Хьэрып дунейм щыцIэрыIуэ «Vogue Arabia» журналым иджыблагъэ адыгэхэм тыгъэ дахэ къахуищIащ - фокIадэ мазэм ирихьэлIэу дунейм къытехьэ къыдэкIыгъуэр зэрыщыту Иордание пащтыхьыгъуэр псэупIэ зыхуэхъуа адыгэхэм ятриухуащ.
Журналыр къыдэкIын ипэ игъэIуа хъыбарым къызэрыхэщымкIэ, бжьыхьэпэ къыдэкIыгъуэр хамэщI щыпсэу адыгэхэм, псом хуэмыдэу Иорданиер етIуанэ хэку зыхуэхъуахэм, я дуней щхъуэкIэплъыкIэм, абыхэм я тхыдэ къулеймрэ щэнхабзэ телъыджэмрэ, цIыхугъэмрэ дуней тетыкIэмрэ ехьэлIащ. «Адыгэхэр бгы уардэхэмрэ щIыгулъ бэвхэмрэ я лъахэм, Хы ФIыцIэм и ищхъэрэ-къуэкIыпIэ лъэныкъуэхэм къегъэщIылIа хэгъэгъум къикIащ. Урысей пащтыхьыгъуэм адэжь хэкур лъэщыгъэкIэ зригъэбгына лъэпкъым сыт хуэдиз гугъуехь и фэ дэкIами, хэкIуэдэжакъым, и бзэрэ и лъэпкъыщхьэрэ ихъумэжыфащ. Лъапсэрыхым и архъуанэм ирихьами, лъэпкъ дахэм хузэфIэкIащ и пшыналъэ хьэлэмэтлажьэхэр имыгъэужьыхын, и IуэрыIуатэ бейр зыIэщIимыгъэхун, зи хуэдэ щымыIэ къафэхэр къызэтринэн. Адэжь щIэиныр псэхэлъхьэж икIи гугъэмыгъэкIуасэ зыхуэхъуа лъэпкъым етIуанэ гъащIэ щигъуэтыжащ Иорда- нием, Амман и Iэгъуэблагъэм. Абдеж абыхэм къыщызэрагъэпэща хасэхэм кIуэдыпIэ ихуа адыгэ гъащIэм и нэхэр щIэрыщIэу къигъэплъэжащ…»
Адыгэ хэхэс дунейр къызэрымыкIуэу инщ. Ди лъэпкъэгъухэм нэхъыбэу уащрихьэлIэ Тырку, Щам, Иордание, Израиль къэралыгъуэхэм тхыдэ гъэщIэгъуэн щызэрагъэпэщащ, я цIэр фIыкIэ къыщрагъэIуащ, пщIэшхуэ зыщыхурагъэщIащ. Апхуэдэ фIэлIыкIыр абыхэм къахуэзыхьар, псом япэрауэ, зэрыхуа щIыналъэхэм пэжу икIи къэмылэнджэжу зэрабгъэдэтарщ, кърагъэз дзыхьым хуэсакъыу къызэрекIуэкIарщ. Дэнэ щIыпIэ къыщыщIидзами, адыгэр сыт щыгъуи захуагъэм и телъхьэ, гъунэгъу хьэкъымрэ зеиншэ хьэкъымрэ я щыжакIуэ хъурт. ЦIыхугъэм и мардэхэр лъапIэныгъэу къэзылъытэ лъэпкъым и дуней тетыкIэр ахэр къэзылъагъу жылэхэм щапхъэ яхуэхъуащ, «шэрджэсым хуэдэщ» жыIэгъуэр щытхъушхуэ къызэрыкI псалъэу я бзэм хыхьащ.
«Vogue Arabia» журналым зэритхымкIэ, адыгэхэм я лъапэр Иорданием къыщрашия далэм къыщегъэжьауэ зэрызэкъуэтымкIэ икIи зэрызахъумэжымкIэ, я щхьэ къезыхьэлIами псэемыблэ-жу зэрыбгъэдэтымкIэ щIэх я цIэр щIыпIэм щызэлъащIысащ. «Vogue Arabia» журналым къехь Иорданием кIуа адыгэхэм яIэ пщIэр къызэралэ- жьа щIыкIэм и тхыдэ кIэщIыр. Япэ гупыр, шапсыгъхэр, иджырей Амман къалэм и Iэхэлъахэм 1868 гъэм къекIуэлIащ. Балкан щIыналъэм щекIуэкIа лъапсэкIуэд зауэм и мывэщхьэлым къыди- дзыжа мащIэм ящыщт ахэр. Абыхэм яужькIэ мы щIыпIэм къэкIуащ къэбэрдейхэр, бжьэдыгъухэр, абазэхэхэр. ИорданыщIыр а лъэхъэнэм Уэсмэн пащтыхьыгъуэм иIыгъти, Iэмал зэриIэкIэ адыгэхэр зауэрэ бырсыррэ здэщымыIэ щIыпIэ щигъэтIысынутэ- къым - бэдэуийхэмрэ друзхэмрэ япэщIигъэуващ. ЩIыпIэм къихьа адыгэхэм ахэр щыгуфIыкIакъым: япэ илъэс 30 - 40-м зауэ-банэм хэту екIуэкIащ. ЩытыкIэр нэхъ зэтес щыхъуар Иорданиер Уэсмэн пащтыхьыгъуэм къыхэкIыу, Инджылызым и жьауэм щIэту къэралыгъуэу зэфIэува нэужьщ. Хьэшим лIакъуэм къыхэкIауэ, Мухьэмэд бегъымбарым и щIэблэм щы-щу Хъусен и къуэ Абдулыхь пащтыхьыгъуэщIэм и тет хъуну къыщыувым, ар бэдэуийхэм ямыдэу къызэрыIэтат. ПшахъуэщIым къыкIуэцIрыкI пащтыхь щауэр яукIыну къызэрыхь бэдэуийхэм адыгэхэр япэуващ, шу плIыщI хуэдиз хъууэ. Абыхэм Абдулыхь къаухъуреихьри зэрызехьэм къыхашащ, хъума хъун папщIи Амман къашащ. 1923 гъэм бэдэуийхэм пащтыхьыгъуэщIэ къэунэхур ямыдэу зыкъаIэтащ. АрщхьэкIэ мызыгъуэгуми адыгэхэр Абдулыхь къыкъуэуващ, Истамбыл къикI тыркудзэм бэдэуийхэр зэбрихухункIэ зэхэуэри увыIакъым. Тетыгъуэр зыIэрыхьа пащтыхь щIалэм адыгэхэм къыхуащIар щыгъупщакъым. Абы адыгэхэр щхьэхъумэ ищIащ, и сэрейри Амман къихьащ. Щамрэ Мэчэрэ зэпызыщIэ гъущI гъуэгу зэблэкIыпIэм деж щыс адыгэ къуажэм псынщIэу зиужьу хуежьащ, мыгувэуи къэралыгъуэщIэм и щыхьэр хъуащ. Абдулыхь деж къыщегъэжьауэ пащтыхьхэм я щхьэхъумэу къыхахыр адыгэхэращ. Пащтыхь сэрейм и щIыхьэпIэм деж щыту нэтынхэм къигъэлъагъуэ, адыгэ фащэр къызыщылыдыкI щIалэ бжьыфIэхэр мис а шухэм, зэгуэр хэкур лъэщыгъэкIэ зрагъэбгынахэм я щIэблэщ.
ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, Иордание пащтыхьыгъуэм адыгэу мини 120-м нэблагъэ щопсэу. Пасэрей къутахуэхэм къыхащIыкIыжа, нобэ къалэшхуэ хъуа Амман къищынэмыщIауэ, адыгэхэм яухуащ Джэраш (къэбэрдейхэр), Уадисир (шапсыгъхэр, бжьэдыгъухэр, абазэхэхэр), Нэхьур (бжьэдыгъухэр, шапсыгъхэр), Рысейфэ (къэбэрдейхэр), Сыуейлыхь (къэбэрдейхэр), Мухьиджирин (къэбэрдейхэр) къуажэхэр. Иорданием щыIэщ Заркъэрэ СухьнэкIэ зэ-джэ шэшэн къуажитIи. Зи цIэ къитIуа жылагъуэхэр нобэ къалэм и хьэблэ хъужами, а щIыпIэхэм иджыри Iуву ди лъэпкъэгъухэр щопсэу, хасэхэр щаIэщ, зэхуэсыпIэхэм-рэ уэршэрыпIэхэмрэ куэду къыщызэрагъэпэщ. Адыгэ-хэм яIэ пщIэм къыхэкIащ Амман и курыкупсэм ит, пащтыхь щауэ Хьэмзэ и цIэр зезыхьэ Адыгэ еджапIэшхуэр. Мыбы щоджэ ди лъэпкъэгъухэм я щIэблэр, щызэрагъащIэ адыгэбзэр, Адыгэ Хабзэр, лъэпкъ щэнхабзэр.
«Vogue Arabia» журналыр топсэлъыхь Иорданием щыпсэу адыгэхэм ящыщу къэралым и зыужьыныгъэм хэлъхьэныгъэ хуэзыщIа цIыху цIэрыIуэхэм. Апхуэдэу абыхэм къахэкIащ дуней псом къыщащIэ къэрал къулыкъущIэхэу Хьэбжокъуэ Саид Муфтий, Бабыгу Исмэхьил, Бырмамыт Мэхьир Фуаз, Гъутокъуэ Исмэхьил, Къандур Изэт, Сэбаншы Дукъан, дзэпщ цIэрыIуэхэр. Абыхэм ящыщщ Шурдымхэ Ихьсанрэ ТIахьсинрэ, Хъупщ МыIумин, Дэдэхъу Мухьэмэд, Бэрзэдж Тарекъ, тхакIуэхэу Къандур Мухьэдин, Iэпщацэ Зэхьра, Хъунагуэ Надие, Жэрыщты Жансет, щIэныгъэлIхэу ЩауэфI Ани, Борэн Ахьмэд, Мэшыкъуэ Зэчий, Iумэт Хьэсэн, нэгъуэщIхэри.
Иорданием ит адыгэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэр зэрепх Адыгэ ФIыщIэ Хасэм. Хасащхьэм хэтщ зэгуэр къуажэу щытауэ, иджы Амман и хьэб-лэ хъуа жылиблым я хасэ тхьэмадэхэр. Мыбдеж ди лъэпкъэгъухэр къыщызэрагъэпэщащ дунейм щынэхъ ин дыдэ, адыгэ тхыдэмрэ щэнхабзэмрэ ятещIыхьа тхылъ хъумапIэмрэ дэфтэр хъумапIэмрэ - бзэ зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ къыдэкIауэ абы хэлъщ тхылъ мини 100-м щIигъу. Адыгэ ФIыщIэ Хасэм мазэ къэс зэ къыдегъэкI «Нарт» журналыр. А фIэщыгъэ дыдэр зиIэ телевиденэри егъэлажьэ. Абы къищынэмыщIауэ, Иорданием жыджэру щолажьэ Нэхъыжь хасэр, Бзылъхугъэ хасэр, НыбжьыщIэ Хасэр.
Журналым къыщыхьащ Иорданием щыпсэу адыгэ цIыхухэм я псэукIэмрэ я ду-ней тетыкIэмрэ къызытещ сурэт плъыфэбэхэр, къыщыгъэлъэгъуащ лъэпкъым и щэнхабзэр нэгум къыщIэзыгъэувэ теплъэгъуэ хьэлэмэтхэр. Журналыр дунейм къытехьэнымкIэ жэрдэмыр къызыбгъэдэкIхэм зэрыжаIэмкIэ, адыгэхэр Иорданием и тхыдэм гуэх имыIэу епха лъэпкъщ, ахэр хэмыту а блэкIар уи нэгум къыпхущIэмыгъэхьэну, апхуэдэ дыдэуи жылагъуэ-экономикэ гъащIэми и зы унэтIакIуэщ, арыншэу абы зиужьынкIэ Iэмал имыIэу. Иорданием и Iэтащхьэм адыгэхэр зи бзэрэ щэнхабзэрэ зиIэ, хьэрыпхэм къащхьэщыкI лъэпкъ щхьэхуэу къелъытэ, абыхэм я хуитыныгъэхэр хъумэным и шэсыпIи йоувэ.
«Данэмрэ къэуцымрэ дыхэсми, дыхэхэсщ. Хэкужьыр зэгуэр я щIэблэм зэрагъуэтыжынум епха хъуэпсапIэхэм хъыбарыбэр тражыIыхьурэ ди нэхъыжьыфIхэр дунейм ехыжащ. Дызыхэсым пщIэ къытхуащIми, дыщыпсэу щIыпIэм ди Iуэхухэр щыдэкIми, дыкъыщыхъуа Адыгэ Хэкур ди плъапIэщ, аращ дэ къару къыдэзытыр, дыщыIэ-ну гукъыдэж дэзыгъэщIыр, щIыбагъ дызэриIэр тщимыгъэгъупщэу дунейм дытезыгъэтыр. Ди макъыр Хэкуращ зымыгъэужьыхыр», - жеIэ зы нэхъыжь. Дуней псом зэлъащIысыну журнал цIэрыIуэм Хэку хъуапсэр зэрымыужьыхар уи лъэпкъэгъум жриIэныр хэкурысым и пщIэр лъагэу зыIэт щхьэусыгъуэ ирокъури, абы хуэфэщэн Тхьэм дищI, езы журналри гъуэгу махуэ Тхьэм тригъэувэ.
ТАБЫЩ Мурат.
