Дагъыстан Республиканы Информация эм басма министерствосуна регионну асламлы информация органлары, Миллет газетлени журналистлерини медиа жаны бла усталыкъларын ёсдюрюрге кереклисини юсюнден жазып, къагъыт жибергендиле. Аны толтурур муратда къоншу республикадан Къабарты-Малкъаргъа делегация келгенди. Анга Дагъыстанны Жамауат палатасыны члени Абсалитдин Мурзаев башчылыкъ этгенди. Къонакъла республикалы газетлени келечилери бла тюбешгендиле эмда миллет тиллени, адет-тёрелени, халкъланы араларында келишиулюкню сакълауну амалларын сюзгендиле.
Абсалитдин Азимович, жыйылгъанланы алгъышлай, Дагъыстанда бюгюнлюкде законсуз миграция жайылгъанын, элле тау жерледен тюзлеге кёчгенлерин билдиргенди. «Къабарты-Малкъарда болгъан жолоучулукъларымдан сора, республикагъызны ариу табийгъаты, таза хауасы эсимде къалгъанды. Сизни регионда тынчлыкъ эсленеди, ол жаны бла ахшы юлгю кёргюзтесиз», - дегенди ол.
Къонакъ Дагъыстан кёп миллетли болгъанын, жарсыугъа, аланы араларында даулашла чыгъа-чыгъа тургъанларын да эсгертгенди. «Законсуз къуралгъан эллени юслеринден айтханда, аланы саны 200-ден кёпдю. Тиллени сакълау да эм къыйын проблемаладан бириди, жаш тёлю, ана тилин аз-аздан унута, орус тилге кёчюп барады. Социология соруу бардырылгъанда, жамауатны 20 проценти ёз тилин ахырысы бла да билмегени ачыкъланнганды», - деп, Абсалитдин Мурзаев бизде бу жаны бла хал къалай болгъанын соргъанды.
«Заман» газетни баш редактору Къонакъланы Хасан, анга жууап бере, мында да бу проблема кесин билдиргенин айтханды. «Элледе болгъаныбызда, сабийлени ана тилде сёлешдиралмайбыз дегенча тарыгъыуланы эшите тургъанбыз. Мен оюм этгенден, тилине бала эм алгъа юйюрюнде юйренирге керекди, бек биринчи ата-анала къайгъырыргъа керекдиле аны ючюн. Бизде миллет тилледе газетле, адабият эм сабий журналла дайым басмаланадыла, радио, телевидение бериуле хазырланадыла. Тиражыбызны кёбюрек этерге кюрешебиз, газетлени электрон халда да чыгъарабыз. Басма тиллени сакълаугъа, айхай да, себеплик этеди. Биз жангы, ахшы сынамгъа юйренирге хазырбыз», - дегенди Хасан Азретович.
«Адыгэ псалъэ» газетни баш редактору Заур Жилясов да алгъа бу проблема асламысында шахарлада болгъан эсе, бюгюнлюкде элледе да терк жайыла баргъанын чертгенди. «Сабийле телевизорда, радиода орус бериулеге къарайдыла, тынгылайдыла, ата-анала уа кюндюз ишде болуп, ингирде арып келселе, сабийлерини къайгъыларын эталмайдыла. Бютюнда бала садикге, школгъа баргъанлай, анда асламысында орусча сёлешгенлери себепли, ана тилин бир ненча айны ичинде ахырысы бла да унутады, сагъышларын ёз тилинде айталмайды. Газетлеригизни жамауат-политика даражаларын кетерирге сюйгенигизни уа огъурамайма, кёп жылла озгъандан сора энди келлик тёлюле бюгюн биз къалай жашагъаныбызны, турмушубузну, къууанчыбызны, жарсыуларыбызны аланы окъуп билликдиле», - деп къошханды ол.
Профессор, кёп жылланы билим бериуде ишлеген Агарагим Султанмурадов кесини сынамыны юсюнден айтханды. Ол миллет тилледен специалистлени хазырлауну проблемасын да кётюргенди, быллай шартла да келтиргенди: 2002 жылда Дагъыстанны университетини филологияны факультетини орус-къумукъ бёлюмюне очный эм заочный халда окъургъа 56 адам киргендиле, былтыр аланы саны оннга тюшгенди, аны аллында жыллада уа 4-5 абитуриент болгъанды. Бу тарихле болум къаллай бирге къыйын болгъанын толу ачыкълайдыла, кёп тилледен бёлюмле ахырысы бла да жабылгъандыла. Мектепледе миллет тилледен дерслени саны да азайтылады.
«Кабардино Балкарская правда» газетни баш редактору Ранета Бжахова халны бу чекге жетгенини сылтауун юйюрде кёреди. «Устазла билдиргенлерича, ата-анала кеслери ана тилледен дерслени санын азайтыу жанлыдыла. Къабарты не малкъар тил сабийибизге туугъан элинден, республикадан тышында жарарыкъ тюйюлдю, андан эсе, артдагъы жашауунда хайырлы боллукъ орус неда тыш къыраллы тилни билсе игиди, дейдиле. Тил а миллетни энчилигин белгилеген баш шартды, ол ёлгени бла, халкъ да жокъ болады. Бу жарсыудан къутулур ючюн, миллет-маданият араланы, властьны, юйретиу системаны, юйюрню, жамауатны, асламлы информация органланы да кючлерин бирикдирирге тийишлиди», - дегенди ол.
Кеслерини оюмларын жазыучу Багаудин Узунаев, «Бабаюртовские вести» газетни корреспонденти Сулейманова Зарема, Карабудахкент районну «Будни района» газетини баш редакторуну орунбасары Багаудин Самадов, «КБР-Медиа» учрежденияны башчысыны орунбасары Холаланы Тамирлан да билдиргендиле. Ахырында Дагъыстанны делегациясы бизни республикада болгъан ахшы сынамны кеслеринде сингдирирге кюрешириклерин белгилегендиле.
Кульчаланы Зульфия.
