Дэ фIыуэ долъагъу ди Iуащхьэмахуэ икIи абы дрогушхуэ, ар ди напщIи телъщ. Нарт эпосым и лIыхъужь пажэ Сосрыкъуэ и зэманым тхьэхэм я зэхуэсыпIэу щыта и щыгум цIыхухэр дэкIыфакъым, адыгэлI Хьэшыр Чылар лъагъуэр пхишыху.
Ауэ дэ нобэ зи гугъу тщIынур нэгъуэщI Iуащхьэмахуэщ. Пэжщ, фымыгъэщIагъуэ: къызэрыщIэкIымкIэ, абы и цIэм и мыхьэнэм ещхь къызэрыкI бгы США-ми щыIэщ. Щхьэтечу жыпIэмэ, Калифорние штатым и вулкан ужьыхыжа Шастэм. ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, а щIыпIэм щыпсэу индейхэм мыбы фIащащ Калифорнием къэIэпхъуа япэ урысхэм къыздахьри, къикIри «счастьещ», адыгэбзэкIэ, зэрытлъагъущи, «насыпщ». Ауэ абдеж зэрызэщхьыр щеух. Iуащхьэмахуэ хуэмыдэу, мы уэсылъэ щIыпIэм зэпымыууэ телъыджэ гуемыIу гуэрхэр къыщохъу, къызыхэкIар мыгурыIуэгъуэу.
Псалъэм и хьэтыркIэ, индейхэм урагъэдэIуэфынущ Лемурие къэралыжьым теухуа хъыбар куэд икIи я фIэщу къалъытэ абы щыщхэр а бгым и кIуэцIым щыпсэууэ. Ахэр дэ дэщхь дыдэкъым: я пщэхэмрэ я Iэхэмрэ кIыхьщ, я щхьэцхэр зэфIэтщ. Ятеухуауэ нэгъуэщI зыри ящIэркъым. Пэжщ, дыщIагъуж, щыхуейхэм деж абыхэм умылъагъу защIыфу, инджылызыбзэр мыIейуэ ящIэ пэтми, езыхэм я бзэкIэ зэпсалъэу. Я щэнхабзэри яхъумэж, бгым и щIыIум къыщыдэкIуейри зэзэмызэщ. И кIуэцIым абыхэм къалэ щаIэщ. Ар дыщэкIэ, нэгъуэщI фIыгъуэхэмкIэ икIи… цIыхухэм я хьэдэхэмкIэ къуауэ ягъэхъыбар.
2016 гъэм щIыпIэм щыпсэухэм сурэтхэр трахауэ щытащ Шастэ бгым и щыгум пIалъэ кIыхькIэ щхьэщыта НЛО-м. Бгыщхьэм зищIысыр ямыщIэу зэпымыууэ зыгуэрхэр къыщоцIу. АрщхьэкIэ, дэкIахэм жаIэ (бгыр апхуэдизуи лъагэкъым - метр 4332-м фIэкIыркъым) къыщыцIуун гуэри абы и щыгум щримыхьэлIауэ.
Иджы дгъэзэжынти фIыгъуэхэмкIэ зэщIэкудауэ жыхуаIэ къалэм. Абы и хъыбарыр ауэ сытми къежьакъым. 1904 гъэм щIыпIэм къэкIуащ Браун Джей Си гуэр. Ар инджылыз компаниехэм ящыщ зым къигъэкIуат, дыщэ е щIыдагъэ къилъыхъуэну. Зыкъомрэ къуршхэм итащ, зэзэмызэ фIэкIа къыкъуэмыкIыу. Ауэ зэуэ бзэхащ, здэкIуар зыми къыбжимыIэфыну.
Телъыджэращи, илъэс 30 дэкIа иужь, 1934 гъэм, Браун аргуэру къыщыхутэжащ къыщыкъуэкIауэ щыта щIыпIэм. Абы ахъшэфI иIыгът, жиIэм трагъуэтэжынуи фэ тетт. Къалэм щыпсэу хьэрычэтыщIэм хуигъэуващ пщэдей щIидзэу лэжьакIуэхэр икIэщIыпIэкIэ къищтэну. Езым къыхуиIуэтэжащ:
- Илъэс 30 ипэкIэ сэ Шастэ и джабэм сыкIэрытт, дыщэ къэслъыхъуэу. Зэуэ сыIууащ гъуанэ гуэрым. Абы цIыху балигъ ихуэфын къудейт. Сы сыIэмащIэлъэмащIэт, сыгурбиянти, си жыпхэр нэщIт, кIэщIу жыпIэмэ, зыри сфIэкIуэдынутэкъым. Арати, уэздыгъэ, фэтыджэн, банкI, консервхэр къыздэсщтэри, а гъуанэм сипщхьащ. ГъэщIэгъуэнщ, ауэ ар мыгувэу щIыщIагъ гъуэгум хуэкIуащ. Иджы уи щхьэр хуиту пIэт хъуртт. Куэдрэ сыкIуащ, сызэрегупсысымкIэ, миль 11 хуэдиз къызэзнэкIагъэнущ. ИкIэм-икIэжым сыкъыщыхутащ къалэм ещхь гуэрым. Пэшхэр зэпыщIат, зым ущIэкIмэ, адрейм ущIыхьэу. Къэсплъыхьу щIэздзащ. Абыхэм я блынхэр гъуаплъэм къыхэщIыкIа къэнжалхэмкIэ къищIыкIат. Ауэрэ срихьэлIащ зи блыным а къэнжалхэм ящыщхэр къыщыкIэрыхуа пэш. Къыр пцIанэм сызэрыIуплъэу къызгурыIуащ сызылъыхъуэр къызэрызгъуэтар: къыр пцIанэр дыщэхэр куэду къызыхах мывэ защIэт. Абы къыдэкIуэу зы щIыпIэм сыщыIууащ хьэдэ къупщхьэхэм. Ахэр 27-рэ хъурт. Хуабжьу сыкъэгузэващ, арщхьэкIэ къыкIэлъыкIуэ пэшым щыгъын екIукIэ, ауэ хъыбийхэмкIэ хуэпа хьэдэхэр щыслъагъум, къызыхэкIар сымыщIэу, шынэр сщхьэщыкIащ. СыкъызэрыкIуэжыну гъуэгур сэ тыншу къэзгъуэтыжащ. Дауи, быдэу сигу изубыдащ ихьэпIэр здэщыIэр. «Дыщэ къалэм» тезгъэзэжыну си мурадти, лэжьакIуэхэр къызэрысщтэну, Iэмэпсымэхэр къызэрысщэхуну ахъшэр зэхуэсхьэсыным илъэс 30 тезгъэкIуэдащ.
Браун къиIуэтэжхэр уи фIэщ пщIыну гугъут, ауэ абы Тхьэ щиIуэжырт езым а щIыпIэм ишэну. Сыт хуэдэу щымытами, махуищ дэкIри, зыхуеину псори ярылъу хьэлъэзешэхэр къэкIуащ, лэжьакIуэ 80 зэхуэсащ. Браун абыхэм яжриIащ пщэдей ежьэну.
АрщхьэкIэ къыкIэлъыкIуэ пщэдджыжьым Браун бзэхащ. Абы и хьэпшыпхэр хьэщIэщым къыщIэнащ икIи а IуэхущIапIэм зыри щыжаIэфакъым ар здэкIуам теухуауэ. ЛэжьакIуэхэр зэбграгъэкIыжащ, Iэмэпсымэхэр яшэжащ, къэнар тIэунейрэ бзэха Браун и хъыбарым и закъуэщ.
Дауи, дунейм и нэхъ къэхъугъэ телъыджэхэм халъытэ ди Iуащхьэмахуэ ехьэлIа псори нэгъуэщIщ. И дахагъэм и гугъу тщIынкъыми. И цIэджэгъум ебгъэпщэнкIи Iэмал иIэкъым, мыбыи и джабэхэм цIыхухэр щыхэкIуади къэхъу пэтми. Ауэ ар къызыхэкIыр езыхэм я мысакъыныгъэрщ,
Пэжу, Iуащхьэмахуэ и гъунэгъууи дыщэ зыщIэлъ щIыпIэ къыщагъуэтащ, ауэ ар зи гугъу тщIахэм зыкIи екIуалIэркъым.
«Махуэкум» и къыдэкIыгъуэр зыгъэхьэзырар ШАЛ Мухьэмэдщ.
