Тёрели миллет тин хазналаны сакълау эмда тарыхны тюрлендириуню тыйыу, жаш тёлюню арасында тёзюмсюзлюк бла радикализм жайылыууна къажау туруу эмда патриотлукъ ишни кючлендириу – аланы эмда шёндюгю дунияда чыгъа келген магъаналы сорууланы юсюнден Къабарты-Малкъарны Правительствосуну Председателини орунбасары Залим Кашироков Регионнга оноу этиу арада ётген эфирни кезиуюнде айтханды.
Уллу
Хорламны байрамы
Бизни республика, битеу къырал бла бирге Уллу Хорламны байрамын белгилегенди. Ол хар бирибизге да керти байрамды дерге тийишлиди. Алай ол урушну дерслерине тюшюнмегенле уа энтта да бардыла.
«Ол алай нек болгъаныны юсюнден айтханда, тарыхны тюрлендирирге, эсде къалгъанны жалгъан хапарлагъа бурургъа, совет халкъны кишилигин учуз этерге кюрешгенлени барын да кёребиз. Шёндюгю дунияда бизни къыралны тыяргъа, кесибизге даражалы жерни алмазча этерге сюедиле аллай хапарла бла. Неонацизм умутла баш кётюргенлери ючюн башланнганды энчи аскер операция да. Жер башында фашизм жайылмасын, тарых унутулмасын деп кюрешеди бизни къыралыбыз.
Тарых дегенде, къарачыгъыз, бирлик, къарындашлыкъ байламлыкъла аланы эслеринден кетерча Украинаны халкъы бла не зат этгенлерине. Россейни жауларына ол къырал керекмейди, ала бизни тюпге салыргъа кюрешип хайырланадыла аны. Адамны эсинде болгъанын къырып кетерсе, аны орунуна ары башха сагъышланы сингдирирге, ата-анасын окъуна душманланыча кёргюзтюрге боллукъду. Алай бла Уллу Хорламгъа къайтсакъ, бизни борчубуз аны эсде тутаргъады эмда келир тёлюлеге жетдирирге. Халкъыбыз ол урушда нечик уллу багъа тёлегенин унутуу – сатхычлыкъды. Алай этерге уа бизни эркинлигибиз жокъду», - дегенди Залим Карачаевич.
Кертичиликге ышана
«Владимир Путин тарых жарыкъландырыу жаны бла къырал политиканы къабыл этгенди былтыр. Уллу Ата журт урушну эсеплерин угъай, бизни халкъларыбызны тарыхларын тюрлендирирге да кюрешедиле тышындан. Ёсе келген тёлюге аланы барын да билдириуге эмда окъутуугъа ахыр отуз жылны ичинде артыкъ эс бурулмагъанды. Билимлери, ангылаулары болмагъан жалгъан тарыхчыла уа ётюрюк статьяла жазып тургъандыла. Илмугъа къажау шартла хар регионда да бар эдиле. Шёндю борчубуз - аны барын да тыяргъады, тарых шартлагъа бир къарам болурча этиудю.
Къабарты-Малкъарны юлгюге келтирсем, онтогъузунчу ёмюрде кавказ урушну юсюнден сагъыныргъа сюеме. Токъсанынчы жылладан башлап, аны жаланда бир жаны бла кёргюзтюп тургъан тёре барды, ол урушдан сора бизни тарыхыбызда жукъ да болмагъанча. Алай ол а андан къайда теренди, аны тинтирге, кимлени эсе да аман умутларын бла ётюрюклерин жайып турмай, ол урушну бетлерин тюз кёргюзтюрге керекди.
Кёп оюмла болургъа боллукъдула, алай шартла уа аздыла, аланы чюйресине бурургъа жарамайды. Сёз ючюн, онтогъузунчу ёмюрде адыг халкъны асламысы патчахны аскеринде къуллукъ этгенди, анда офицерлени саны мингле бла тергелгенди. Императорну сакълауул къаууму, ол санда бизни халкъларыбызны келечилеринден къуралгъанды – аны юсюнден да унутургъа жарамайды», - дегенди Залим Кашироков.
Миллетлени
араларында
келишиулюк
Къырал Думаны миллетлени ишлери жаны бла комитетини алгъаракъда Пятигорскеде бардыргъан жыйылыуунда тёрели тин хазналаны, маданиятны, тиллени сакълауну эмда тарых жарыкъландырыуну юсюнден сёлешиннгенди. «Жарсыугъа, тарых бизни жауларыбызгъа сауут болуп къалгъанды. Ахыр эки айны ичинде адамларыбызны 21 майда орамлагъа чыгъарып, законсуз ишлеге къатышдырыргъа, къаугъала къозгъаргъа кюрешгенле кёпдюле. Быллай затлагъа тышындан иги кесек ахча къоратылады. Айтырыгъым – алагъа алданыргъа жарамайды», – дегенди студияны къонагъы.
Залим Карачаевич бизни республикада тёрели тин хазналаны сакълау жаны бла къыралны къаллай умутлары болгъанын да ачыкълагъанды: «Аны бла байламлы политиканы мурдорун РФ-ни Президенти къабыл этгенди. Ол тынгылы документди, кесинде да хар миллетни энчилиги эсге алынады. Дагъыда РФ-де жашагъан халкъланы маданият хазналарын сакълау жаны бла закон ишлейди. КъМР-де да тийишли план барды; инсанланы, жамауат организацияланы аны бла шагъырейленирге чакъырама».
Къоркъуула къайдан чыгъадыла?
Жер башында бола тургъан тюрлениуле битеу халкъланы тин хазналарына къоркъуу саладыла. «Бизге да жетгенди ол. Аны юсюне уа къыралыбызны жаулары салгъан кюч да хатасын къошады. Эркинлик, демократия деген сылтаула бла халкъларыбызгъа тийишли болмагъан тёрелени сингдирирге итинедиле. Сёз ючюн, Кавказда, ол санда Къабарты-Малкъарда да ислам динни сылтауу бла арап тёрелени кийирирге кюрешедиле. Хау, ала да сейирликдиле, эскидиле, алагъа дау жокъду, алай аланы кесибизни адет-тёрелерибизден бийикге салыргъа керекмейди. Дин бла культураны арасын айыра билирге тийишлиди. Биз бир заманда да араплыла боллукъ тюйюлбюз, алай кесибизни энчилигибизни тас этерге къоркъуу а барды, жарсыугъа. Республиканы Культура министерствосу тин эмда этно-маданият хазналаны тизмесин жарашдырып башлагъанды. Бизни маданият эсгертмелерибиз, буруннгулу тепсеулерибиз, жырларыбыз, макъамларыбыз, таурухларыбыз ары кирликдиле. Ол бары да аланы къырал къорууларча, сакъларча деп этиледи», - деп белгилегенди Кашироков.
Ёсе келген тёлюню
къайгъысын кёрюп
Муниципалитетле сабийле школлагъа къалай жюрюгенлерине къаты къараргъа оноу этгендиле кёп болмай. Правительствону Председателини орунбасары аны магъанасын былай ангылатханды: «Эм биринчиден – сабийни орта билим алыргъа эркинлигин жалчытыргъа керекди. Ол Конституцияны излемиди. Билим бериу деген ол неди? Окъутуу эм юйретиу. Аны юсюнден тийишли федерал законда тюзюнлей айтылады. Сабий къаллай инсан боллугъуна къуру ата-анасы угъай, къырал да жууаплыды. Анга кертичи болургъа, аны белгилерине хурмет этерге юйретиуню магъанасын а бирле ангыламайдыла. Жер башында бир къырал да къоярыкъ тюйюлдю кесини белгилерин ыспассыз этерге. Алай бла медицина неда башха керти сылтау бар эсе – сёз да жокъду, бош сылтаула бла уа – угъай. Хар сабийни да тынгылы орта билим алыргъа эркинлигин жалчытырыкъбыз».
Залим Кашироков гитче тёлю аманлыкъчыланы ауларына тюшмез ючюн, ала заманларын неге къоратханларына, интернетге не затха къарагъанларына кёз-къулакъ болуп турургъа кереклисин да чертгенди: «Аны бла тыш къыралладан къаты кюрешедиле, уллу, гитче деп къарамайдыла. Терроризмге бла экстремизмге къажаугъа уа кесибизни адет-тёрелерибизни тутаргъа тийишлиди. Ол а неди: юйюрюнге, халкъынга, къыралынга сюймеклик эмда хурметлик. Жюрегинде ол затлары болгъан адам осал ниетлеге алданырыкъ тюйюлдю».
Улбашланы Мурат
