Къулийланы  Къайсын атлы Малкъар  къырал драма театрда «Орайда! Келин келеди!» деген спектакльни премьерасы болгъанды. Режиссёру – КъМР-ни искусстволарыны сыйлы ишчиси Атмырзаланы Магомет. Давид Клдиашвилини «Ёге ана Саманишвили» деген повестине кёре спектакльле кёп театрлада кёргюзтюлгендиле, малкъар тилде уа биринчи кере салыннганды, текстни да Атмырзаланы Магомет  жарашдыргъанды. Арсарсыз айтыргъа боллукъду: бу оюн Малкъар театрны кючюн, анда кёп фахмулу адамла ишлегенлерин энтта да бир кере кёргюзтгенди. «Орайда! Келин келеди!» деген оюннга  тёрт тёлюню артистлери  къатышхандыла! – дегенди КъМР-ни халкъ артисти, Малкъар театрны директору  Жангоразланы Мажит. – Ол спектакльге энчи берекет бергенди. Бизде тёлюлени араларында байламлыкъ юзюлмегенди».

Сахна – сейирлик затды. Биз жашауда бир бирибизни кийимибизге, къылыгъыбызгъа артыкъ эс бурмай эсек, театрда уа хар жигитни ышанларын тинтебиз, кёзлерин къалай къакъгъанларын окъуна эслейбиз, нек дегенде бу къуралгъан дунияда керти дунияны юсюнден кёп зат айтылады. Театр билим да береди, сагъыш да этдиреди. Кюлген, жилягъан да жерибиз. Жюрекле ачылгъан жер. Бу спектакль да жетгенди къарагъанланы жюреклерине. 
Къалай бай эди бу оюн унутулмазлыкъ сыфатладан! Эки-юч айтым айтханла окъуна эсде къалгъандыла. Биринчиден, тамата къууатлы тёлюню белгилерге керекди. Юй бийчеси ёлген Бекболатха жашы жангы юй бийче излегенинде, атасы сайларча, кёбюрек абадан тиширыуланы  жыяды. Жашы Пагону (Геляхланы Мурат) баш къайгъысы: келлик тиширыу сабий тапмазча къартыракъ  болсун, ол атасындан къаллыкъ мюлкюн бир адам бла да юлеширге сюймейди… Атасы уа ёлмегенди алыкъа, хапар аны юйюню, жерини юсюнден барады. Былайда окъуна комедияда драма шартла эсленедиле. 

Спектакльни экинчи кесегинде ала кючленедиле, баш жерни аладыла. Оюн бир жанрда, бир ызда барыргъа керекмиди? Огъесе тюрлю-тюрлю жанрла къатышсала да, хатасы болмазмы? Биз бусагъатда кёребиз кинода, театрда да таза бир жанр аздан-аз тюбейди. Бу оюнну биринчи кесегинде кёбюрек кюлюп, ызы бла уа мудах болгъан эдик. Нек? Къартны къоншусу Аслан къарачайлыды. Аны Къарачайда эки къарындашы Сарыбаш бла Мажир (Мисирланы Жемал бла Байдаланы Шахым) аталары ёлгенден сора, юйлеринде, арбазларында жип тартып, аланы  экиге бёлюп, ючюнчю къарындашлары Асланнга уа (Гогуйланы Арафат) теке берип къоядыла. Ол эки къарындашны араларында  жип, юй бийчелерини араларында гурушхалыкъ жюрегибизни  чанчдыргъандыла. Ата-аналадан къалгъан мюлкню юлеше, ненча къарындаш, эгеч ёмюрлеге жау боладыла, жылла бла сюдлеге жюрюп!.. 

Юй  бийче излеген къарт аппа Бекболатны ролюн КъМР-ни сыйлы артисти Бичиланы Хаждаут ойнагъанды. Бу роль анга бек келишгенди. Чынтты таулу къарт, ёлюм не заманда келеди деп сакълап турмай, иш, жашау, сюймеклик кёллю! Огъурлу сыфат болгъанды. 

Бизни окъуучуларыбыз сейир этерге да болурла: Давид Клдиашвилини чыгъармасына кёре жарашдырылгъан эсе  пьеса, таулуланы юсюнден нек барады хапар? Ол режиссёрну эркинлигиди. Бюгюнлюкде Шекспирни, Чеховну да кёресиз къалай салгъанларын. Интернетни хайырындан  кёп оюнлагъа къараргъа онгубуз барды. Бусагъатдача жазмаланы эркин «окъуу», баям, бир заманда да болгъан болмаз. Классика чыгъармаланы алгъанда, ала кёп кере салыннганлары себепли жангы къарам керек болгъаны баямды. Бу спектакльде жангы къарам барды. Къараучула халкъны къайгъыларын кёп тюбеген жашау халлада кёргендиле. Давид  Клдиашвили «Ёге ана Саманишвили» чыгъармасында юй бийчеси ёлген къартны кёргюзтгенди, бу сыфат битеу  халкълада да бир кибикди.  Аппалагъа жангыдан юйюр къураргъа сабийлери къоймайдыла, къарт ёлгенден сора къатыны мюлк излеп башлар деп къоркъадыла. Халал къыйынлары бла жыйгъан мюлклери – башларына жау… Артистле уа   бу къыйын жарсыуну  толусунлай ачыкълагъандыла. 

Сахнаны къурауда белгили  суратчы Уяналаны Аслан комедиягъа келишген жарыкъ тюрсюнле бла хайырланнганды. Тёгерекде – таулу кийизле тенгиз суулача  жайылгъан. Ала да бирде жарыкъ, бирде уа мудах бола эдиле  жигитле бла бирге. Дагъыда Кубик Рубикача  ары-бери тепген къабыргъала, бир отоудан башха отоугъа элтгенле. От жагъа… Сейир тюйюлмюдю ол: ата-бабаларыбызны заманындан кийизле  да, агъач къошунла да жетгендиле бусагъатдагъы заманнга дери, жаланда адамла жеталмагъандыла. Бир-бирге сюймеклик къайда эсе да ажашханды. Биз тюрленнгенбиз – не юйюрледе алгъын жылыу жокъ, не жамауатда бир бирге къайгъырыу, билеклик этиу жокъ…

Комедияны экинчи кесегинде Эслиханны сюймекликни юсюнден сагъышларындан сора (КъМР- ни сыйлы артисткасы Атмырзаланы Асият) жилярыгъым келген эди. Бу сыфатда тиширыу къалай къоруусуз болгъаны ачыкъ кёрюннгенди. Желде ары-бери бюгюлген назик гюл кибик… Тюз ниетли болгъан шёндю къыйынлыкъды, Эслиханны кеслерине шапа этип, эки къарындашны юй бийчелери  ёлюрге жетдирип тура эдиле, ёге жашы Аслан къутхармаса эди, баям, ол  дуниясын алышырыкъ эди. Аны къатында Мелехан а (КъМР-ни сыйлы артисткасы Созайланы Мариям) къалай тынч, эркин айтады ётюрюкню аппагъа, къалай ёшюн уруш этеди байлыкъ ючюн… Мюлк хапарла бийлегендиле жаш жигитлени. Тюз жашаудача. Ол бир жаны бла кюлкюлюдю, башха жаны бла уа мудах этдиреди. Сора экинчи кюлкюлю шарт: къуру да акъсюекликлерин сагъынып туруу… Чанкалыкъларына кёре уа не  ариу къылыкълары, не терен акъыллары жокъ. Биягъы кюлюргеми, жиляргъамы билмей къаласа. 

Спектакльни бир-бир кесеклери кеслери гитче оюнла кибикдиле. Сёз ючюн, къарт ынналаны Бекболатха кёргюзтюрге жыйгъанлары. Жашыракъ Кюнтиймез (Шидакланы Фатима), Гуппур (КъЧР-ни сыйлы артисткасы Орусланы Роза), Жангызкёз (КъМР-ни халкъ артисткасы Байзуллаланы Роза), Акъсакъ (КъМР-ни сыйлы артисткасы Баккуланы Лариса), Тишсиз (КъМР-ни сыйлы артисткасы Будайланы Ольга)  алай татыулу чам эте эдиле! Биз энди таза малкъар тилни эшитсек окъуна, сейирге къалып, къууанып башлайбыз… Малкъар театр бюгюнлюкде ана тилибизни айнытхан, анга къарыу берген кючледен бириди. «Театр да бизни жашауубузну бир кесегиди, жарсыугъа, бизде да жаш артистлерибиз барысы да бирча аламат билмейдиле малкъар тилни. Алай билирге уа сюедиле, «Заман» газетни да окъуйдула», – дегенди Жангоразланы Мажит. Бу спектакльде Къыяма (Сарбашланы Аскер) бла Дарийжан (Алтууланы Халимат) ана тилни уста билгенлерине ишеклик жокъду, къурагъан сыфатлары да кюлкюлюле эдиле. Таппасханланы Галиманы Тамарасын а ким унутурукъду: кесин сюйген гинжи, ташжюрек. Маруа да (Хамурзланы Танзиля) аны озаргъа кюрешген, кеси кесине къарс уруп айланнган бир адам. 

Нек санадым битеу артистлени? Сиз, багъалы окъуучула, мында къаллай  сейирлик ансамбль болгъанын ангылар ючюн. Малкъар театрны энчилиги: ансамбль оюнла къурайдыла, тёрт тёлюде да бек кючлю артистле бардыла бюгюн. Алай  мындан ары да Москвада бийик билим алып, миллет театргъа келип ишлерикле болуп турурламы? Огъесе угъаймы? Миллет театргъа, миллет газетге да жамауатны болушлугъу керек болады. Бизден эсе санлары кёп болгъан халкъладан бир-бирлерини не газетлери, не театрлары жокъду. «Орайда! Келин келеди!» деген спектакль кёп фахмулу адамла къатышхан ишди. «Постановочный бёлюмге башчылыкъ этген Мусукаланы Алий, кийимле тикген цех, дагъыда кёп ишчилерибиз, бек башы уа, арымай-талмай кюрешген артистле, эсде къаллыкъ сыфатла къурагъан фахмулу артистле – барысы да сау болсунла!» – дегенди Жангоразланы Мажит. 

Хау, къараучула къарс ургъанда сахнагъа чыкъмагъанла кёпдюле. Аллай бир артистге юслерине тап жарашхан кийим тикген къаллай къыйын, магъаналы ишди! Битеу кийимледе тюрсюнле алай тап келише эдиле бир бирлерине! …Спектакль бошалды. Къарсла. Гюлле.  

Дагъыда бир къууандыргъан шарт: режиссёр Атмырзаланы Магометни  болушлукъчусу  Гогуйланы Арафат болгъанды. Жаш фахмула айнып барадыла. Ол а чексиз ёхтемлендиреди. 

Байсыланы Марзият.