Политика репрессия сынагъан малкъар халкъны мемориалыны аллында 8 мартда халкъ эрттенликден жыйылып башлагъанды.  80 жыл мындан алгъа  миллет сынагъан зорлукъну, Орта Азиягъа  бла Къазахстаннга  баргъан 18 кюнню бла кечени  эмда киши жеринде жашагъан 13 жылны ичинде ёлгенлени эсгерирге  власть органланы келечилери, жамауат, жаш тёлю да келгендиле. 
Аланы  араларында КъМР-ни Башчысы Казбек Коков, КъМР-ни Парламентини спикери Татьяна Егорова, премьер-министр Мусукланы Алий, КъМР-ни Башчысыны Администрациясыны таматасы Мухамед Кодзоков, Къырал думаны депутатлары, министрле, депутатла да бар эдиле. Алайгъа жаш адамла келгенлери уа халкъны тарыхы унутулмагъаныны, ол къыйын жылланы эсде тутуп, миллет алгъа итиннгенини белгиси болгъанды. 
Бушуулу митингни аллында КъМР-ни Музыка театрыны солисти Габуланы Зухура «Кавказ таула» жырны айтханды эмда миллет тепсеулени «Балкария» эм «Гордость Кавказа» ансамбльлерини артистлери миллет сынагъан къыйынлыкъны юсюнден къысха оюн кёргюзтгендиле. 
Жыйылыуну КъМР-ни культура министри Мухадин Кумахов   Къулийланы Къайсынны назмусун окъуп ачханды.   
– Бизни биягъы бюгюн былайгъа эсде тутуу жыйгъанды: зорлукъ сынап ауушхан сабийлеге, къартлагъа хурмет этиу. Ол къыйынлыкъла бир заманда да къайтарылмаз, аланы бир халкъ да сынамаз ючюн, аланы унутургъа жарамайды, – дегенди ол.
Митингде КъМР-де Адамны эркинликлери жаны бла уполномоченный Зумакъулланы Борис сёлешгенди. Ол бу бушуулу кюнде республиканы битеу миллетлерини келечилери таулу халкъны къатында болгъанлары ючюн ыразылыгъын айтханды. 
– Мен  сабийлиги кёчгюнчюлюкню жылларына тюшген тёлюню атындан былайгъа жыйылгъанлагъа жюрегимден ыразылыгъымы айтама. Ол бизни, ата-бабаларыбызны тёрелерине кертичилей къалып, къууанчда, бушууда да бирге болгъаныбызгъа шагъатлыкъ этеди,-дегенди Борис Мустафаевич.
Ол политика терсликни хатасындан ата-бабаларыбыз туугъан журтсуз къалгъанларын, кёплери политика террорну хатасындан, Кавказгъа тансыкъдан замандан алгъа жан бергенлерин, аланы къабырлары Орта Азияда бла Къазахстанда къалгъанларын белгилегенди. «Алай биз аланы унутмагъанбыз. Мен кёп кере айтханма, бюгюн да къайтарыргъа сюеме – таулу анагъа ёмюрлеге махтау, ыспас. Эрлери фронтда душманнга  къажау уруш бардыргъан кезиуде, тиширыуларыбыз кеслерин аямай ишлегендиле, сабийлени ёсдюргендиле, адетлерибизни, тёрелерибизни, культурабызны сакълагъандыла. Ала миллет туугъан журтуна къайтырыгъына ийнаныулукъну бир заманда да тас этмегендиле, бизге, сабийлеге да аны юйретгендиле. Аланы тилеклери къабыл болгъандыла: тюзлюк хорлагъанды, биз  къайтханбыз!»,-деп къошханды Зумакъулланы Борис эмда таулу анагъа эсгертме салыныргъа кереклисин айтханды.
Ол миллет битеу сынаулагъа, къыйынлыкълагъа къарамай, жашаугъа итиннгенин, иш кёллю болгъанын, Кавказгъа къайтхан биринчи кюнден да урунуп башлагъанын да айтханды.  «Ала юйле, кёпюрле, жолла ишлегендиле, эллени жангыртхандыла. Бизни аталарыбыз-аппаларыбыз   салгъан къыйын бир заманда да унутуллукъ тюйюлдю», – деп къошханды.
Сабийди, къартды деп къарамай, бир тюрлю терслиги болмай миллетни саулай зор бла кёчюрюу салгъан жара  халкъны эсинде ёмюрлеге къалгъанын белгилегенди Зумакъул улу. Алай аны бла бирге уа келир заманнга ышаннгылы къараргъа кереклисин айтханды. «Озуп кетген ишлени тюрлендирир къарыуубуз жокъду, алай келир кюн а бизни къолубуздады. Аны ючюн республиканы битеу миллетлери бла бирге Къабарты-Малкъарны айнытабыз, адамны эркинликлери сакъланнган демократиялы жамауатны ишлейбиз», – дегенди докладчы.
Борис Мустафаевич шёндюгю тёлю Ата журтубузгъа, Къабарты-Малкъаргъа сюймекликни  юлгюсюн къыралыбызны сейирлерин Донбассда къоруулай, жигитликле болдура кёргюзтгенин да чертгенди эмда мемориал аллына жыйылгъанлагъа ыразылыгъын энтта бир кере айтханды.   
Ызы бла КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясыны башчысы Хазраталий Дзасежев,   къадий Мисирланы Хызыр, Шимал-Кавказ къырал ислам университетни ректору Чочайланы Шарабуттин, муфтийни орунбасары Алим Сижажев къыйынлыкъла, зорлукъ сынап ёлгенлени гюняхлары кечилирлерине тилегендиле Аллахуталадан.
Хазраталий Олиевич таулу миллет сынагъанча къыйынлыкъны мындан ары бир халкъ да кёрмезин тежегенди. «Биз ол къыйынлыкълада ауушхан къарындашларыбыз, эгечлерибиз ючюн  Аллахуталадан тилекле этебиз, Къуран окъуйбуз. Бюгюн а сыйлы кюндю – жума. Республиканы битеу межгитлеринде жамауат бирге жыйылып, намаз къыллыкъды. Аны кезиуюнде ол къара кюнледе ауушханлагъа Аллахутала  жаннетни саугъаларына тилекле этилликдиле», –дегенди ол.
Жыйылгъанла кёчгюнчюлюкню жылларында ауушханланы бир минут шош туруп эсгергендиле. Ызы  бла  мемориалгъа гюлле салгъандыла, Мечиланы Кязимни къабырында да болгъандыла.   
Ызы бла жыйылгъанла мемориалны кёрмючю бла шагъырейленнгендиле. Бу жол анга жангы экспонатла къошулгъандыла. Аны биринчи бёлюмю   таулу халкъ сынагъан политика репрессияны къыйынлыкъларына, адамланы къадарларына жораланнганды. Экинчиси уа бюгюнлюкде Ата журтубузну энчи аскер операцияда къоруулагъан жигитлеге аталгъанды.
Казбек Коков экспонатла бла шагъырейленнгенди. Ол музейни ишчилерине ыспас этип, анда асыралгъан битеу шартланы цифралы амалгъа кёчюрюрге кереклисине эс бургъанды.  «Алай бла документле къагъытда асыралмай, ала бла электрон халда хайырланыргъа боллукъду», – дегенди эмда жууаплы министрге битеу тийишли жумушланы келир жылгъа дери бошаргъа буйрукъ бергенди. 
Эсгериу жумушла Курорт залда «Дорога на край жизни» кинону кёргюзтюу бла андан ары баргъандыла.         

Токъланы Фатима. 
Суратны Холаланы Марзият алгъанды.