю» деген эм башха поэтлени, ол санда Кязимни да, таукеллик назмуларын окъугъандыла.
Мемориалда сабийлени ишлерине къарагъан алышынмагъан жюри къауум ишлейди. Аны таматасы белгили журналист Османланы Хыйсады. Сёз берилгенде, Хыйса: «Халкъыбызны атын махтау бла айтдыргъанланы сагъынсакъ, аланы араларында Чабдар улу не заманда да игилик бла сагъынылады, – дегенди. – Ол алай болгъаныны сылтауу да ачыкъды: Борис халкъ адамы эди, миллетине къайгъыргъан, аны келир кюнюн жарыкъ да, тынч да этерге излеген. Ёсе келген тёлюле андан юлгю алырча инсаны эди ол республикабызны, къыралны да. Бюгюн бери келип, бу тюбешиуге къатышхан жашла бла къызла аллай адамларыбызны юслеринден не кёп билселе да, аллай бир игиди».
Мусукаланы Сакинат да Борис Къасымовични юсюнден бир къауум кеси билген шартны айтханды. Андан сора да, ол бу холам тукъумда иги адамланы, ол санда самолётланы сынагъан лётчик Чабдарланы Ибрагимни эмда Чабдарланы Сюлемен хажини да сагъыннганды. «Сюлемен хажи мени элимде эфендилик этип, адамланы да багъып тургъанды. Революциядан къайда алгъа ол Каирде дуниягъа айтылгъан, бек эрттегили Аль Азхар муслийман университетге, ызы бла, андан иги окъугъаны ючюн ийип, Францияда Сорбонна университетни медицина бёлюмюнде окъугъанды. Ол акъылман, алим, философ, врач Авиценнаны арап тилде жазылгъан «Ауругъаннга багъыуну китабын» малкъар тилге кёчюргенди. Аны хирург инструментлери кюмюшден эдиле деучюдюле. Ма аллай тукъумданды биз хапарын айтхан жигит. Аны былайда олтуруп тургъан эгечи уа, Лилия Клевцова, жашагъан эли Котляревка, бар Майский район да ёхтемлик бла айтхан тукъум эм тарых китапланы авторуду», – дегенди эм сабийлени игилерибизге ушаргъа итинирге чакъыргъанды.
Лилия Клевцова: «Борис бла мени аналарыбыз башхады. Аны анасы Биттирланы Наго болгъанды. Ол жашлай ёлгенди. Андан атабызны юч сабийи бар эди – Назиля, Раиса, Борис. Мени анамдан да юч – мен, Ольга, Николай. Атабыз зоотехникге окъугъан эди, тюрлю-тюрлю къуллукълада ишлегенди. Ол урушда 1944 жылда ёлгенди. Борис ыннасы бла жашагъанды. Сегиз жылында, ыннасы да ауушуп, Къазахстанда Акмола жанында сабий юйге тюшгенди. Биз а Къыргъызстанда Къара-Сууда эдик. Ол мында КъМКъУ-да экономист бёлюмню тауусханды. Мен, кёп заман озуп, къарындашымы 1961 жылда кёргенме. Не ёхтемлик бар эди менде, аны кёргенимде! Андан арысында биз бир заманда да айырылмагъанбыз. Къарындашым орденлеге, майдаллагъа, башха саугъалагъа да тийишли болгъанды. Ариу жашагъанды, ниетин тазалай тутханды, миллетин, республикасын сюйгенди, аны жашнатыугъа къуллукъ этгенди», – дегенди эм Борисни эсгерип, бу ингирни къурагъанлагъа, ары келгенлеге да ыразылыгъын билдиргенди. Ол мемориалгъа баш иеси Михаил Клевцов жазгъан тукъум китапны саугъагъа бергенди.
Тюбешиуню бютюнда жарыкъ этгенле уа «Эльвишоу» студиягъа жюрюгенле Атабийланы Алибек, Улбашланы Эльвира, Хатохова Аиссе, Алфалах Итизар болгъандыла. Ол студиячыланы Ахматланы Эльвира юйретеди. Ариу миллет кийимли жашла бла къызла жырлагъан, тепсеген да этгендиле. Атабийланы Алибек жыйылыуну ахырында «Спасибо, ребята!» деген жангы жырын айтханда, ол а бюгюн къазауатха кирип тургъан жашлагъа аталгъанды, анга ары келгенле, жигит жашланы хурметлерин этип, сюелип тынгылагъандыла.
Кертиланы Сакинат.
Сурат Оракъланы
Мариямныды
