2003 жылны май айында Тенгиз тинтиулени проектлерини агентствосуну эмда суу тюбюне тюшерге юйретген “Русский Дайвинг” клубну бла Россейни география обществосуну  себепликлери бла Чирик кёлде бардырылгъан комплекс экпедицияны заманында  «Русский Дайвинг» клубну президенти Игорь Галайда эм ол клубну техника директору Роман Прохоров кёлню 120-метрлик теренине тюшгендиле эмда рекорд салгъандыла.

Эсигизге салайыкъ 17-чи майда экспе­диция республикагъа келеди. 20- чы майда уа, айтханыбызча, Чи­рик кёлню 120-метрлик теренлигине тюшедиле, экинчи кере бардырыллыкъ ишле бла байламлы дагъыда бир кере жарау этедиле. 2003 жылны майыны 21-чи кюнюн кёпле ашыгъып, къайгъы этип да сакълай эдиле. Ол кюн Москвадан келген “орус экстремалла” суу тюбюне тюшюу жаны бла рекорд тохташдырыргъа оноулашадыла.

Суу тюбюне тюшюу бек къоранчлы, аны бла бирге уа къоркъуулу да ишди.  150 метр теренликге тюшюуню ачыкъ космосха чыгъыу бла тенглешдиредиле.

  Алгъа кёлге къутхарыучу къауум энчи къайыкъ бла тюшеди. Во­долаз экспедицияны къауумуна жети адам кире эди, аладан экеулен Игорь Галайда бла Роман Прохоров сууну теренине тюше- рикдиле. Ала ишлерин башларгьа ашыкъмайдыла. Алгъа кёлге водолазла Д. Волков, Г. Гусев, А. Бы­ков, И. Галайда, И. Степина тюшедиле. Ала Романнга бла Игорьгъа суу тюбюне тюшерик жерлерин хазырлайдыла.

Сууну 150-метрлик теренлигине тюшюу жаланда сегиз минутну алгъанды. Анда водолазла бир минут кечиннгендиле. Ёрге чыгъар ючюн а алагъа юч сагъат керек болгъанды. Ол зат декомп­рессия бла байламлы эди.  Юч сагъат озгъандан сора во­долазла, насыпха, сау-саламат  чыкъгъандыла.  Ол кюн миллет рекорд тохташдырылгъаныны юсюнден энчи документге къол салыннганды.

Мен а Игорь Галайдадан, Ро­ман Прохоровдан, проектни ди­ректору Евгений Поздяевден экс­педицияны муратыны юсюнден хапар айтырларын тилегенме.

- Биринчиден, бери келип, бу ишни мында бардыргъаныгъызны хыйсабыны юсюнден айтсагъыз эди.

Е.П.: - Арт жыллада Россейде суу тюбюнде жюзюуге эм суу тюбю туризмге сейир ёседен-ёсе барады. Аны бла бирге уа, россейлиле кеси жерлеринде болгъан кёллеге тюшерге сюйгенлери да эсленеди. Алай бла россейлилени эм тыш къыраллыланы эслерин Чирик кёл табийгъат эсгертмеге, Къабарты-Малкъарда туризмни айнытыугъа бурургъа деп келгенбиз. Андан сора да сизни республикагъыз тынчлыкълы жерди, мында къаллай бир адамгъа тюбеген эсек да, барысы да ачыкъ жюрекли къонакъбайладыла. Сизде туристле зауукълу солурча  онгла, ариу жерле да  кёпдюле. Экспедиция, биргебизге келген  “Новый мир”, “Совершенно секретно” газетлени обозревательлери, башха журналланы корреспондентлери да республиканы туризм  жаны бла амалларыны юсюнден асламлагьа хапар айтырыкъдыла.

- Сиз суу тюбюнде жаны бол­гъан бир зат окъуна кёрдюгюзмю?

Р.П.: - Бир зат да угъай. Жип атып билгенбиз, кёлню теренлиги 258 метрди. Аны жанлары тик къаяда, ол кеси да, энишге келе келип, къайры эсе да онг жанына тереннге кетип къалады. Анда бир тюрлю битим да ёсмейди. Биз 100-метрлик теренликден суу алгъанбыз. Жарсыугъа, плас­тмасс шешабыз сууну тюбюнде къысыулукъдан жалпакъ болуп  къалгъанды. Башына чыгъаргъаныбызда, сууну ичип кёргенбиз, ол тузлу, бир тюрлю татыулу да тюйюлдю. Ол тинтилирге лабораториягъа жиберилликди.

 -Жангы водолаз костюмну да сынагъансыз, аны юсюнден айтсагъыз эди.

И.Г.: - Костюмла керти да биринчи кере сыналадыла. Жарсы­угъа, бир къауум сылтаула бла, аны юсюнден тынгылы айталлыкъ тюйюлбюз.

 -Сууну тюбюнде уа къалайды, къарангымыды, огъесе уа?

 И.Г.: - Былтыр август айда тюшгенибизде 20 метр теренликде хар затны да ачыкъ кёрюрге боллукъ эди, бу жол юч метрден теренде бир зат да эслемегенбиз. Баям, ол бу кюнледе жауунла

жаугъанларыны хатасындан болур. 150 метр теренликде уа бек къарангыды.

 -Кёлню тюбюнде болгъаныгъызда, къаядан да бир таш- чыкъла окъуна алсагъыз эди уа.

И.Г.: - Къаягъа билмей тийсенг окъуна, ташла тюшюп башлай эдиле. Ала бизге тиерле деген къоркъуу бар эди. Аны себепли, къаягъа тиймегенбиз.

-Бу жолгъа дери уа быллай  кёлге тюшгенмисиз?

И.Г.: - Мексикада, Америкада дагъыда башха жерледе да тюшгенбиз, алай быллай теренликге уа - угъай.

  -Чирик кёлню юсюнден толу хапар жокъду, таурухла болмасала. Сиз аны мындан ары да тинтирикмисиз?

И.Г.: -Тинтмей а! Аны ючюн тюшебиз кёлге. Ким биледи, аны юсю бла таурухладан бирин ачыкъларгъа къолубуздан келир эсе уа.

Евгений, Игорь, Роман, хапарларыгъыз ючюн сау болугъуз, мындан ары бютюнда бийик жетишимлеге жетигиз.

 х х х

Ара шахардан келген  водолазла  рекорд тохташдыргъанлы быйыл  жыйырма жыл толгъанды. Андан бери Чирик кёлге тюшюу жаны бла  дагъыда рекордла тохташдырылгъандыла. Суу тюбюне да иги кесек адам тюшюп кючюн, къарыуун да сынагъанды.

Игорь Галайда бла  Роман Прохоров а андан бери кёп кере  къайтып келгендиле Чирик кёлню жагъасына.

Холаланы Марзият.