Жанхотия элде жашагъан Жабелланы Шамил баш излемине ташланы ич дунияларын таныуну санайды. Хар жангы ишинде ол бир умутун толтурады. Аны блады бизни бюгюннгю ушагъыбыз.
-Шамил, ташны жомакълы дуниясына къалай бла тюшгенсе?
-Адам улуну сейири кертиден да чексизди. Мен, кёплеча, таулу юйюрде туууп, миллетими кёбюча, малчылыкъ, жерчилик бла кюреше ёсгенме. Алай жерими суууна бла ташына уллу сюймеклигим болгъанын кесим да сезалмагъанма, бир кюн къолума бир аламат таш тюшгюнчю. Жыйырмагъа жууукъ жыл мындан алгъа ол ташны жаргъанымда, аны ичиндеги оюу сезимлерими къозгъап, аны теренирек билирге сюеме. Биринчи ташымдан сора келген ташланы кесип, аланы ичлерин кёре баргъаным сайын, сейирим селеймей, дагъыда теренирек киририми излегенди бу дуниягъа. Алай бла келген сунама кесими бу усталыкъгъа.
-Таш саулай бир илмуду, бир аламды, аны кесине кёпле бойсундуралмайдыла. Аны бла ишлер ючюн амалланы билирге, алагъа юйренирге да керек болур?
- Анга бир жерде да юйренмегенме. Жашауда, табийгъат дерсле дегенча бир ангылам болур. Баям, хар жангы таш сейирлик дуниягъа чакъыра, ол кюннге дери билмеген, танымагъан фахмуму ачыкълай, хунерими кючлендиргенди. Бюгюн-бюгече да алыкъа юйрениуню жолунда сунама кесими. Хау, тейри, энди мен чынтты уста болдум деп, тынчайыр амалым жокъду.
Бу усталыкъны алыр ючюн, аны тамамы бла билир ючюн да саулай ёмюрюм да жетмезлик сунама. Хар жашагъан кюнюбюз ол бир илмуду. Жаланда эринмей, тюнгюлмей, кёл салып, сезимлеринги ташха кёчюрюрге керек болады. Ташны ичи кеси кёп тюрсюнлю, тарыхны, озгъан заманланы суратлагъан бир дунияды. Бу мюйюз, чокъуракъ суратлы ташла аммонитледиле, была берекет, насып келтиредиле, дейдиле. Тюрлю-тюрлю къамажакъла, жюзаякъла, тенгиз кирпиле, жулдузла, башха эрттеден ёсген хансла букъгъанла триболитледиле. Септарийле уа таш макъа неда желмаууз суратлы, тамыр ызлы ташладыла.
-Ташны жарып, аны ортасындагъы ол аламат оюуланы кёрюпмю тюшюннгенсе аладан быллай сейирлик затла ишлерге?
- Ташны ичинде суратла кёпдюле. Бирде сарыуеклеге ушагъан оюула, бирде уа бир уллу жилян бир башхасын ашай тургъанча да кёрюнеди. Алай таш кеси кючю бла салдыргъан сунама оюуланы толтургъан ишимде жерлерине. Къайсы ташны къолума алсам да, аладан келген терен кюч кесине бойсундурады. Бирде уа, сезимлерими терен дуниясына учуруп, иги кесек замандан сора, къайтсам, къолумда аламат бир иш толтурула тургъанын да эслеучюме. Ол сёзле бла айтылалмагъан, былайды деп, бир жорукъгъа сыйынмагъан кезиуюмдю.
- Ишлеринг жанлы затлагъа ушайдыла. Ала къарагъанны узакъ, бир тасхалы дуниялагъа алып кетгенчадыла.
- Айтыулагъа кёре, алгъын бу жерлени суу басып болгъанды. Аны тюбюнде уа кёп тюрлю жаныуарла жашагъандыла. Айтыула эселе да, анга бизни кюнледе табылгъан ташла шагъатлыкъ этедиле. Сёз ючюн, ташны жаргъанда, аны ичинде чабакъланы сюеклери таш болуп табыладыла. Мен бир жол ихтиазаврны сырт сюегин тапхан эдим. Ким биледи, эзилгенми этген болур эди, аны къуйругъу, жюзген къайыкълары дейим, узун аркъасы, бир бирден айырылып, алай бары бир жерде таш болуп эди. Ол уллу сейирими къозгъагъанды. Андан сора да, арлакъ-берлакъ жерледе табылгъан ташланы ичлеринде оюуларына кёре, жаныуарланы къауумлагъа юлешинип жер-жерлери болгъанын ангылайбыз. Чегем ауузуну ташларында чыкъгъан оюула суу жаныуарланы бир къауумун суратлайдыла. Бабугентде тапхан ташларымда арталлыда башха суратла чыгъадыла. Сагъыш этсек, была керти да озгъан ёмюрледен бизге дери сакъланнган тасхалача кёрюнедиле.
- Къайсы ташдан не зат ишлеригинге къалай тюшюнесе, къаллай ташла бла ишлейсе?
- Айта келгенибизча, сурат кеси билдиреди. Олтуруп, аны юлгюсюн неда макетин ишлемейме. Акъылыма келгенича тизип, къарасам, сейир суратлы тепси боллугъун ангылайма бирде. Декорда кенг хайырланнган затла да ишленип къаладыла башха кезиуде уа. Жаланда жюрегим бла сезе болурма. Ташха келишген агъачдан бла темирден кесеклени, тенглерим бардыла да, не сюйгеними ангылатсам, мычымай этип бередиле, сау болсунла.
Тепсиледен сора да, къабыргъагъа тагъылырча паннола ишлеучюме.Ташланы тюрлюлери кёп тюшедиле къолума. Пирит жылтырауукъ ташды. Анга бирде «телилени алтыны» да дейдиле. Аны алтын болгъан жерледе табаргъа болады. Алгъын испанлыла, Американы сыйырыр муратда чабыууллукъ этгенде, бу ташны излеп болгъандыла, ол табылгъан жерде алтын чыкъгъанын билип. Аммонит да аламат ариу ташладан бириди. Змеевикден тиширыула такъгъан омакъ затланы ишлегендиле. Барит, септарий, яшма, санидин, порфирит - была да бек ариу ташладыла. Тепсиле бла омакълыкъгъа юйде жюрютюлген затладан сора да, таш топла ишлейме. Аланы бек сюйюп аладыла.
- Ташланы уа къайдан табаса? Сатып алгъанларынг да болурла?
- Ташланы жыйыучу жерлерим бардыла. Чегем, Черек, Басхан ауузлада да излейме. Тёрт-Къол деп жер барды, андан, дагъыда битеу тёгерекден ташыйма. Кёнделенде Ажокъа къолдан да келтиреме. Къан жолда, Тызылда, Басхан ауузунда да ала кёпдюле Ташны къайсы бири да багъалыды таулугъа. Алай аны тыш къуралыууна кёре сезиучюме. Андан сора да, бирде бла кеслерине чакъыргъан окъуна этген сунама, бирде уа бир тюрлю жаны бла танытхан да.
Энди сатып алыргъа да тюшеди. Ташла бла кюрешгенле арабызда алышхан да этебиз. Сурап, излеп келтиртгенибиз да болады. Ташны излеген – ол да бир сейир жумушду.
- Фахмунга уа адам юйретир акъыл келгенмиди?
- Бу усталыкъгъа, сабий, абадан болсун, кеси сюйюп келмесе, хайыры боллукъ тюйюлдю. Мынга юйренирге ташны сюйген, сезген адам келирге керекди. Аллахха шукур, бардыла аллай сейирлери болгъан сабийлерибиз да. Юйренирге келиучюдюле. Мен да билгеними бир да жашырмай берирге кюрешеме. Не къадар хунерли болса миллетими адамы, ол къадар ёхтемленеме.
-Этген ишлерингден кёрген файданг берекетлимиди?
-Къайсы ишни да сюйюп, жаныгы салып этсенг, берекетли болгъан сунама. Этген затларыма къараргъа кёпле келедиле. Кече да, кюндюз да келгенле боладыла. Туристле келип кёрюп да, социал сетьледе да ишлерими кёрюп, сурап, алып кетедиле. Энди хайыры, файдасы, берекети да болады. Бир уллу байлыкъгъа келмесем да, жашауумда къоранчларымы жалчыта келеме.
- Къаллай муратынг барды, алыкъа толмай тургъан?
- Хар сау адам да эте болур умут, мурат да. Мен да бу ишлерими кёрмючюн ачаргъа муратым барды. Аны ючюн не керек болгъанын да сурамагъанма, билмейме, болушлукъсуз да болмам. Къагъытланы кючлю дуниясында хар нени да законнга кёре жарашдырыргъа керекди. Келе тургъан заманда аны жюрегиме алып турама да, ким биледи, аллай онгу, билими болгъан жашларыбыз болуп, бу жаны бла болушургъа сюйгенле табылсала, къууанырыкъ эдим.
Ушакъны Темуккуланы
Асият бардыргъанды
