Тишле-адамны  ариулугъун, чырайлыгъыны бир магъаналы  кесегидиле. Аланы  къалай сакъларгъа  боллукъду?  Бу соруугъа жууап стоматолог Бёзюланы Исмайыл бергенди.

-Белгилисича, тишлени сабийликден сакъларгъа керекди.  Алай,  не кюрешсенг да, алагъа  къарап,  адамны тишлери атасы-анасыныкъылача болгъанын  сунама. Огъесе терсми  оюм  этеме?

-Кертиди, бир-бир юйюрлени адамларыны тишлери  тап, башхаланы  уа  осалыракъ болгъаны  эслерчады. Алай игилени окъуна адам кеси бузаргъа боллукъду. Сёз ючюн, ашында  татлыкёп, витаминле уа аз эселе. Жемишле, тахта  кёгетле, сют тишлеге кюч-къарыу бередиле. Адамны азыу эм артда чыкъгъан тишлери анасыны  къарынында болгъан заманыны къыркъ бешинчи кюнюнден башлап беш жылы толгъунчу айныйдыла. Ма аны ючюн бала сакълагъан тиширыуну ашы  витаминли  болургъа  керекди.

Азыу тишле сабийни алтыайлыгъындан башлап эки жыл  бла жарымына  дери ёседиле. Алай аны тишчиклери бир-эки айгъа кечирек чыгъып башласала да, къайгъырыргъа керекмейди. Алай жыл  бла эки  айлыгъында да бир зат окъуна  жокъ эсе уа, докторгъа  элтип кёргюзтюрге керекди.

-Сабий тишлерин ненча жылындан  жууп башларгъа   керекди?

-Эки-ючжыллыкъ сабий аш ашагъандан сора ауузун суу бла тазаласын. Юч-тёрт жылындан а, абаданлача, паста  эм  щётка  бла  хайырлана билсин. Гитчелигинден окъуна тишлерине сакъ болургъа юйреналмагъан адам уллулугъунда  юйреналмайды.

Мен бакъгъанланы ичинде жаш адамланы айырып айтырчады. Тюз тишлери ауруп  тёзалмагъанларында келген болмаса, ары дери  къурт бола башлагъанларына къаратхан  тёрелери  жокъду.

Дагъыда бир затны чертип  айтыргъа сюеме: тишлени  эрттен ашны, ушхуурну  ашагъандан сора тазаларгъа керекди, кече узуну  тиш  микробладан солурча. Халкъны  кёбюсю  уа суткагъа  бир кере, аны да эрттен ашха дери жууадыла, ол а  бек   терсди.

-Бизни  сууубузда фтор жетишмейди, тишле аны ючюн терк бузуладыла дегенле да  кёпдюле.

-Хау, биз ичген  сууда фтор  мардадан  азды,  аны  ючюн  тишлерибизни эмали кереклисинден  эсе  жумушакъды. Бусагъатда бир-бир къыраллада суугъа,  ётмекге, тузгъа, сютге фтор  къошадыла. Бизде уа фторид  натрияны, витафторну, фторлакны, ремодентни таблеткаларын ичерге боллукъду.

Фтордан  сора  тишлени  «саулукълары» кальций эм фосфор  бла байламлыды. Ахыргъы сютде, айранда, чабакъда, этде, жумуртхалада, къозлада, хобустада  кёпдю. Конфетле, бал туз, ундан аш-азыкъла  уа тишлеге  хата  болмаса,  хайыр этмейдиле.

-Адамны тишлерине, неда  ауузну  ичине  къарап, саулугъуну юсюнден зат айтыргъа  боллукъмуду?

-Хау,  сёз ючюн, аш орунну  язвасыны хатасындан ауузда  язвенный стоматит болады. Тишлери аман болуп, ашны кереклисича чайнаялмай эсе уа, адамны аш оруну, баууру, чегилери  ауруйдула. Неда адам СПИД-ден  ауруй эсе, аны  ауузунда  стоматит,  гингивит  болмай  амалы  жокъду.

Ауузда  хронический периодонтит ревматизм, артрит, полиартрит, эндомиокардит аурууланы  туудурургъа боллукъду. Къурт тишледе жыйылгъан микробла неда ауузда багъылынмагъан ауруула адамны къарыусуз этедиле, ол алгъынча тынчайып  жукъламайды, жюреги, башы ауруп  башлайды.

 Тишле бизни саныбызны-чархыбызны бир кесегидиле. Магъаналы  кесеги. Алагъа не къадар сакъ болсагъыз, ол къадар  саулукълу  боллукъсуз.

Байсыланы Марзият.