УФ-м и Правительствэм къэралым и щIыналъэхэм зегъэужьынымкIэ и комиссэм и Президиумым и зэIущIэм щыхэплъащ псэупIэмрэ гъуэгу ухуэныгъэмрэ ехьэлIауэ къэралым щылажьэ лъэпкъ пэхуэщIэхэр зэрагъэзащIэ щIыкIэмрэ яхузэфIэкIамрэ. Ар иригъэкIуэкIащ Урысей Федерацэм и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Хуснуллин Марат.
Иужьрей илъэсихым УФ-м и ухуэныгъэ комплексым ехъулIэныгъэфIхэр къигъэлъагъуэ зэпытщ икIи, жыпIэнурамэ, а пIалъэм къриубыдэу псэупIэу яухуащ псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мелуан 577,7-рэ, къэралым и псэупIэ фондым и процент 11-м щIигъу къагъэщIэрэщIэжащ, унагъуэ мелуан 23,7-м я псэупIэхэр ирагъэфIэкIуащ. А псом къадэкIуэу «ПсэупIэмрэ къалэ щыIэкIэмрэ», «ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэхэм къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр къанэ щымыIэу ягъэзэщIащ. Уеблэмэ «ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэр цIыхухэм псом нэхърэ нэхъыфIу къалъытащ.
Къэралым и щIыналъэхэм псэупIэу щаухуэмрэ унэу илъэс къэс щатым я куэдагъымкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрыр УФ-м щынэхъыфI I8-м яхыхьащ, Тэтэрстаным, Башкортостаным, Бурятием, Осетие Ищхъэрэ – Аланием, Адыгейм, Шэшэным, Удмуртием, Новгород Ищхъэрэ, Иркутск, Волгоград, Омск, Брянск, Архангельск, Курган областхэм, Ставрополь, Приморскэ крайхэм, Ямало-Ненецкэ автономнэ округым я гъусэу.
Хуснуллин Марат къыхигъэщащ псэупIэхэр ухуэным трагъэкIуадэ зэманыр гъэмэщIэнымрэ инфраструктурэм и фIагъым хэгъэхъуэнымрэ иджыпсту мыхьэнэшхуэ зэраIэр. УФ-м Ухуэныгъэмрэ ЖКХ-мкIэ и министерствэм а IуэхугъуитIыр и нэIэ щIэгъэувэнущ икIи ныкъусаныгъэншэу ахэр гъэзэщIа хъун щхьэкIэ президиумым пыщIауэ лэжьакIуэ гуп къызэрагъэпэщыну унафэ къащтащ. Абыхэм къапэщылъщ УФ-м и ухуэныгъэ IэнатIэм зэрызиужь щIыкIэр зэхагъэкIын папщIэ 2025 - 2027 гъэхэм къриубыдэу псэупIэу ящам и куэдагъыр зэрыхъур къапщытэну икIи а бжыгъэм хагъэхъуэн папщIэ я Iуэху еплъыкIэхэр къыкIэлъыкIуэ я зи чэзу зэIущIэм къыщыхалъхьэну.
УФ-м ухуэныгъэмрэ ЖКХ-мкIэ и министр Файзуллин Ирек тепсэлъыхьащ къалэ щIыпIэхэр, цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным, инфраструктурэр иджырей мардэм хуэгъэкIуэным ехьэлIауэ «ПсэупIэмрэ къалэ щыIэкIэмрэ» лъэпкъ пэхуэщIэм къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр зэрагъэзэщIа щIыкIэхэмрэ къарикIуахэмрэ. Псалъэм къыдэкIуэу, 20I9 гъэм лэжьэн щIидзащ «ПсэупIэ» къэрал пэхуэщIэм икIи абы и фIыгъэкIэ псэупIэу псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэу ятам и куэдагъым хагъэхъуащ.
ПэхуэщIэр щрагъэжьам щыгъуэ псэупIэу псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мелуан 82-рэ ятамэ, 2024 гъэм а бжыгъэр мелуани I07,7-м нагъэсащ е зы цIыхум метр зэбгъузэнатIэ 29,4-рэ къылъысу. Иужьрей илъэсищым къриубыдэу къат куэду зэтет унэу яхуэм и куэдагъым хагъэхъуащ. Япэ илъэсым псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мелуан 96,4-рэ хъуауэ щытамэ, а бжыгъэр мелуани II4,7-м нагъэсащ. Абы къыдэкIуэу, унагъуэхэм яухуэ псэупIэхэм я куэдагъми хэхъуащ. Илъэсих ипэкIэ псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мелуан 38,5-рэ яхузэфIэкIамэ, иджы ар мелуан 62,3-м нызэрыхьэсащ.
Мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэхэм хохьэ жьы хъуа, ущыпсэуну шынагъуэ унэхэм щIэс унагъуэхэр фэтэрыщIэхэмкIэ къызэгъэпэщыным ехьэлIауэ лажьэ программэр и кIэм нэгъэсыныр. Къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 80-м нобэкIэ ар ягъэзэщIащ.
«ПсэупIэмрэ къалэ щыIэкIэмрэ» лъэпкъ пэхуэщIэм ипкъ иткIэ цIыхухэр куэду щызэхуэс щIыпIэу мин 32-м щIигъу, унэ пщIантIэ-бжэIупэу мин 4I-м щIигъу зэрагъэпэщыжащ е зэIузэпэщ ящIащ, къалэ псэукIэр егъэфIэкIуэным ехьэлIауэ урысейпсо зэхьэзэхуэу къэралым щрагъэкIуэкIхэм щытекIуа пэхуэщIэу 907-р ягъэзэщIащ.
«Псы къабзэ» лъэпкъ пэхуэщIэми ехъулIэныгъэхэр щаIащ. Урысей Федерацэм и цIыхухэм я процент 89,2-р псы къабзэкIэ нобэ къызэгъэпэщащ, къалэдэсхэр щхьэхуэу къэдгъэлъагъуэмэ, а бжыгъэр процент 95,4-рэ мэхъу.
Апхуэдэуи Файзуллин Ирек къыхигъэщащ ехъулIэныгъэхэр щIаIэ хъуам УФ-м и Президентымрэ Правительствэмрэ, я унафэ щIэт министерствэхэм я лэжьыгъэ зэтеублэкIэм я фIыгъэ зэрыхэлъыр.
Къэбэрдей-Балъкъэрым и гугъу тщIымэ, 2024 гъэм псэупIэу псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мин 611-м нэблагъэ республикэм щаухуащ икIи илъэситI ипэкIэ щыIа бжыгъэхэм нэхърэ ар проценти 9,2-кIэ нэхъыбэщ. Къат куэду зэтет унэу I4I-рэ дращIеящ, псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мин 240-м щIигъу хъууэ. 2023 гъэм яхузэфIэкIам нэхърэ процент 1,2-кIэ ар нэхъыбэщ. Уней лъапсэу нэгъабэ яухуащ 2725-рэ, псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мин 370-м нэблагъэ хъууэ е абы и пэм ита илъэсым нэхърэ процент 15,2-кIэ нэхъыбэу.
Республикэм и ухуэныгъэ IэнатIэм лэжьыгъэу иригъэкIуэкIым и куэдагъым проценти 7,2-кIэ хэхъуащ е сом мелард 43,6-рэ я уасэ яухуащ. Абы хохьэ лъэпкъ пэхуэщIэхэм къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр гъэзэщIэным, унэжьхэм щыпсэухэр фэтэрыщIэхэм гъэIэпхъуэным, къалэхэм цIыхухэм я тыншыпIэхэр къыщызэгъэпэщыным, фэтэр куэду зэхэт унэхэр къэгъэщIэрэщIэжыным, нэгъуэщIхэми пыщIа лэжьыгъэхэр.
«Псы къабзэ» лъэпкъ пэхуэщIэм ипкъ иткIэ илъэс блэкIахэм Iуэхугъуэ куэд республикэм щрагъэкIуэкIащ. Иджыпсту лэжьыгъэхэм щоужьэрэкI Бахъсэн щIыналъэм и жылэхэр зы бжьамийкIэ зэпыщIауэ псы къабзэкIэ къызэгъэпэщыным. НобэкIэ псори зэхэту километр 50 зи кIыхьагъ бжьамийр щаукъуэдиящ а щIыпIэхэм.
Дызэрыт илъэсым къалэн зыщащIыжащ псэупIэу псори зэхэту метр зэбгъузэнатIэ мин 579-рэ яухуэну, къат куэду зэтет унэу 66-рэ зэрагъэпэщыжыну, цIыхухэр куэду щызэхуэс щIыпIэу 38-рэ зыхуей хуагъэзэну. Апхуэдэуи Налшык къалэм щаухуэ ЩIалэгъуалэм творчествэмкIэ я уардэунэм, республикэм лышхыр зыпкърытхэм щеIэзэ и сымаджэщым, Тырныауз къалэм псы къагъэсэбэпар зэрыIураш бжьамийхэм, нэгъуэщIхэми ехьэлIа лэжьыгъэхэр ди щIыналъэм иджыпсту щрагъэкIуэкI. Iуащхьэмахуэ лъапэ и Азау хуеймрэ Iуащхьэмахуэ къуажэмрэ зэпызыщIэ коллекторыр яухуакIэщ.
«Коммунальнэ инфраструктурэр егъэфIэкIуэн» къэрал пэхуэщIэм ипкъ иткIэ цIыхухэр псыкIэ къызэзыгъэпэщ, псы къагъэсэбэпар Iузыш щIыпIэу 20 щаухуэнущ е къыщагъэщIэрэщIэжынущ ди республикэм. Абыхэм ящыщу 15-м ехьэлIа лэжьыгъэхэр дызэрыт илъэсым зэфIагъэкIынущ, адрей къэнар - дызыхуэкIуэ илъэситхум къриубыдэу и кIэм нагъэсынущ. Апхуэдэуи котельнэхэмрэ псы хуабэр зэрыкIуэ бжьамийхэмрэ зэрагъэпэщыжын, иджырей мардэм кърагъэзэгъэн щIадзэнущ.
ХЬЭЩЫКЪУЕЙ Олег.
