Белгили малкъар художник, Ингушетия Республиканы искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу Баккуланы Къаншауну жашы Владимир туугъанлы  бу кюнледе сексен жыл боллукъ эди. Жарсыугъа, алгъаракъда ол арабыздан кетгенди.

Башланыу

Ол 1942 жылда Тёбен Чегемде туугъанды. Анасы Малкъарланы Зухра андан эди. Анга эки жыл жете-жетмез, малкъар халкъны кёчюргенлеринде,  юйюр Шимал Къазахстанда Павлодар областьха тюшгенди. Къыйын жер эди. Ары тюшгенледен, башха жерле бла тергегенде, ауушхан иги да кёп болгъанды. Бютюнда сабийле бла къартла. Алай бла Владимир къыркъ сегиз юйюрде жангыз сабий болуп, сабий дауургъа, кюлкюге, жиляугъа тансыкъ жерлешлери, аны бирден бирге ётдюрюп, жашау умутларын юзмезге кюрешгендиле.  

Халкъыбыз ата журтха къайтханда, Баккуланы Къаншауну юйюрю Хасанияда тохтагъанды. Онбешжыллыкъ Владимир, биз анга Володя деучю эдик, Нальчикни 8-чи номерли школунда окъугъанды. Сурат этерге ол сабийликден сюйгенди, алай ол иш аны къадары болур деп, эсине келмегенди. Хар не тюбешиуледен башланады. Бир кере жаш художниклени эришиулери болады дегенлеринде, анга буюрулгъан жумушну толтура, ол  бет жуугъан умывальникни суратын этгенди. Ол эсине тюшген сайын, жумушакъ ышарыучу эди кеси.

Жюри анда Володягъа биринчи жерни тийишли кёргенди. Жюрини таматасы Алексей Денисенко уа, сабийде болгъан фахмуну чирчиклерин эслеп, жашны кесини сурат этерге юйретиучю студиясына чакъыргъанды.

Ажайып жолну аллы

Ол ары чырмаусуз жюрюп турур онгланы да эсге алып, Алексей Моисеевич школну директорундан тилеген эди, жашха чырмау болмасынла деп. Алай бла эки жылны ары жюрюп, кёп затха юйреннгенди Бакку улу. Школну бошагъанлай а, устазы тюзетип, ол заманлада Нальчикде ачылгъан художник-оформительлени экижыллыкъ курсларына жюрюгенди.

Устазы Володя андан ары да усталыгъын ёсдюрсе сюйгенди. Аны алда Ленинградда  кеси ишлеп тургъан Живописьни, скульптураны эм  архитектураны И.Е. Репин атлы институтуна ийгенди. Анда конкурс асыры уллудан, тыш жерден келген жаш экинчи турдан ары ёталмагъанды. Сора Москвагъа келип, экзаменлерин да жетишимли берип, Архитектура  университетге киргенди.

Болсада жюреги юйюне тартдырып, артха къайтханды. «Сокъуранамыса?» – деп соргъанымда, Володя: «Ол акъыл да келе тургъанды, не хатасы боллукъ эди, къыйналсам да, Москвада къалып, архитектор болсам? Мен ол тюрлю усталыкъны да бек жаратама. Кеси къолум бла атамы, кесими юйлерибизни да ишлегенме. Алай адам къадары болмагъан жерде тохтамайды», – деген эди.

Андан сора Бакку улун аскер борчун толтурургъа чакъыргъандыла. Эки жылдан артха къайтып, ол Нальчикни бир къауум учреждениясында художник-оформитель болуп ишлеп башлагъанды. Сёз ючюн, кинотеатрлада ол заманда боллукъ киноланы юслеринден уллу афишала этгендиле. «Победа» кинотеартда ол затха Володя жууаплы болгъанды.
1978 жылда уа аны ишлерге РСФСР-ни Художестволу фондуну бизни республикада бёлюмюне чакъыргъандыла.  Бош алай угъай, конкурсдан ётюп.

Усталыгъын ёсдюрюу

Анда ишлеген жыллары Бакку улугъа бир да магъаналы болгъандыла. Кёрмючлеге къатышып башлагъанды. Аны бир къауум ишлери регион, зоналы,  битеуроссей, тыш къыраллы экспозициялада да жер тапхандыла. Музейлени ишчилери, энчи коллекционерле да кеслерини художестволу сурат хазналарына къошаргъа излегендиле Владимирни суратларын. Бусагъатда ала бизни республикадан тышында музейлени  фондларында сакъланадыла – Калмыкияда, Россейде къырал музей фондлада,  Англияда, Германияда, Сирияда энчи иеледе.

Художестволу фондда ишлеген заманында Володя кёп тюрлю сапариш толтургъанды. Ол санда тюрлю-тюрлю шахарлада (Челябинск, Ижевск, Москва) кинотеатрланы, школланы, маданият юйлени жарашдыргъанды. Ол излемлени юслери бла Бакку улу къабыргъалада сурат этиу, мозаика, чеканка бла да кюрешгенди, ол жаны бла усталыгъын ёсдюргенди.

1998 жылда аны Россейни Художникле союзуна  алгъандыла. 2002 жылда уа, анга алтмыш жыл толгъанда, ишлерини биринчи кёрмючю болгъанды. Махтау излемеген художник, усталыгъы иги да бишгинчи, ашыкъмагъанды аллай затха. Жюзле бла живопись суратлары, иги кесек башха ишлери  болгъанда да, ол атын иели кёрмюч бла айтдырыргъа уялып тургъанды, нёгерлери ол ишни къолгъа алгъынчы.  Алай эди табийгъаты – менсиниу деген кенг эди художникден.  Андан арысында ол быллай кёрмючлени хар беш жылдан этгенди.

Кинода бла сахнада

1995 жылда бизни республикада, асламысында Чегем ауузда, «Дорога на край жизни» деген аты бла кёчгюнчюлюкге аталгъан художестволу-документли кино алыннганды. Баккуланы Владимир аны художник-постановщиги болгъанды. Аны режиссёру, сценаристи Рубен Мурадян эди. Володя бла анда ойнагъан Къулийланы Борис сценарийни жаратмагъандыла, аны жангыртыргъа, тюзетирге тюшгенди. Ол заманда москвачы режиссёр Борисден къагъыт алгъанды, ол иши ючюн ахча алмазгъа айтдырып. Алай иш ахчада тюйюл эди, тюзлюкде эди. Володяны эскизлерине уа режиссёр эс бургъанды, жаратханды аланы.

1996 жылда  Малкъар драма театрда Тёппеланы Алимни «Артутайын» сала туруп, Володяны ары чакъыргъандыла, спектакльлени декорацияларын, костюмланы эскизлерин да ол этгенди. Ызы бла ол Ингуш миллет театрда Саид Чахкиевни пьесаларына кёре салыннган «Террор», «Час луны» деген эм башха спектакльлени салыугъа къатышханды.

2004 жылда Ингушетияда аны энчи кёрмючю болгъанды. Анга «Ингушетия Республиканы искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу» деген даражалы ат да ол заманда берилгенди. Экинчи жыл а ол «Кавказда мамырлыкъны кючлеу» деген эсгериу майдалгъа тийишли болгъанды.

Баккуланы Владимир кёп жылланы ичинде Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны  тамата художник-постановщиги болуп тургъанды.

Шуёхлары

 Бакку улу кёп адамла бла шуёхлукъ жюрютгенди. Аны юйюнде, мастерскоюнда да эшиклери жабылмагъандыла. Кеси ариу ниетли, тюз адам болгъаны себепли жыйгъанды тёгерегине шуёхларын.

Аладан бири, художник артыкъ сый берген  КъМР-ни, КъЧР-ни да халкъ поэти Зумакъулланы Танзиля болгъанды. Аны бир ненча суратын жазгъанды ол. Кеси айтханнга кёре, кимни суратын ишлесе да, ол аны бла ушагъын бардыргъанлай тургъанды, сурат битгинчи.  Ол ишлеге кёре, жылыулу эди эки бийик фахмулу адамланы ушакълары.

Башха шуёху уа Россейни сыйлы артисти Къулийланы Борис эди. Ала бирге иги кесек спектакль салгъандыла.  Башлагъан а «Артутайдан» этгендиле. «Бизни Шауаланы Тахир танышдыргъан эди, – деп эсгере эди Владимир. – Борис манга: «Сахнада юч бир бирге ушамагъан юй сюелирге керекдиле.  Сен аны къалай эталлыкъса?» – деп соргъан эди ол кюн. Мен а: «Бири – бай, экинчиси – жарлы, ючюнчюсю уа интеллигент болсунла.  Юйлери, къабакълары, хуналары да анга кёре», – деген эдим.  Борис, жукъ да айтмай, бурулуп кетгени сейир кёрюннген эди манга. Артдаракъ бир кюн мастерскойда тургъанымлай, ким эсе да гитара согъуп жырлагъанын эшитеме. Ол а  Борис. Музыка шуёх этгенди бизни. Кёп билген адам эди ол, кёп окъугъан».

Актёр, режиссёр Амурбек Гобашиев бла шуёх эди Володя. Ол да, Борисге ушап, ишин билген, интеллигент адам.  Кёп жылланы Москвада ишлеп тургъанды.  Бек сейир адамладан бири, назмула окъуп башласа, эрикмей, сагъатла бла тынгылап турурса.

Бир кере шуёхлукъну юсюнден айта, Володя: «Мухамед Кипов (художник) бек къаршыларымдан эди. Жаш заманымда бир жыйылыуда жаныма тиеди да, жюрегим къыйналып, туруп кетип къалама. Юч кюнден Художестволу фондха келсем, эшик юсюнде сюелип тура эди. Биийк кеси да, узакъдан кёрюне.  Мени эслегенлей, аллыма келип: «Володя, кечгинлик бер, мен терс эдим. Юч кюн болады былайны сакълагъанлы аны айтыргъа», – деген эди. Андан сора биз бир бирибизни мастерскоюна жюрюучюле болгъан эдик. Ол чамны сюйген адам эди, шуёхлукъну да багъасын билген».

Дуниягъа сёзю

«Жюрегингде Аллахынг, башынгда патчахынг болмай жашаргъа къыйынды!» – деген художник жашауубузну жарыкъ бетлерин ачады чыгъармачылыгъында. Аны суратларындан сейир жарыкъ бояулу гюлле, кюн чууакълыгъы жайгъан ариулукъну арасында – халкъыбызны белгили адамлары: поэтле Мёчюланы Кязим, Къулийланы Къайсын, Шахмырзаланы Саид, Зумакъулланы Танзиля, Байзуллаланы Алий, Геккиланы Магомет, Руслан Семенов, актёрла Махийланы Зоя, Къулийланы Борис, сурат коллекционер Хаджиланы Даниял, художникни жашау нёгери жырчы, композитор Асанланы Кулина, художникле Мухамед Кипов бла Абайланы Виктор, сора сюргюн жолунда атасы бла анасы, кеси…

Сурат художникни дуниягъа сёзюдю дейдиле. Алай эсе, Баккуланы Владимир бизни бла шош ушагъын бардырады, суратланы бир жанындан аны жылыулу ауазы эшитиледи, жарыкъ, сабийча, ышарыуу сезиледи.

Мусукаланы Сакинат.