Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетыр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэс 90 щрикъум ирихьэлIэу ирагъэкIуэкIа махуэщI дауэдапщэхэм хэтащ.
КъБР-м и Iэтащхьэр полимер пкъыгъуэ зэхэлъхэмрэ иджырей технологиещIэхэмкIэ Инжиниринг центрыр зригъэлъэгъуащ, абдеж щрагъэкIуэкI лэжьыгъэми щыгъуазэ зыхуищIащ. «Лэжьыпхъэхэр-2030» стратегие программэм ипкъ иткIэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетымрэ Пётр Езанэм и цIэр зэрихьэу Бытырбыху дэт къэрал политехникэ университетымрэ зэращIылIа зэгурыIуэныгъэм тету 2019 гъэм «Iуащхьэмахуэ» зыфIаща Инжиниринг центрыр къызэрагъэпэщауэ щытащ. Центрым пIалъэ кIэщIым къриубыдэу зэхилъхьащ «Компьютерыр зи лъабжьэ инжирингымрэ бжыгъэрылъанэ промышленностымрэ» зыфIища егъэджэныгъэ программэр. Къапщтэмэ, а программэмкIэ йоджэ КъБКъУ-ми Бытырбыху дэт къэрал политехникэ университетми я студентхэр. Программэм Iэмал къитащ «Роскосмос»-м и лэжьыгъэм къыщысэбэпын проект зыбжанэ еджапIэ нэхъыщхьитIым зэдагъэзэщIэну.
Апхуэдэу Центрыр промышленностыр зыхуэныкъуэну Iэмэпсымэхэр къыщIэгъэкIыным илъэс зыбжанэ хъуауэ йолэжь, ахэр пкъыгъуэбэу зэхэт полимерхэмрэ къатыбэу зэтелъ полимер пкъыгъуэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ къыхащIыкI. Центрыр зэлэжь Iэмэпсымэхэр 3D IэмалхэмкIэ лажьэ техникэ псоми хэплъхьэ, ар къэгъэнауэ, ахэр зэхэбгъэхьэ, бжыгъэ куэд хъууэ къыщIэбгъэкI мэхъу. Зи гугъу тщIы полимер пкъыгъуэ лIэужьыгъуэхэр радиацэм щышынэркъэм, химие икIи биологие я лъэныкъуэкIэ я гъэпсыкIэр иджыри къэс щыIахэм еплъытмэ, я щытыкIэкIэ псым пэщIэту, пщтырым имыгъэткIуу, зыхуэныкъуэ псыIагъэм хуэдиз иIыгъыу, къызыпхив пкъыгъуэ мащIэхэр хэткIухьыжу щытщ. Полимерхэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIа лэжьыгъэр КъБКъУ-м 2014 гъэ лъандэрэ ирегъэкIуэкI. УФ-м ЦIыхухэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымрэ щIэныгъэ нэхъыщхьэмкIэ и министерствэмрэ Зыужьыныгъэ зыгъуэтыну къэхутэныгъэхэмкIэ Фондымрэ я дэIэпыкъуныгъэ хэлъу щIэныгъэлIхэр зи ужь ит Iуэхугъуэхэр «2014-2020 гъэхэм щIэныгъэмрэ технологиемрэ заужьыным, унэтIыныгъэ щхьэхуэхэмкIэ къэхутэныгъэхэр егъэкIуэкIыным теухуауэ» къэрал программэм къигъэув мардэхэмрэ пIалъэхэмрэ тетущ зэрылажьэр. Илъэс зыбжанэкIэ екIуэкIа къэхутэныгъэхэм кърикIуа лэжьыгъэхэр нэхъыфIхэм ящыщу къалъытащ, промышленность IэнатIэми шэщIауэ къыщагъэсэбэпу хуежьащ.
КIуэкIуэ Казбек Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и ЩIэныгъэ Зэхуэсым хэтхэми яхуэзащ. ЗэIущIэм университетым игъуэтыну зыужьыныгъэм и гугъу щащIащ, псом хуэмыдэу лъэныкъуитIри ирипIейтейуэ егъэджакIуэхэр гъэхьэзырын зэрыхуейм, абы къыхэкIыу къапэщылъхэмрэ зэфIэхыпхъэхэмрэ щытепсэлъыхьащ. Псалъэмакъ купщIафIэм гулъытэ хэха щигъуэтащ егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмрэ зыщызыужьыпхъэ унэтIыныгъэхэм, IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэр лэжьыгъэкIэ къызэгъэпэщын зэрыхуейм, щIалэгъуалэм я гъэсэныгъэм, лъэпкъ хабзэхэм я пщIэр къэIэтыным щIыналъэ экономикэм зиужьын папщIэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм мыхьэнэ яIэм епха Iуэхугъуэхэм.
ЩIэныгъэмрэ егъэджэныгъэ IэнатIэм пэрытхэмрэ я гуфIэгъуэ зэIущIэм КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек университетым къэхутэныгъэхэр щезыгъэкIуэкI щIэныгъэрылажьэхэми, егъэджакIуэхэми, еджакIуэхэми махуэщIымкIэ гуапэу ехъуэхъуащ, ар езы КъБКъУ-м и мызакъуэу, зэрыщIыналъэу я махуэшхуэу зэрыщытыр къыхигъэщащ. Апхуэдэу КIуэкIуэ Казбек щхьэхуэу фIыщIэ псалъэкIэ захуигъэзащ Адыгейм, Къэрэшей-Шэрджэсым, Осетие Ищхъэрэ – Аланием, Дагъыстэным къикIа хьэщIэхэм, гуфIэгъуэр къыдаIыгъыну къазэрыхуеблэгъам пщIэшхуэ зэрыхуищIри яжриIащ.
«Къэрал университетым и зэфIэувэныр гуэх имыIэу зи къэрплыгъуэр мы махуэхэм Iэтауэ ягъэлъэпIа Къэбэрдей-Балъкъэрым и тхыдэм епхащ. БлэкIа лIэщIыгъуэм и 30 гъэхэм республикэ къэунэхуагъащIэм Iуэхугъуэ куэд зэфIихын хуейт, псом хуэмыдэу жылагъуэ-экономикэ псэукIэр къиIэтыну къыпэщылът. Апхуэдэ дыдэу пIалъэ кIэщIым къриубыдэу абы щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэ IэнатIэмрэ зригъэужьын хуейт. ИкIи, ипэжыпIэкIэ, япэ дыдэу къызэрагъэпэща, IэщIагъэрэ щIэныгъэрэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэм а къалэныр зыхуей хуигъэзэныр къехъулIащ. Нобэ, КъБКъУ-м къикIуа тхыдэ гъуэгуанэм ущриплъэжкIэ, фэрыщIагъ хэмылъу жыпIэфынущ: абы ди щIыналъэм игъуэта зыужьыныгъэр зыкъомкIэ и фIыщIэу щытщ, ди жылагъуэр еджа, и щIэныгъэр къэIэта, IэнатIэ игъуэта хъун папщIи хузэфIэкI къигъэнакъым. Ди лъэпкъхэм я зэхэщIыкIым зригъэужьыным университетым хилъхьар къыпхуэмылъытэну инщ», – жиIащ КIуэкIуэ Казбек.
КъБР-м и Iэтащхьэм университетым щылажьэ егъэджакIуэхэм я цIэри щхьэхуэу къриIуащ, къыхаха IэнатIэм хьэлэлу зэрыхуэлажьэм, абы зэрыхуэпэжым щхьэкIэ фIыщIэ лей яхуищIащ. «Сэ хьэкъыу си фIэщ мэхъу КъБКъУ-м и егъэджакIуэхэмрэ щIэныгъэрылажьэхэмрэ дяпэкIи къапэщылъ Iуэхугъуэхэм гурэ псэкIэ зэрыбгъэдэтынур, щIэныгъэмрэ егъэджэныгъэмрэ дихьэхын, я жэрдэмхэр ипэкIэ зыгъэкIуэтэн, я хъуэпсапIэхэм лъэзыгъэIэсын щIэблэ къазэрыщIэхъуэнур, IэщIагъэлI нэсхэр зэрагъэхьэзырыфынур, щалъхуа лъахэмрэ щыпсэу къэралыгъуэмрэ хуэпэж псэкупсэхэр зэрагъэсэфынур», – къыхигъэщащ и къэпсэлъэныгъэм КIуэкIуэ Казбек.
ЩХЬЭЩЭХУЖ Инал.