|
США-м ипIэкIэ кумбышхуэ
21 августа, 2023 - 12:23
США-м щыIэ Вайоминг лъэпкъ паркыр хуэсакъыпэу яхъумэми, алъандэрэ цIыхум имылъэгъуа щIыуэпс насыпыншагъэ къызэрыкIынкIэ хъуну къэбэкъауэ (вулкан) итщ. Гуэл щхъуантIэхэмрэ псыкъауэ (гейзер) телъыджэхэмрэ я щIыналъэм тепсэлъыхьыху щIэныгъэлIхэм я нэгу къыщIэувэр псэ зыIут зи дунейм темытыж, мафIэм исыжа ЩIы хъурейщ. Сыту жыпIэмэ, къэбэкъауэм и лъабжьэм щIэлъ щIы къэкъуалъэ (магма) абрагъуэм зэрызыкъиIэтым, ар зэгуэр къикIыу нэм илъагъур зэрисыжынум иращIэнур ящIэркъым.
Къэбэкъауэр зэгуэр къикIыу ЩIым и нэкIур Iисраф зэрищIам и щыхьэту паркым къытена кумбыгъэм километр 55*72 и инагъщ. Ар япэ дыдэу къэзыхутари (1960 - 1970 гъэхэм) США-м и Геологие IуэхущIапIэ нэхъыщхьэм и щIэныгъэлI Кристиансен Робертщ. Дунейм нэхъ абрагъуэ дыдэу тет къэбэкъауэм и хъыбар ямыщIэххэу нобэм къэсыну къыщIэкIынт, цIыхур хьэршым лъатэу, абыкIэ ЩIым сурэт къыщытрихыу зримыгъэсатэмэ. Йеллоустоун къэбэкъауэр джын щIадза нэужь къахутащ, километри 8-кIэ уеIэбыхмэ, къивырывыкIыу щIы ткIуаткIуэ и лъабжьэм зэрыщIэлъыр. Аращ паркым ит псы хущхъуэхэр, псыкъауэхэр зыгъэхуабэр, тхъуэбзащхъуэмрэ углекислотамрэ къыдэзыхуейр, бахъэ къэзыгъэхъур. ЩIы къэкъуалъэр къэзыгъэхуабэр мантием кIуэцIрыкI гъуанэшхуэрщ, градус1600-рэ пщтырагъ зыIыгъыр. КъызэрабжамкIэ, Америкэ Ищхъэрэр зытет щIыр зэпымычу мэкIуатэ. Ар кIуэтэху мантием ех кумбыр трелъащIэ, щIихъумэ нэхъей. Ауэ абы къыдэкIуей пщтырыр апхуэдизкIэ гуащIэщи, щIыр пхесыкI е и къарур зэхуихьэсурэ къоуэ, къэбэкъауэр къригъэкIыу.
ЩIэныгъэлIхэм къызэрахутамкIэ, Йеллоустоуныр щэнейрэ къикIагъэххэщ. Япэ дыдэу ар къыщыуам (илъэс мелуани 2,1-рэ ипэкIэ) къуршхэр дэщэщат, абы къридза мывэ кIэщхъыр километр 50-м щIигъукIэ уэгум дрипхъеят, стратосферэм адкIэжкIэ кIуэцIрыкIыу, Америкэ Ищхъэрэм и Iыхьэ плIанэр сабэ Iувым щIихъумат. ЕтIуанэу ар къиуащ илъэс мелуан 1,3-рэ ипэкIэ, ещанэу – мин 640-рэ.
Мы бжыгъэхэр зэпэпшэчмэ, нэрылъагъущ къэбэкъауэр къызэрикI илъэс бжыгъэм хэщIыурэ зэрыкIуэр икIи и зи чэзу къикIыгъуэр къызэрыблэгъар. Абы куэд щIауэ топсэлъыхь щIэныгъэлIхэр. Ауэ щыхъукIэ, США-м и еджагъэшхуэхэм псэхугъуэ ямыщIэу йогупсыс къэралыгъуэр зытекIуэдэжынкIэ хъуну насыпыншагъэм зэрыпэщIэувэфыну Iэмалхэм. КъызэрыщIэкIымкIэ, езы щIыуэпсым зэтреIыгъэ къэбэкъауэр – апхуэдизу цIыхухэм яфIэтелъыджэ, яфIэдахэ псыкъауэхэр тафэм къыщыдэкIуейкIэ щIы къэкъуалъэр ягъэупщIыIу, абы къыщекIуэкI хуабэм и процент 70-р «къытрах». Ауэ къэнэж процент 30-м зэпымычу щIы Iыхьэхэр егъэткIури, мыгувэу къэбэкъауэр къикIынкIэ шынагъуэ щыIэщ. НАСА-м и щIэныгъэлIхэм къыхалъхьащ паркым электростанц тращIыхьу, а къэнэж процент 30-р абы хуаутIыпщыну. Абы папщIэ щIыр километри I0-кIэ етIыхауэ, псы иутIыпщхьэн хуейщ. А псыр градус 350-м щIигъукIэ къэкъуалъэурэ, электрогенераторхэр зыгъэлажьэ турбинэхэр къезыхуэкI бахъэу къигъэзэжынущ. А лэжьыгъэ мытыншыр зэтеублэным доллар миллиарди 3,5-рэ ихьынущ, ауэ, зэрыжаIэщи, «тхьэкIумэкIыхьитI» къиукIынущ Америкэм: къэбэкъауэр къызэтригъэувыIэнущ икIи электрокъару хихынущ.
- Ди мурадхэр къыдэмыхъулIэу, Йеллоустоуным дыпэмылъэщу къикIмэ, США-м ипIэкIэ кумбышхуэ къэунэхунущ. Америкэ Ищхъэрэр щIэзыхъумэну сабэм ди гъунэгъу къэралыгъуэхэм я мэкъумэш лэжьыгъэхэри, электростанцхэри, щIыуэпсри зэтрикъутэнурэ, зыужьыныгъэр абдеж къыщызэтеувыIэнущ. ЗэрыжаIэщи, щIэрыщIэу гъащIэр ухуэжын хуей хъунущ, - жеIэ вулканолог Эндрюс Робин Джордж.
- Хьэуам апхуэдизкIэ сабэ, мывэкIэщхъ куэд дрихуеинущи, дунейпсо хуабагъэм кIэрыхунущ. Ауэ дыгъэ бзийхэм щIы щхьэфэм къэмыс щIыкIэ, гъуджэм иплъэурэ хьэршым ягъэзэж нэхъей, диоксид серэр зэран хъунущи, Америкэ Ищхъэрэр мылылъэ хъункIэ шынагъуэщ, - къыхегъэщ Кембридж университетым и профессор Оппенхеймер Клайв.
Йеллоустоун къызэрикI хабзэр къэплъытэмэ, ар дяпэкIэ къикIын хуейщ илъэс 60-м къриубыдэу. Дэ дримыхьэлIэми, ди бынхэм я нэгу щIэкIынущ, ди жагъуэ зэрыхъунщи.
|
15.05.2024 - 09:32 Музыкэ театрым накъыгъэм и 7-м концерт гукъинэж щитащ Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс республикэхэм щIыхь зиIэ я артист, оперэ уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэ, Музыкэ театрым и солист |
|
15.05.2024 - 09:31 Бахъсэн щIыналъэм хиубыдэ къуажэхэм фэеплъ пэкIухэр, зэIущIэхэр, зэхуэсхэр щрагъэкIуэкIащ Хэку зауэшхуэм ТекIуэныгъэр къызэрыщытхьрэ илъэс 79-рэ щрикъум ирихьэлIэу. |
|
15.05.2024 - 09:29 1941 - 1945 гъэхэм екIуэкIа Хэку зауэшхуэм ди къэралым ТекIуэныгъэ Иныр къызэрыщихьрэ илъэс 79-рэ зэрырикъур дэнэкIи Iэтауэ щагъэлъэпIащ. |
|
15.05.2024 - 09:27 Прохладнэ районым и полицейхэмрэ жылагъуэ лэжьакIуэхэмрэ Прохладнэ къалэм щыпсэу, Хэку зауэшхуэм и ветеранхэу Ерохинэ Аннэ, Шайн Владимир, Головин Владимир сымэ я деж щыIащ икIи ТекIуэныгъэм и маху |
|
15.05.2024 - 09:25 Хэку зауэшхуэр зымылъэгъуа щIэблэр абы теухуа уэрэдхэм, усэ-хэм дыщедаIуэкIэ, фильм дыщеплъыжкIэ, дэтхэнэми и щIыфэр егъэтхытх, гущIэгъуншагъэрэ залымыгъэу зэрахьамрэ зыхэтщIэу. |
|