Тахта кёгетледен неда башха продукциядан консерва этсе, ол аслам заманны бузулмай турады. Бу амал не жаны бла да иги болур дерсе, алай барды анда бир къоркъуу. Аны аты – ботулизмди. Латин тилден «къыйма» деп алай кёчюрюледи. Нек дегенде, биринчи кере бу аурууну бауурдан этилген къыймадан ууланнганлада ачыкълагъан эдиле.

Ботулизм - ёлюмге келтирирге боллукъ аллай бек къыйын аурууну атыды. Ол инфекцияды, адамны нерва системасын бузады. Анга жукъгъан адамдан башхагъа кёчмейди. Саусузгъа заманында терк къарамаса, санларын сингир этип, узакъгъа да созмай, жашауун юзеди. Аны къозгъагъан микробла жаланда кислород болмагъан хауада жашаяладыла. Консерваланы ичинде уа ол алайды. Ары быллай микроб тюшсе, аз-аздан ботулотоксин деген уу чыгъарады.

Консерваны ичине микроб къалай тюше болур? Шимал Кавказны ведомствола аралы ветеринария лабораториясыны Къабарты-Малкъарда бёлюмюню специалистлери айтханнга кёре, бу микроб топуракъда жашайды. Кёгетле, жемишле, жууала бла да жаныуарланы эмда къанатлыланы ичлерине тюшеди, чабакъланы чегилеринде окъуна жашаргъа боллукъду.

Эсигизде эсе, бизни республикада 2011 жылда бу ауруугъа бир кезиуге жарым жюзге жууукъ адам жукъгъан эди. Ала бары да вузладан биринде окъугъан студентле эмда аланы устазлары болгъандыла. Жарсыугъа, ичлеринде бири ёлгенди. Ботулизмге ала ашханада салат эмда башха ашла ашап боялгъан эдиле. Алагъа къошулгъан тузланнган нашалада табылгъан эди артда бу микроб. Ол нашаланы уа ким эсе да юйюнде тузлап келтирген эди ары.

Быллай консервала мияла орунлада болуучудула. Ичи ботулизм микробладан тыкъ болгъанын не ийиси, не сууну тазалыгъы кёргюзтмейдиле. Алай орунну башы кёбюп эсе уа - бек ишекли болугъуз!

Дагъыда бир сейир шарт: банканы ичинде ауруу жаланда бир-бир жерледе сакъланады. Аны ючюн, тузланнган нашаланы бир орундан талай адам ашаса, бирлери тёшек болургъа, башхалары уа аурумай къутулургъа да боллукъдула. Алай аны сынап кёрюрге керекмейди.

Ботулизмни ууу адамны ичине тюшгенлей олсагъат къанына татыйды. Аурууну биринчи ышанлары талай сагъатдан кёрюнюп башлайдыла. Бирде уа беш-жети кюнню ичинде чыгъадыла. Адамны башы ауруйду, ауузу къургъакъ болады, къолу-саны тюшеди. Териси исси болуп къыйнамайды, къалтырауукъ да тиймейди. Саусуз аберини къыйын жутады, солууу да осалына кетеди. Жеринден тепген окъуна кёп къарыу излейди андан. Талай замандан жюреги тынч ишлеп тебирейди, къаныны басымы уа тюшгенден тюше барады…

Бу затлагъа эс бур да, кесинги сакъла:

- Консерва этген кезиуде хайырланылгъан адырланы эмда орунланы бек тазаларгъа керекди.

- Тузлауну жоругъун тюрлендирмегиз: хант тузну, бал тузну, ачы этген (кислота) затланы мардасы бла салыгъыз. Ала уу жыйылмазча себеплик этедиле.

- Юйде эт неда чабакъ консерва этерге сюе эсегиз, аланы жаланда гам жабылгъан орунлада жарашдырыргъа жарайды. Кеслерин да автоклавда!

- Жууаланы неда иги тазаларгъа къыйын болгъан башха затланы уа орунларыны башларын алай жапмагъыз. Дагъыда кислотаны хайырланыгъыз.

- Юйде этилген консерваланы, бир амал бар эсе, сууугъуракъ жерде тутугъуз.

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.