Адам насыплы, къыйын кюнлеринде да жюрек тынчлыкъны, тутхучлукъну асламысында кесини юйюрюнде табады. Жаланда анда ангыларгъа боллукъдула аны къууанчын, бушууун да. Жаланда анда сезеди адам жюрек жылыуну, не жаны бла болушлукъну да.

Боллуланы Ануар бла Чеченланы Мария бир элде туугъандыла, алай эсе да, бир юйюрлю уа узакъ Къыргъызстанда болгъандыла. Ала бирге жашагъанлы уа былтыр 70 жыл толгъанды. Ол байрам бла юйюрню Нальчикде шахар администрациясыны ЗАГС бёлюмюню таматасы Валентина Шериева юйге келип, алгъышлагъан да этгенди. Бу къууанчны таматаланы сабийлери, туудукълары, жууукъ-ахлулары да бирден белгилегендиле.

Айтханыбызча, Боллулары Кёнделенде жашагъандыла. Юйюр зор бла Орта Азиягъа кёчюрюлгенинде, Ануаргъа жаланда он жыл толгъан эди, эгечи Чиммакъ андан эки жылгъа тамата болгъанды. Аналары Чимдарий Залийханланы къызлары эди.

Барыбыз да билгенликден, халкъны кёчюргенлеринде, жолда да болгъандыла жашаудан кетгенле, къыйынлыкъ, зорлукъ да. Ануарны атасыны анасы да поездде ауушуп къалады. Аны алайлыгъын а адамла, къолларындан келгенича букъдуруп, билдирмезге да кюрешгендиле. Алай а станцияладан биринде поездни къармайдыла да, ыннаны ёлгенин ангылап, тышына атдырадыла.

Аны алайда узун шинтикге салып, юсюн да терек чырпыла бла жабаргъа кюрешип кетгенлерин ол замандагъы онжыллыкъ сабий а бюгюн да унутмайды. Бу къужур иш аны ангына, эсине тюйрелип къалгъанды, миллетге этилген къатылыкъны хатасындан геллясы къабыр юлюшюн тийишлисича тапмагъанына жарсыйды.

Юйюр, белгилегенибизча, Къыргъызстаннга кёчюрюлгенди. Аны Джамбул областыны Юрьевка элинде тургъандыла. Эм алгъа уа аланы жер юйчюкге элтгендиле, андагъы жамауат да узакъдан кёчюп келгенлени артыкъ билалмагъандыла кимле болгъанларын.

Алай эсе да, сабийле уа къачан да, къайда да сабийлей къаладыла, жашаугъа кёз къарамлары да аланы энчиди. Таулу, къыргъызлы жашчыкъла бир бирлери бла орамда топ ойнай, анда-мында бир магъаналы, барысы да ангылагъан сёзлени да айта, ортада шуёхлукъ да жаратылады. Намаз къылгъанларын кёргенлеринде уа, таулуланы да муслийманла болгъанлары ангылашынады.

Чеченлары да бу элге тюшюп, юйюрле бир бирден узакъ болмай жашагъандыла. Аланы уа кёп болгъандыла сабийлери: жолда бара, къагъанакъ къызчыкълары ёлюп къалгъан эди. Алай эсе да, аны анасы къоюнуна къысханлай, жукълап турады дегенлей баргъанды. Артда аны Къыргъызстанда тийишлисича асырар онгну да тапхандыла.

Ануарны юсюнден айтсакъ, ол анда мектепни бошап, Фрунзеде зооветеринар институтха да киреди. Баям, ол кезиуде миллетни сакълап къалыр ючюнмю къурай болур эдиле юйюрлени эртте. Аны къалайлыгъын айтхан да къыйынды. Болсада, Боллулары оноу этип, жашларын юйлендирирге келишгенлеринде, ол да алагъа кёлюндегин, Мариядан башханы жашау нёгерге сайламазын билдирген эди.

Алай бла бирча ыразылыкъда таулу той Къыргъызстанда 1954 жылда болгъанды. Малкъар халкъгъа туугъан жерине кёчерге эркинлик берилгенде уа, юйюр Кёнделеннге къайтады. Ануар а, жолда тюшюп, окъууун Новочеркасск шахаргъа кёчюрюп, анда билимин андан ары бардырыргъа къалады.

1960 жылда уа дипломун къолуна алады. Анда уа белгилерини асламысы «бешле» болгъанлары таулу жашны билимин, иш кёллюлюгюн да ачыкълайды. Нек дегенде, биз барыбыз да билебиз, Советлени кезиуюнде бийик билим берген жерледе къаллай окъуулу адамла ишлегенлерин эмда ала жаш тёлюню не даражада юйретгенлерин.

Окъууун бошап келгенинден арысында уа Боллу улу юйюрю бла Нальчикде тохташады. Ол шахарда комсомолну обкомуну секретары болуп ишге да киреди. Анда иги кесек жылны бет жарыкълы уруннганды, ызы бла Басханда управленияны таматасы болуп да тургъанды. Артда уа республиканы ара шахарыны мэриясында ишлегенди. Къайда да ол тутхан жумушуна уллу кёллю болмагъанды, жууаплылыкъны да сезгенлей тургъанды.

Юйюрню анасы Мария да бош турмагъанды. Юч сабийни да ёсдюре, юй жумушладан тышында да ишге барыргъа жетишгенди. Нальчикде «Горный» атлы халкъны жумушларын жалчытхан юйню кийимле эшген цехлеринден бирине таматалыкъ этгенди. Ол урунууну ветераныды, «Халкъны жумушларын жалчытыуну сыйлы ишчиси» атха да тийишли болгъанды.

Белгилегенибизча, Ануар бла Мария бир юйюрлю болгъанлы энди 71 жыл тола турады. Анча заманны ичинде къууанч, бушуу да кёргендиле, алай эсе да, бир бири акъыллары бла келишип, жарашыулукъда жашайдыла. Араларында хурмет да ким да алагъа намыс берирча аллай даражадады.

Барыбызны да эсибиздеди пандемияны кезиуюнде болум. Ала ковидден ауруп, больницагъа экиси да бир заманда тюшгендиле. Мария кеси къыйналып тургъанында да, юйюр башчысыны къайгъысын этгенди. «Ол кеси суу алып окъуна ичаллыкъ тюйюлдю. Мени аны къатында болурча этигиз», - деп, анда врачладан тилегенди, сабийлерине да къаты эсгертгенди.

Быйыл Ануаргъа жайда 92 жыл толлукъду, къудуретни ахшылыгъындан. Алай эсе да, ол тириди. Хар эрттен сайын сакъалын жюлюмей а бир заманда да къоймайды. Чачын къыркъдырыргъа уа арбазларында салоннга кеси барады.

Бюгюнлюкде да «Заманны», «Нюрню» жаздыртханлай турады. Аланы уа кёзюлдюреуюксюз, къолунда да карандашы тургъанлай окъуйду. Дагъыда ол къагъытчыкълары бирем-бирем жыртылып алыныучу орузламаны сюеди. Аны да, газетнича, къолунда тутханлай, анда жазылгъан затланы сейирсинип, алай окъуйду. Юйде уллу китапханасы да барды.

Юйюрню анасына уа энди 87 жыл толгъанды. Алай эсе да, аш-сууну кеси этеди, быстырны да жууады. «Хантны не тюрлюсюн да бек татыулу биширеди. Бюгюнлюкде ол жанына менден окъуна тириди. Туудукълары нени сюйселе да, аны терк окъуна мажарып, биширип, тепсиге салып къояды», - дейди анасыны юсюнден Фатимат.

Боллуланы юйюрде дагъыда бир тёре барды. Ала экиси да эрттен какларыны, тюш азыкъларыны заманларын оздурмайдыла. Ингирде уа сагъат алтыдан арысында да ауузланмайдыла. Хар аш ашагъандан сора уа, тишлерин жуумай да къоймайдыла. Къызлары айтханына кёре, ала узакъ жашау сюргенлерини ышанларындан бири да ол болур, баям.

- Ата-анабызны араларында жылыу, бир бирге хурмет – ол аладан хар ким да юлгю алырча, юйренирча затды. Бир бирлерин терк окъуна ангылап къойгъанлары да сейирди. Ала жаш заманларында араларында жаратылгъан жылыуну багъалагъанлары, аны къадарны саугъасынча кёргенлери да, - дейди андан ары къызлары.

Кертиди, алайсыз бирге алай узун къадар сюрген да  тынч боллукъ болмаз эди. Айтханыбызча, алагъа сабий бушууун сынаргъа тюшген эсе да, жашаугъа огъурсузланмагъандыла, таза ниетлилей, жарыкъ кёллюлей къалалгъандыла. Къууанчларына да бирча насыплы бола жашайдыла.

Сабийлери Магомет бла Фатимат бийик билим  алгъандыла. Къызлары КъМКъУ-ну роман-герман филология факультетини ингилиз тил бёлюмюн бошап, артда кёп жылланы сатыу-алыуда ишлегенди, бюгюнлюкде солуудады.

Магомет а полицияда ишлегенди. 2005 жылда Нальчикде болгъан къаугъаны кезиуюнде жаралы болуп, аны амалтын, жарсыугъа, ишден кетерге тюшген эди.

Насыплы юйюрню бюгюнлюкде жети туудугъу барды, аладан туугъанла да онюч боладыла. Аланы да хар бири бирер жерде окъуп, ишлеген да этедиле.

Юйюрню абадан эмда жаш тёлюсюню араларында байламлыкъ, хурмет да барды. Таматала гитчелени бурундан келген тёрелерибизге тийишлиликде адет-тёрелеге тюшюндюредиле, ана тилге, Ата журтха сюймекликге, тукъум тарыхха юйретедиле. Окъуугъа-билимге, тутхан ишлерине уллу кёллю болмазларына, бютюнда бег а бир бирлерине, эгеч-къарындаш араларында хурметге сакъ болурларына къайгъырадыла. Нек дегенде адам гитчелигинде ёсген, жашагъан юйюрю тутхучлу болса, ол анда бир бирге жылыуну сезсе, артда ёз къадарыны да анга кёре насыплы, къууанчлы болуруна да жол табарыкъды.

Айхай да, Боллуланы юйюрде насып кесине жер тапханын жашау кеси ачыкълагъанды. Ала уа, ызларындан келген тёлюлени, белгилегенибизча, жаланда айтхан сёзлери бла угъай, ёз жашауларыны, къылыкъларыны, бир бирге хурмет бериу энчиликлерини юсю бла, юйюр къыйматланы багъалауда, иш юсюнде чыныгъыулукъда да юйретедиле. 

Мокъаланы Зухура.