ЦIыхум и цIэмрэ зищIысымрэ зытет пасэрей картэ цIыкIухэр пхъэм е ятIэм къыхэщIыкIат. Абыхэм дэфтэр мыхьэнэ яIэуи щыттэкъым, яфIэфIыныгъэкIэ зэрахьэ мыхъумэ. Иджыри илъэс минитху ипэ, пасэрей сондэджэрхэр апхуэдэ «визиткэхэмкIэ» зэхъуажэхэрт я хэщIапIэр ящIэн папщIэ. Дапхуэдэу атIэ визиткэр къызэрыунэхуар? Пасэрей Китайм цIыхум къыхуэсэбэп хьэпшып куэд япэу къыщагупсысащ данэ, гын (порох), тхылъымпIэ жыпIэми. Япэ визиткэми и хэкур Китайрщ. Ди эрэм и III лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм китай пащтыхьым унафэ ищIащ «челобитнэкIэ» зэджэр цIыхубэм къахэзыххэм дэфтэр гуэр яIыгъын хуейуэ. Ар шамбырым (бамбукым) къыхэщIыкIа пхъэ плIимэ цIыкIут, иероглифхэмкIэ зейм и цIэр, и къулыкъур къыщыгъэлъэгъуауэ. Зэман дэкIри, апхуэдэ визиткэхэр зэращI, зэрызэрахьэ, къызэрагъэсэбэп хабзэхэри къэунэхуащ. Пхъэ плIимэ цIыкIур плъыжьу лауэ, иероглифхэр фIыцIэу тетхауэ щытын хуейт. Ауэрэ, шамбырыр данэ щэкIкIэ яхъуэжащ. Данэр лъапIэти, абы къыхэщIыкIа визиткэ зыIэрызыгъэхьэфыхэри куэд хъуртэкъым. Археологхэм Пасэрей Китайм, Хуаншиянь щIыпIэм деж къыщагъуэтыжащ шамбырым къыхэщIыкIа визиткэ тIорысэ дыдэ. ГъэщIэгъуэнщ, Пасэрей Китайм визиткэхэр дунейм ехыжам и цIэмрэ и къулыкъумрэ ирагъэбелджылыуэ къагъэсэбэпу зэрыщытари.
Европэм визиткэхэр къыщыунэхуащ нэхъ гувауэ. XVI лIэщIыгъуэм, тхылъхэр традзэфу зрагъэса нэужь, визитки ящI хъуащ. Ауэ IупщIкъым апхуэдэ визиткэ хэт япэу зэригъэпэщами.
XVI-XVII лIэщIыгъуэхэм визиткэ ибзыкIахэр (гравированные) къежьащ. Ахэр щаIыгът Флоренцэми Венециеми. Карточкэхэм тхыгъэр зэмыфэгъуу тетт, щхьэж и лIакъуэм и гербри тещIыхьат.
Франджы пащтыхь Людовик XIV и деж итальян хьэщIэ къакIуэмэ, и цIэмрэ и къулыкъумрэ зытет карточкэ къигъанэ хабзэт. Пащтыхьым а Iэмалыр игу ирихьащ икIи щапхъэ трихащ. Куэд дэмыкIыу, франджыхэми къагупсысащ апхуэдэ карточкэхэр зэрагъэщIэращIэ, къызэрагъэсэбэп Iэмал щхьэхуэхэр. Абыхэм щапхъэ къытрахыжащ нэмыцэхэми. НэмыцэбзэкIэ тха япэ типографие визиткэр 1786 гъэм къыдэкIащ.
XIX лIэщIыгъуэм къэунэхуа сурэттеххэм къагъэсэбэп хъуащ визиткэхэр. 1854 гъэм франджы сурэттех Дисдери Андре-Адольф-Эжен «карт де визит» Iэмэпсымэм и патент къыдихащ. Ар объективу плIы зиIэ сурэттехт, сурэт мыину 8 зэуэ къыщIигъэкIыжу. Дюйм 3, 25- 1, 125 хъу сурэтхэр визиткэ ящIырт, зыр франкиплIкIэ ящэрт. Апхуэдэ сурэт визиткэхэр цIэрыIуэ хъуащ, Дисдер и Iуэхутхьэбзэм щIэупщIэ иIэт.
XIX лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм Урысейми къыщыунэхуащ визитнэ картэ цIыкIухэр. ЦIэ-унэцIэр тратхэ нэхърэ, кърабзыкIмэ нэхъ къащтэрт. Визиткэм хабзэ щхьэхуэхэр къыхуагупсысат. Псалъэм папщIэ, цIыхухъум визиткэ ирит мыхъуну къалъытэрт бзылъхугъэм, къулыкъукIэ нэхъ лъахъшэм зи къулыкъу нэхъ иным къыхуигъанэ хабзэтэкъым. Визиткэ зезыхьэр къулейхэрт. XX лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм цIыхубэри хуит хъуащ визиткэ яIыгъыну.
ГЪУЭТ Синэ.
