Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек видеоконференц мардэм тету дыгъэгъазэм и 10-м хэтащ УФ-м и Президентым и полномочнэ лIыкIуэу Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ округым щыIэм егъэщIылIа Советым и зэIущIэм.
Абы щыхэплъащ Кавказ Ищхъэрэ щIыналъэм лэжьапIэншагъэр щыгъэмэщIэным, абы щыпсэухэм IэнатIэ къагъуэтынымкIэ защIэгъэкъуэным ехьэлIа Iуэхухэм, Урысей Федерацэм и Президентым «Урысей Федерацэм 2024 гъэ пщIондэ зегъэужьыным хуэгъэпса лъэпкъ мурадхэмрэ мыхьэнэ хэха зиIэ къалэнхэмрэ ятеухуауэ» 2018 гъэм накъыгъэм и 7-м къыдигъэкIа Указым къыщыгъэлъэгъуахэмрэ дызэрыт илъэсым лъэпкъ проектхэр гъэзэщIа зэрыхъумрэ.
ЗэIущIэм кърихьэлIащ Советым хэтхэмрэ абы ирагъэблэгъахэмрэ - УФ-м и Федеральнэ Зэхуэсым и Къэрал Думэм и УнафэщIым и къуэдзэ Тимофеевэ Ольгэ, УФ-м и Президентым и чэнджэщэгъу Эдельгериев Руслан, УФ-м и Прокурор нэхъыщхьэм и къуэдзэ Кикоть Андрей, УФ-м лэжьыгъэмрэ цIыхухэм социальнэ и лъэныкъуэкIэ къащхьэщыжынымкIэ и министрым и къуэдзэ Мухтияровэ Еленэ, зи лэжьыгъэр фейдэ къыхэхыным темыщIыхьа «ЩIыналъэхэм я зэпыщIэныгъэр» IуэхущIапIэм и генеральнэ директор Гореславский Алексей.
ЗэIущIэр къыщызэIуихым Чайкэ Юрий къыхигъэщащ Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм илъэс куэд хъуауэ гугъуехь зыбжанэ зэрыщызэтрихьар, абы къыхэкIыу субъектым хыхьэ щIыналъэхэр Урысейм и адрей щIыпIэхэм ику иту зэрызаужь псынщIагъым къызэрыкIэрыхур.
Илъэс куэд хъуауэ хэкIыпIэ къызыхуамыгъуэтыфхэм ящыщу полномочнэ лIыкIуэм къигъэлъэгъуащ лэжьапIэншагъэр. Пандемием абы ехьэлIа щытыкIэр нэхъ гугъуж ищIащ, щIыналъэм IэнатIэншэу исхэм я бжыгъэр хуэдитхум нэблагъэкIэ нэхъыбэ хъуащ. Урысейм СтатистикэмкIэ и къэрал комитетым къызэритамкIэ, 2020 гъэм жэпуэгъуэм и кIэм ирихьэлIэу КИФЩI-м IэнатIэ ямыIэу зыщезыгъэтхахэр лэжьэфынухэм я процент 12 мэхъу, ар Урысей Федерацэм и адрей щIыналъэхэм къыщалъытахэм нэхърэ хуэдитIым щIигъукIэ нэхъыбэщ - къэралым зэрыщыхъур проценти 4,6-рэщ.
Абы къыхэкIыу УФ-м и Президентым и полномочнэ лIыкIуэу КИФЩI-м щыIэм щIыналъэм и унафэщIхэм яхуигъэуващ цIыхухэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщыным хуэунэтIа программэхэр, абыхэм IуэхущIапIэхэр нэхъ зыхуэныкъуэ IэщIагъэхэм щIалэгъуалэр хуегъэджэнымрэ IэщIагъэ зиIэхэр нэгъуэщIхэм хуегъэсэнымри хыхьэу, нэхъ егугъуну, лэжьапIэншэхэм IэнатIэ ягъуэтынымкIэ, ныбжьыщIэхэр IэщIагъэхэм хэгъэгъуэзэнымкIэ, Кавказ Ищхъэрэм щыпсэухэм Урысей Федерацэм и адрей щIыналъэхэм IэнатIэ къыщагъуэтынымкIэ зыщIагъэкъуэну.
ЩIыналъэм дежкIэ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхуу Чайкэ Юрий къигъэлъэгъуащ ныкъуэдыкъуагъэ зыбгъэдэлъхэм IэнатIэ яIэнымкIэ я хуитыныгъэхэр къыхузэрагъэпэщыныр. «Дэ ди зэхуэдэ къалэнщ IэщIагъэ тэмэм ягъуэтыным абыхэм я гъащIэр адэкIэ зэрыхъунумкIэ иIэ мыхьэнэр ныкъуэдыкъуагъэ зыбгъэдэлъ щIалэгъуалэм къагурыгъэIуэныр, абыхэм къыхах IэнатIэм ехъулIэныгъэхэр щызыIэрагъэхьэнымкIэ защIэгъэкъуэныр. Абыхэм шэч къытрамыхьэу щытын хуейщ, зыхуэфащэ щIэныгъэ зрагъэгъуэтмэ, лэжьыгъи зэраIэнум», - жиIащ полномочнэ лIыкIуэм.
Ныкъуэдыкъуэхэм IэнатIэ ягъуэтыным ехьэлIауэ щыIэ щытыкIэр езыгъэфIэкIуэну Iэмалхэм ящыщу къэгъэсэбэпыпхъэщ абыхэм IуэхущIапIэхэм IэнатIэхэр щахухахыныр, абыхэм гъэсакIуэхэр ирагъэбыдылIэу я нэIэ трагъэтыныр.
«Округым хыхьэ щIыналъэхэм лэжьапIэ IэнатIэхэр зэрыщымыIэр экономикэ щытыкIэр зэрыгугъум тралъхьэкIэ зэфIэкIынукъым, атIэ ар цIыхум и хуитыныгъэхэр къызэпызыуд Iуэхущ, абыхэм я гъащIэр зыхуэдэнур куэдкIэ елъытащи, щытыкIэм зегъэхъуэжыным яужь дитыпхъэщ. Шэч хэмылъу, нэрылъагъущ Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм лэжьапIэншагъэр щыгъэмэщIэным хуэунэтIа къалэныр къэралым и социально-экономикэ политикэм и мурад нэхъыщхьэу зэрыувыпхъэр», - къыхигъэщащ полномочнэ лIыкIуэм.
УФ-м лэжьыгъэмрэ цIыхухэм социальнэ и лъэныкъуэкIэ къащхьэщыжынымкIэ и министрым и къуэдзэ Мухтияровэ Еленэ къыщыпсалъэм зэпкърыхауэ къытеувыIащ щIыналъэм лэжьапIэншагъэм теухуауэ щыщыIэ щытыкIэм, республикэхэм лэжьакIуэхэр къазэрылеекIым икIи а щытыкIэр тэмэм хъужыным федеральнэ, къэрал гулъытэ игъуэтын зэрыхуейм тригъэчыныхьащ.
«ЦIыхухэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщыныр 2021 гъэм ирихьэлIэу зэгъэхъулIэныр къэралым и Президентым къигъэува къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ. Дэ дыпоплъэ щIыналъэхэм абы папщIэ щызэфIагъэкIыну Iуэхухэу IэнатIэ зымыгъуэт цIыху нэхъыбэ абыкIэ къызэгъэпэщыным сэбэп хуэхъунухэр щыгъэбелджыла жэрдэмхэр къыхалъхьэным», - къыхигъэщхьэхукIащ Мухтияровэ Еленэ.
УФ-м и Къэрал Думэм и УнафэщIым и къуэдзэ Тимофеевэ Ольгэ къыхигъэщащ 2020 гъэм IэнатIэншэу къэнахэм защIэгъэкъуэным хуэунэтIа мардэхэр хабзэкIэ щIэгъэбыдэн и лъэныкъуэкIэ парламентым и ищIагъ палатэм зэфIигъэкIхэм мыхьэнэшхуэ зэраIэр.
Кавказ Ищхъэрэм щыщ щIалэгъуалэ зэчиифIэр щеджэн, щылэжьэн хуэдэу щIыналъэм къинэжыным тегъэгушхуэным еджапIэ нэхъыщхьэхэр зэдегугъуным, а лэжьыгъэм щызэкъуэувэным мыхьэнэшхуэ зэриIэр жиIащ Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ университетым и ректор Беспалов Дмитрий.
Зи лэжьыгъэр фейдэ къыхэхыным темыщIыхьа, жылагъуэ зэпыщIэныгъэ IэнатIэм бжыгъэр зи лъабжьэ проектхэр щыпхыгъэкIыным зи IуэхущIафэр хуэгъэпса «ЩIыналъэхэм я зэпыщIэныгъэр» автономнэ IуэхущIапIэм и генеральнэ директор Гореславский Алексей Президентым и полномочнэ лIыкIуэу округым щыIэмрэ субъектхэм я унафэщIхэмрэ фIыщIэ яхуищIащ ЩIыналъэхэм унафэ яхуэщIынымкIэ центрхэр (ЦУР) къызэгъэпэщыным теухуауэ зыкъызэрыщIагъэкъуам папщIэ. Урысей Федерацэм и Президентым пщэрылъ зэращищIам тету ахэр дыгъэгъазэм и 1-м къызэIуахащ.
IэнатIэщIэм и къалэнхэм хохьэ цIыхубэм япыщIауэ щытыныр, абыхэм я тхьэусыхафэхэм, мыарэзыныгъэхэм хэплъэныр, щIыпIэхэм къыщыхъухэм ятеухуа хъыбар егъэщIэныр, социологие щIэупщIэныгъэхэр егъэкIуэкIыныр, нэгъуэщI куэди.
ЗэрыжаIамкIэ, ЦУР-хэр къызэгъэпэщыным теухуа лэжьыгъэр Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ округым къэралым и адрей хэгъэгухэм япэ щызэфIагъэкIащ, абы ипкъ иткIэ къызэрагъэпэщащ лэжьапIэ IэнатIи 159-рэ.
Зи IуэхущIафэхэр фейдэ къыхэхыным темыщIыхьа «ЩIыналъэхэм я зэпыщIэныгъэр» IэнатIэмрэ Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ университетымрэ унафэ къащтащ ЦУР-хэм я ЗэщIэзыгъэуIуэ центр къэралым щыяпэу Кавказ Ищхъэрэм къыщызэрагъэпэщыну, IэнатIэщIэхэр сэбэпынагъ нэхъыбэ къахьу зэдэлэжьэн папщIэ. Абы теухуа зэгурыIуэныгъэм Советым и лэжьыгъэм къриубыдэу Iэ традзащ.
«А жэрдэмыр щIалэгъуалэ нэхъыбэ Iуэхум къыхэшэным хуэщхьэпэнущ, я зэфIэкIыр хъыбарегъащIэ, социальнэ щIэныгъэхэм къыщагъэлъэгъуэнымкIэ, заужьынымкIэ, нэхъыщхьэращи, я щIэныгъэр гъащIэм къыщагъэсэбэпынымкIэ Iэмалхэр яритынущ», - къыхигъэщащ Гореславский Алексей.
«Гу лъывэзгъэтэну сыхуейщ ЩIыналъэхэм унафэ яхуэщIынымкIэ центрхэр, псом япэрауэ, къыщIызэрагъэпэщар цIыхухэмрэ къэрал властым и органхэмрэ зэпыщIэныр арауэ зэрыщытым. ЦIыхухэм зыхащIэн хуейщ фэрэ дэрэ ди лэжьыгъэм кърикIуэхэр - дазэрыдэIэпыкъур, дакъызэрыщхьэщыжыр, гулъытэ зэрахуэтщIыр. Шэч къытесхьэркъым абы псори зэрыхущIэкъунум, я сэбэпи зэрыхэлъынум», - зэIущIэр щызэхуищIыжым жиIащ Чайкэ Юрий.