Ди планетэм тет къэралхэм я нэхъыбэм зы илъэс къэмынэу накъыгъэм и 12-м къыщызэрагъэпэщ хабзэщ «Экологие щIэныгъэ егъэгъуэтыным и махуэ» зыфIаща Iуэхугъуэхэр. АбыкIэ унафэ къыщащтауэ щытар ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм и зэIущIэу Бразилием и къалэ нэхъ инхэм ящыщ Рио-де-Жанейрэ 1992 гъэм щызэхашар арат.
Мы Iуэхум и къызэгъэпэщакIуэхэм зыхуагъэувыжауэ щыта къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ экологие щэнхабзэм зегъэужьынымрэ дыкъэзыухъуреихь дунейм и щытыкIэм цIыхухэр щыгъуазэ щIынымрэ.
ЩIыуэпсым и щытыкIэм щытепсэлъыхь дерсхэм ди зэманым мыхьэнэшхуэ зэраIэм шэч къытехьэгъуейщ, ЩIы Хъурейм и къэкIуэнур шынагъуэншэу щытынми ар и джэлэсщ. Арагъэнущ, къэрал куэдым я деж егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэу щрагъэкIуэкIым зи гугъу тщIы унэтIыныгъэм увыпIэ ин хухах щIэхъуари.
Тхыдэм къызэрыхэщыжымкIэ, къэрал унафэщIхэм «экологие» псалъэр къэгъэсэбэпын щыщIадзар 1866 гъэм иужькIэщ. Абы лъандэрэ зэман куэд дэкIами, ЩIы Хъурейм и щIыуэпсыр, зэрыщыту къэтщтэнщи, зэрызэтеувэж щымыIэу, зэIыхьэ зэпытщ. Ар нэрылъагъущ набдзэгубдзаплъагъэ зыхэлъ дэтхэнэ зым и дежкIи.
«Экологие» - «ПсэупIэ» - «ХэщIапIэ»
«Экологие» псалъэм пасэрей алыджыбзэм къыщикIыу щытар «унэ», «псэупIэ» жыхуиIэрщ. ИпэжыпIэкIи, ЩIы Хъурейр абы псэущхьэу тес псоми я дежкIэ, цIыхухэри дахэту, ди зэхуэдэ хэщIапIэщ, дэтхэнэ зыми «пэш» щхьэхуэ щыдиIэжу.
Мы Iуэхум и къызэгъэпэщакIуэхэм къызэралъытэмкIи, дыкъэзыухъуреихь дунейм и щытыкIэм IупщIу щыгъуазэ дахуэзыщI, къыщыхъу-къыщыщIэхэр къыдгурызыгъаIуэ, абыхэм къарикIуэнкIэ хъунум дезыгъэгупсыс щIэныгъэ куу цIыхухэм къыдбгъэдалъхьэным мыхьэнэ ин дыдэ зэриIэри шэч къызытумыхьэнщ.
ХэзыщIыкI дагъуэншэщ
Экологие щIэныгъэ егъэгъуэтыным и махуэм Урысей Федерацэм гулъытэ хэха хуащI щыхъуар 1996 гъэм къыщыщIэдзауэщ. Абы лъандэрэ, ди къэралым зы илъэс къэмынэу, мэлыжьыхьым и 15-м къыщегъэжьауэ мэкъуауэгъуэм и 5-м нэсыху («ЩIыуэпсыр хъумэным и дунейпсо махуэр» хиубыдэу) дыкъэзыухъуреихь дунейр шынагъуэншэу щыгъэтыным хуэгъэза Iуэхугъуэхэр щрагъэкIуэкI.
А псоми яхыхьэу, Экологие щIэныгъэхэм я махуэу къызэдалъыта накъыгъэм и 12-м дэнэкIи щыIэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм, курыт школхэм, сабий гъэсапIэхэм, тхылъ хъумапIэхэм, щIэныгъэ институтхэм щIыуэпсым и щытыкIэм, ар хъумэн зэрыхуейм теухуа зэхыхьэхэр къыщызэрагъэпэщ, дыкъэзыухъуреихь дунейм къыпэплъэм теухуа дерсхэм щыщIагъэдэIу, зэпеуэ гъэщIэгъуэнхэр щрагъэкIуэкI, щызэхуэсахэм Iэгъуэблагъэр зэлъыIурагъэх, жыгыщIэхэр храгъасэ.
КЪУМАХУЭ Аслъэн.