Дыщэидэ IэщIагъэр адыгэм ижь-ижьыж лъандэрэ къыдокIуэкI. Абы и щIыкIэм куэдрэ  зихъуэжащ, хэдыкIыкIэ IэмалыщIэхэр къыхыхьащ. Лъэпкъ куэдым яIэщ дыщэпскIэ хэдыкIын IэщIагъэр, ауэ адыгэм хуэдэу абы зезыгъэужьа къэгъуэтыгъуейщ. Псом хуэмыдэу блэкIа лIэщIыгъуэм абы щIэупщIэ ин иIауэ къалъытэ  щIэныгъэлIхэм. Адыгэ фащэр зэрагъэдахэр арат. Хъыджэбзхэр унагъуэ ихьэн ипэ  дэрбзэр IэщIагъэм, дыщэидэм хуагъасэрт, унагъуэ зэрихьэну бостейр пасэу гъэхьэзырын щIэзыдзэри мащIэтэкъым. Мы зэманкIэ къэщIэрэщIэжауэ къэплъытэ хъуну а IэщIагъэм и пщIэр зэгуэр апхуэдизкIэ ехуэхати, тIэщIэхужыпэнкIэ зыхуэIуа щыIакъым. Адыгэ дыщэидэр ди деж  къыщызыгъэщIэращIэжахэм  ящыщ Дэджыр Маринеттэрэ Шэт Джульеттэрэ зэшыпхъухэр.

Дыщэидэм ахэр пасэу, иджыри курыт еджапIэм щIэсу, дихьэхат.  Хъыджэбзхэм я IэпэIэсагъым гу лъызыта я благъэ гъунэгъу, тхыдэдж, IуэрыIуатэдж КIыщ Азэрэталий абыхэм защIигъэкъуэну мурад ищIащ. Абы нэхъ пасэу къыдигъэкIат адыгэ IэщIагъэхэм ятеухуа тхылъ. Ауэ щыхъукIи, ар езыри  цIыху IэпщIэлъапщIэт.

         - Абы IэщIагъэм дыхуигъэсам и закъуэкъым, атIэ гъуэгу дахэ дытригъэуващ, - жеIэ Джульеттэ.

         Абыхэм жаIэ КIыщым и фIыгъэкIэ дыщэидэ IэщIагъэр ди щIыналъэм хъума зэрыщыхъуар.

         КIыщым и фIыгъэкIэ зэшыпхъухэр Торжок дэт художественнэ школым щIэтIысхьащ. Абы щыгъуэ а зырат дыщэидэм  щыхуагъасэу ди къэралым  итыр. Торжок пасэрей къалэр Тверь щIыналъэм хохьэ. 12-нэ лIэщIыгъуэм къызэрагъэпэща къалэр  дыщэидэ IэщIагъэмкIэ занщIэу  цIэрыIуэ хъуат. А IэщIагъэм къалэдэсхэр,  псом хуэмыдэу уэркъ, пщы бынхэр дихьэхырт. Торжок Екатеринэ Великая  щыкIуам, абы дэс бзылъхугъэ IэпэIэсэхэм  данэ  бостей телъыджэ дыщэпскIэ  хэдыкIауэ  тыгъэ хуащIар  Екатеринэ  апхуэдизкIэ игу ирихьати,  ар зыда хъыджэбзхэм  ящыщ  Санкт-Петербург  здишауэ щытащ. Къызэрысыжу, абы хъыджэбз 12 нэхъ дахэу къыхищыпыкIри, дыщэидэм хуригъэджэну, Торжок игъэкIуат.  Абы къилъытэрт хьэпшып дахэхэр  цIыху дахэхэм ящIын хуейуэ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым икIа хъыджэбзхэми аращ IэщIагъэ щызэрагъэгъуэтар.

- ЯпэщIыкIэ СССР-м ис лъэпкъхэм  я хэдыкIыкIэ  Iэмалхэм дыхуеджащ, ещанэ курсращ дыщэидэм дыхуагъэсэн щыщIадзар, - жеIэ Маринеттэ.

ЕджапIэр къауха иужькIэ, зэшыпхъухэр а школым щылэжьэну къэнащ, куэд дэмыкIыу абыхэм  Урысей Федерацэм и цIыхубэ IэщIагъэлI цIэ лъапIэр къыфIащат. Абыхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщагъэзэжа лъэхъэнэр лъэпкъ щэнхабзэхэмрэ цIыхубэ IэщIагъэхэмрэ къыщагъэщIэращIэжым ирихьэлIат.  Зэшыпхъухэм КъБКъУ-м жылагъуэ IэщIагъэхэмкIэ факультетым, Къэзанокъуэ Жэбагъы и центрым щрагъаджэрт. ЩIалэгъуалэм хуэзэрт, лекцэ къахуеджэрт, ягъасэрт, щIэ куэд ирагъэлъагъурт. Лъэпкъ Iэужьым щIэупщIэ иIэу щыхъужыну зэманым емыжьэу, езыхэм ар цIыхухэм фIыуэ зэрырагъэлъагъуным хущIэкъурт.

- ЦIыхубэ художественнэ IэрыкIхэмрэ IэщIагъэхэмрэ  я республикэ IуэхущIапIэм и унафэщI Урыс Аслъэн сытригъэгушхуэри, грант къызатыну лъэIу езгъэхьат.  Къызатат. А ахъшэмкIэ Iэмэпсымэ кърисщэхуауэ сролажьэ.  А IэмэпсымэмкIэ  едгъаджэхэри идогъасэ, - жеIэ Маринеттэ.

ЗэшыпхъуитIым лэжьэн зэрыщIадзэрэ зэфIэкI зиIэ щIалэгъуалэ куэд ягъэсащ, IэпщIэлъапщIэ ящIащ. Дыщэидэ ящIу республикэм исым и нэхъыбэм зэшыпхъухэм я дежщ  зыщагъэсар.

Пасэ зэманым адыгэм зыхилъхьэ щымыIэу фIыуэ илъагъуу щыта дыщэидэ IэщIагъэм революцэ нэужьым  и пщIэр ехуэхат.

- Хуэбгъэфащэ зэрыхъунумкIэ, цIыхухэр хущIэмыхьэу арат. ИтIанэ, Iуданэхэри а зэманым лъапIэ дыдэт. Дэ дыщеджэм щыгъуэ  зы Iуданэ хъурейм сом 300 хуэдиз и уасэу щытащ. Абы щыгъуэ улахуэр сом 70-т зэрыхъур, - жеIэ Джульеттэ.

- Пасэм щыгъуэ Iуданэм дыщэ хэлъу щытащ. Иджы Iуданэр къызэрыгуэкIщ. Урысей псом зы завод закъуэ итуращ дыщэпс  Iуданэ къыщIигъэкIыу. А Iуданэхэр  дзэм къулыкъу щызыщIэхэм я фащэм тет дамыгъэ цIыкIухэр ирихадыкIыу къагъэсэбэп.

Дыщэидэ зыхэмыт  бостейр къызэрыгуэкIыу къалъытэрт пасэм. Бостейхэр, пыIэхэр, хьэзырылъэхэр, бащлъыкъхэр егугъуу хадыкIырт. Иджы-щэ? Иджыри ар къыщагъэсэбэпын ягъуэт.

- Дэ еджапIэм дыкъыщикIыжам, ди лъэпкъэгъухэм ящыщ куэдым дыщэидэр зищIысыр ящыгъупщэжат. Нобэ щытыкIэм зихъуэжащ. Абы хуэIэижь IэщIагъэлI куэд диIэ хъуащи, абыхэм я IэрыкIхэм уигу хагъахъуэ.

Лъэпкъ тхыпхъэхэм бзэ яIэщ. ХэзыщIыкIым куэд къищIэфынущ, тхыпхъэхэм еплъмэ. Ахэр щызэхэплъхьэкIэ хуабжьу хуэсакъыпхъэщ. ХэзымыщIыкIым дежкIэ тхыпхъэ псори зэхуэдэщ, ауэ абы щIагъыбзэ пыухыкIа яIэщ дэтхэнэми.

НобэкIэ дыщэидэм и щIэупщIэм хэхъуэ зэпытщ. Ауэ гъэщIэгъуэнракъэ, апхуэдиз илъэс хъуауэ а IэщIагъэм ирилажьэ зэшыпхъуитIым ар яIэщIэужэгъуакъым. Япэхэми хуэдэу, абыхэм гупсысэщIэ, мурадыщIэ  куэд яIэщ. 

Бзылъхугъэ чысэхэр, хьэгъуэлIыгъуэ бостейхэр, щыгъын зэмылIэужьыгъуэхэр хадыкI абыхэм. IэкIэ щIа хьэпшыпыр щIэдахэр  зи Iэпэ къыпыкIам и псэм щыщ Iыхьэ зэрыхилъхьэр арагъэнщ…

Инэрокъуэ Данэ.