Кимледиле кёп жашагъанла? Бу соруугъа жууапны излер,  Нальчик шахарда Ара поликлиниканы врачы Бёзюланы Жамиля бла ушакъ этгенбиз.

- Бек биринчи не затха эс бурургъа керекбиз?

-Бек биринчиден, адамгъа кёп жашаргъа иги тукъумлулукъ болушады. Сизни ата-анагъыз, аладан бири неда  ыннагъыз-аппагъыз кёп жашагъан эселе.

Экинчиден, аш-азыкъны оздурмай ашау. Тахта кёгетлени, жемишлени не къадар кёп, этни бла татлы затланы уа не къадар аз, чегиле бла аш орун да саулукълу болсунла, микрофлоралары да мардада эм тап болсунла.

Ючюнчюден, дайым да кюч-къарыу керекли ишле бла кюрешигиз, спорт бла да, бир да болмаса, кюн сайын къыркъ минут тири атлам бла жюрюгюз.

Дагъыда срессге  къажау туругъуз, сагъыш этип турууну къоюгъуз, сиз себеплик эталмазлыкъ затланы унутугъуз.

Дагъыда ишигизден къууансагъыз, кёп жашарыкъсыз. Жюрегигиз къыйналып, сюймеген ишигизден теркирек кетерге кюрешигиз, бир онг болуп, башха усталыкъгъа юйренигиз.  Олду сизни кёллендирлик да, алгъа итиндирлик да.

-Кёп жашагъанла къайда кёбюрекдиле?

-Италияда кёп жашагъанла, башха къыралла бла тенглешдиргенде, иги да асламдыла: тёрт-беш минг адамдан бири, дунияда уа 10 мингден бири.

«Бизни бла тенглешдиргенде, кёп жашагъанла башха планеталадан келгенлеге ушайдыла»,- деп, лакъырда этедиле алимле. Жюз жыл  жашагъанланы санларында къартлыкъ бла байламлы къыйын аурууладан адамны къоруулагъан генлери бардыла, ала болмасала, адамла ёлюп кетедиле.

Жюрекни эм къан  тамырланы къоруулау бла байламлы ген да барды.  Россейде да генетика тинтиуле бардырыладыла. Болсада адамны санын къоруулаучу генле адамны сабийлерине, туудукъларына ёте баргъанлары уа шартды.

Ата-анала иги жашаулу болсала, аланы сабийлери, туудукълары, башхала бла тенглешдиргенде, 25-30 процентге кёбюрек жашайдыла.

-Кёп жашар ючюн аш орунда, чегиледе микрофлора тап болургъа керекди, деген оюм тюзмюдю?

-Хау, аны тинтиуле кёргюзтгендиле. Жюзжыллыкъланы чегилерини микрофлораларында, башхаланыкъыла бла тенглешдиргенде, арталлыда башха энчиликле табылгъандыла. Адамны чегилеринде бек кёп бактерия жашайды, ала витаминлени къурайдыла, жугъуучу ауруулагъа къажау кюреширик кючню бередиле неда кеслери токсинле чыгъарадыла. Кёп жылланы жашагъанланы чархларында жараулу бактерияла да кёп боладыла. Чегиледе микрофлораны бек тийишлисине жетдирлик  аш-азыкъды. Оливка жау, чабакъ,  кёп тюрлю жемишле – ала жашлыкъны эм жашау кючню шауданларыдыла!

Жер башында жюз жылдан аслам жашагъанланы асламысы битим ашарыкъланы хайырланып тургъанладыла.

Адам белогу кёп болгъан  (этден, сютден этилген) аш-азыкъны ашай эсе, клеткала ёсерге эм кёбейирге итинедиле. Абадан кезиуде  уа ала къартайыуну  терклендиредиле.

- Ашдан сора уа не затны белгилейсиз узун ёмюрлюледе?

-Барысы да иш кёллюледиле. Мудахлыкъгъа кеслерин хорлатмайдыла. Бир жюзжыллыкъ аммачыкъны юсюнден китапда ол былай айтады: «Мен бир заманда да бош турмайма. Юйню бир къатысындан башхасына барама, букъуну сыйпайма, кюйюзлени пылесос бла тазалайма». Жюзжыллыгъында! Бир-бир эллижыллыкъла окъуна жашаудан арыпдыла, бир зат этерге сюймейдиле, аланы ёлюм алады да кетеди.

Кёп  жылланы жашагъанланы бир иги ышанлары барды – жашауну узайтыугъа итиниулери. Ала бир зат этерге кюрешип турадыла, жашаугъа сейирлери ёчюлмегенди.

Къысха айтсакъ, кюн сайын къууаныргъа сылтаула излегиз: кюн тийди – ышарыгъыз. Жауун жауду – аны тауушуна тансыкъ болгъаныгъызны эсгеригиз. Ишде хар адамгъа салам беригиз. Жашау да жашаргъа сюйгеннге бериледи.

Байсыланы Марзият.