Бюйрекле ишлемей тохтасала, диализ этерге тюшсе, адам юйреннген жашауун бардыралмайды. Нек? Кече, кюн демей, бизни бюйреклерибиз чархыбызны заранлы затладан тазалап кюрешедиле. Ол иш бардырылмаса, саулукъ да тас болады. Бармыды амал бюйреклени аурутмай сакъларгъа? Аны юсюнден Ново-Ивановское элни терапевти Магрелланы Келимат бла ушакъ этгенбиз. 

- Жаз башында бюйреклеге жюк кёбюрек боламыды?

- Этилген тергеулеге кёре, бизни къаныбыз хар жети-сегиз минутда бир кере чархыбызда толусунлай айланып чыгъады. Ол бек ауур ишди. Аны юсюне жаз башы кесеклени, сууукъланы, тийишлисича аш ашамагъаныбызны, мытырлыгъыбызны, алагъа кёп тюрлю тапсыз затланы да къошчугъуз – была барысы да бюйреклени ишлерин къыйын этедиле. Аны ахыры уа – жашадамлада окъуна терк-терк тюбей башлагъан бюйреклени таш аурууду.

- Таш аурууну сылтауларын айтсагъыз эди?

- Сылтаулары белгилидиле: чархда болгъан затланы бири бирин алышындырыулары бузулса, эримезлик тузла къуралып башлайдыла, ташла да ма аладан къураладыла. Бюйреклени бу ауруугъа келтирген ич эм тыш сылтаула аз тюйюлдюле: сууну физика-химия халы (уролитиазны башланыууна себеплик этген кальций тузлары кёп болгъан суу); исси хауа бла байламлы адамны чархында сууну азайыуу; А эм В витаминлени къауумуну жетишмегенлери;  бир-бир дарманла бла (сульфаниламидлени, аскорбин кислотаны) С витаминни кёп хайырланнганыбыз; кюшлю неда мысты ашны ашагъаныбыз; урунуу болумланы осаллыкълары; тириликсиз жашау этиу. Дагъыда бюйреклени эм сийдик тамырланы тапсыз ишлеулери (пиелонефрит, цистит, простатит эм башха ауруула); чархда веществоланы алышыныуларыны жорукъларыны бузулуулары; аш орунну эм чегилени ауруулары; кёп заманны тепмей туруу (санында сыннган болса – иммобилизация).

- Ташла кеслерин билдирмей турургъа боллукъмудула?

- Хау, адамла асламысында ташны болгъанын сезмейдиле. Аны ультразвук бла неда рентген бла къарагъанда, лаборатория тинтиуле бардыргъанда табадыла. Адам ауругъанын таш чархындан чыгъып башлагъанда неда уллу болгъанда билгени да аз тюбемейди. Сюйсе, сюймесе да, ол тюрлениулени уа сезмей къаллыкъ тюйюлдю – ала бек къыйнайдыла.

Асламысында бюйреклени таш ауруулары бел тийреде чанчыудан, тутуудан башланадыла. Аллай ауруудан багъыу кёп тюрлюдю, алай эсе уа, аланы эки къауумгъа юлеширге боллукъду: консерватив эм оператив къауумлагъа.

Операция этергеми огъесе этмезгеми? Былайда ауругъанны халын, жыл санын, ауруу клиника жаны бла къарагъанда къалай баргъанын, таш къалайда болгъанын, бюйрекни болумун, ала бла байламлы ауруула эсге алыныргъа керекдиле.

Ташла гитчечикле эселе, сийдикни кетерине чырмаулукъ этмейдиле, инфекцияны да жукъдурлукъ тюйюлдюле, ол себепден аланы кетерирча багъыу да керек тюйюлдю.

- Диетаны юсюнден а не зат айтыргъа боллукъсуз?

-Тохташдырылгъан диета бла ашасагъыз, сууну ичиуню жорукъларын сакъласагъыз, сийдикни адамны чархындан кетерлик ханс сууланы эм врач айтхан бир-бир дарманланы ичип турсагъыз, тамамлыкъ этерикдиле.

УЗИ бюйрекни таш арууу башланнганын ачыкъласа, гитче кристалла къурала башлагъанларын кёргюзтсе - «суу бла уруу» амалны хайырланса игиди: къарын ач кезиуде бир жолгъа 0,5-1 литр суусун зат (жангы сыра, жемиш къатханла къайнатылгъан суу, сютлю чай, минераллары аз болгъан гара суу ичерге керекди).

Заманында не къадар да харбыз ашаргъа болады. Ол адамны чархындан сийдикни кетереди эм бюйреклени ичлерин жууады. Ол жараша эсе, аны жети-он кюнден бир кере бардырыргъа боллукъду. Жарашмай эсе уа, аны орунуна сийдикни кетерлик ханс сууланы неда врач айтхан дарманланы ичигиз.

Бюйрекле чанчсала, жылы сууда жууунугъуз неда белигизге грелка салыгъыз. Солууугъузгъа жарарыкъ неда аурууну тунчукъдурлукъ дарманланы (но-шпаны, баралгинни, аналгинни) ичерге да болады. Бюйрекледе ташла уллула эселе уа, операция этмей къутулур онг жокъду.

-  Къоркъмай къаллай бир суу ичерге боллукъду?

- Хайырландырылгъан (ашалгъан) минг килокалория ючюн литр чакълы бир суу ичерге керекди. Белгилисича, адамны аш-азыкъ кюнлюк мардасы эки минг килокалорийге жете кетеди. Аш-азыкъ бла адам бир литр чакълы сууну да шорпа халда, токъсан процентлери суу болгъан кёгетле, жемишле ашап да хайырланады. Ётмекни окъуна къыркъ проценти сууду. Дагъыда эки литр сууну ичиу адамны чархыны ишлеуюн бек къыйын болумгъа тюшюреди. Адамны чархында мылы кёп болса, жюрекге да ауурлукъ жетеди, адамны этинде болгъан белокла да эрип башлайдыла, тер да кёбейеди.

 Кюнню узунуна бир литр бла жарымдан кёп сууну жаланда къызыу кюнде неда ауур ишде ишлегенде ичерге боллукъду, артерия басымлары уллу болгъанла, жюреклери, бюйреклери ауругъанла уа сууну эм суусунлу затланы не къадар аз ичерге кюрешсинле.

Байсыланы Марзият.