Битеудуния саулукъ сакълау организацияны (ВОЗ) башламчылыгъы бла, хар жыл сайын 24 мартда битеу къыраллада, ол санда Россей Федерацияда да, туберкулёзгъа къажау кюрешни битеудуния кюню бардырылады.

Бу ауруу бла байламлы проблема бек уллу болгъаны белгилиди, - дейди Туберкулёзгъа къажау диспансерни поликлиника бёлюмюню башчысы Тилланы Люба. - Анга къажау кюреш къыйматлы болур ючюн кёп тюрлю социал вопросла тамамланыргъа керекдиле. Аны себепли анга энчи эс бурургъа тийишлиди.

Бу ауруугъа жукъгъанланы саны аланы жашагъан, уруннган жерлеринде болум бла эмда къолайлыкълары бла да тюзюнлей байламлыды дерчады. Медицина организацияланы онгларындан, хар кимни саулукълу жашау бардырыуундан да кёп зат къалады.

 Туберкулёзну анга жукъгъан адамла бла малла жаядыла. Бактерияла адам жётел этгенде, чючгюргенде, сёлешгенде окъуна чыгъадыла. Аллай хауа бла неда бактериясы болгъан букъу бла солугъан сау адам а ауруйду. Саусузну кийимине тийген, неда аллай ийнекни сютюн ичген да бек къоркъуулуду.

Туберкулёз адамны кёп жерлеринде тамырланыргъа боллукъду – ёпкелеринде, бюйреклеринде, чегисинде, сюеклеринде, сингирлеринде, мыйысында. Алай асламысында солуу органла тозурайдыла. Бирледе бу ауруу бек къыйын ётеди, бийик температура бла, ачы жётел бла. Аны белгилери жаланда къарыусузлукъ, терк арып къалыу, температура биразгъа кётюрюлюу (37 – 37,5 градус), аз-маз жётел этиу бла чекленип къаладыла. Бир-бирледе уа ол аласыз окъуна ётерге боллукъду.

Къоркъуулу къауумгъа ким тюшеди?

Асламысында туберкулёз бла ичгичиле, тютюнчюле, тутмакълада олтуруп чыкъгъанла ауруйдула. Аланы санында бир жерде ишлемегенле да кёп боладыла. Ол да шёндюгю заманны бек уллу проблемаларындан бириди. Быллай адамланы кёбюсю медицина учреждениялада талай айны ичинде багъыла тургъанлай, соргъан-сурагъан да этмей, андан кетип къаладыла. Ол кезиуден башлап аурууну хорлагъан бютюнда къыйын болады, ол кеси да терк окъуна кюч алып тебирейди. Быллай халда, жарсыугъа, саулукълу жашаугъа къайтыуну юсюнден айтыр амал жокъду. Аны къой, стационардан кетген адам башхалагъа да къоркъуулу болады. Хата уа, биринчиден, аны жууукъ-ахлуларына, тенглерине жетеди.

Багъыуну багъасы

Туберкулёздан ауругъанны аякъ юсюне салыр ючюн бек кёп ахча къоратыргъа тюшеди. Алай эсе уа, врачла аллай адамланы ызларындан айланып, кесигизге къаратыгъыз, саулукълу жашау бардырыгъыз деп тилеп, жалынып турургъа керекмидиле да? Саусузла кеслерине нек къайгъырмайдыла?

Къалай алай болсада, туберкулёзгъа жукъгъанны багъыу бек кёп заманны алады. Ол эм азындан тёрт айдан башланады, болжалы уа жылдан артыкъ окъуна болургъа боллукъду; аны болжалы аурууну халине кёре тергеледи. Ол себепден профилактика, эрттен диагностика эмда заманында багъыу бек уллу магъананы тутадыла.

Профилактика

Медицина учреждениялада профилактика тинтиулени бардырыргъа шёндюгю амалла, технологияла, оборудование хайырланыладыла. Ала бары да РФ-ни Саулукъ сакълау министерствосуну бегимлери бла сингдириледиле. Бек биринчиден а флюорография этиледи. Аны 14 -жыллыкъла эм андан таматала ётедиле. Андан сора сабийлеге Манту деген диагностика амал да хайырланылады. Ол гитчеледе инфекция болгъанын бла къалгъанын шарт кёргюзтеди. Аны себепли сабийни фтизиатр врачха жиберселе, ол ишни узакъ болжалгъа салмазгъа кюрешигиз.

Алайды да, туберкулёзну эрттен диагностикасы - аны жетишимли багъыууну амалы болгъанын хар ким да билирге тийишлиди. Иммунизация да бу аурууну жайылыууна иги чек салады. Быллай вакцина роддомлада къагъанакълагъа 3-7 кюн толгъанлай окъуна этиледи. Ызы бла 7-14 жыллары толгъанда къайтарылады.

Сёзсюз, туберкулёзну врачла жаланда кеслери хорлаяллыкъ тюйюлдюле – ол битеу къыралны проблемасыды, кёп кюч салынырын эмда аслам къоранчла этилирин излеген аллай. Алай эсе хар ким да кесине сакъ болургъа, кезиулю профилактиканы да болжалгъа салмай ётерге керекди.

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.