БЗЫЛЪХУГЪЭХЭРИ ХЭТАЩ А ЗАУЭМ!

Европей зыплъыхьакIуэхэм зэратхыжамкIэ, адыгэ пщащэхэри зауэ губгъуэм иту щытащ, цIыхухъухэм ящIыгъуу биидзэм пэщIэту. 19-нэ лIэщIыгъуэм ипэхэм Адыгэ Хэкум щыхьэщIа британ зыплъыхьакIуэ Спенсер зэрыжиIэмкIэ, «адыгэхэм я бынхэм Iэщэ яхуэIэту зэрыхъуу ягъэшэсырт, зэуэкIэ ирагъащIэрт, уеблэмэ зауэ губгъуэм бзылъхугъэхэми уащрихьэлIэрт» [Ed.Spencer, "Travels in Circassia, Krim-Tartary, &c, including a Steam Voyage Down the Danube, from Vienna to Constantinople, and Round the Black Sea, in 1836", 1839г.].

Пэжу, адыгэм и хэкур ихъумэнумэ, цIыхухъу-цIыхубз, ныбжь жаIэу зэхагъэжыртэкъым. Уеблэмэ дзэ, лъэпкъ псом бзылъхугъэр пашэу щыхэта къэхъуащ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, апхуэдэ пщащэхэм я цIэ куэд нобэм къэсакъым, ауэ зыгуэрхэри яхъужащ.

Убых лIыжь Щхьэбэ ХьэтIэхъу жиIэжу щытащ Нэгъуч лъэпкъым ящыщ пщащэм теухуа хъыбарыр. А хъыбарыр итхыжат 20-нэ лIэщIыгъуэм и 30 гъэхэм Шапсыгъым щыхьэщIа тхыдэтх Чистяковэ Еленэ. «ЛIы 15-м я пашэрэ пщIагъуалэм тесу бийр зэтриукIэрт» [Чистякова Е.И., "Религия и бытовое положение женщины у шапсугов // Религиозные пережитки у черкесов-шапсугов: материалы шапсугской экспедиции 1939 года" / под ред. С. А. Токарева и Е. М. Шиллинга. М., 1940.].

ЩыIащ Аркъуят и цIэу нэгъуэщI пщащи. Ар Кавказ зауэжьым хэтащ хьэжырэт уэрым и тету, лIыгъэрэ хахуагъэрэ игъэлъагъуэу хэкум и хуитыныгъэм щIэбэну. Пщащэр 1859 гъэм гъэр щащIым зиукIыжат. Аркъуят зыхэкIуэда, Хуэдз жылэм щекIуэкIа зэхэуэм траусыхьыжа гъыбзэм къызэрыхэщыжымкIэ, зауэр махуиблкIэ мыувыIэу екIуэкIащ, хъыджэбзибли хэкIуэдащ. Аркъуят и гъусащ и шыпхъу нэхъыжь Бейдэмэт. ЗэрыжаIэмкIэ, Аркъуят сабий быдзафэ зэтIолъхуэныкъуэ иIэт а лъэхъэнэм.

 

Фырэ Анфисэ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.09.2023 - 12:25

ТУРИЗМЭМ И МАХУЭ

1980 гъэм къыщыщIэдзауэ фокIадэм и 27-р Туризмэм и дунейпсо махуэу ЩIы Хъурейм и къэрал куэдым щагъэлъапIэ.

28.09.2023 - 12:25

ЩIЭБЛЭМ АНЭДЭЛЪХУБЗЭ ЯIУРЫЛЪЫН ПАПЩIЭ

Сабийхэм тхылъ яхуэзытхым езым и псэр къабзэу щытыпхъэщ, цIыкIухэм я гурыгъухэр зыхищIэн щхьэкIэ.

28.09.2023 - 09:03

ТХЬЭ ЗАКЪУЭР ЗИ ФIЭЩ ХЪУА ЯПЭ БЗЫЛЪХУГЪЭ

Тхьэ закъуэр зи фIэщ хъуа Мусэ (Моисей) бегъымбарымрэ Рамзес ЕтIуанэ фирхьэунымрэ я зэхуаку дэлъа зэпэщIэтыныгъэмрэ, джатэдэпщым лъэпкъым къытригъэхьа леймрэ и хъыбар зэхэфхыжауэ къыщIэкIынщ.

28.09.2023 - 09:03

ХЬЭРЭ-КХЪУЭРЭ И ПИРАМИДЭХЭР

Кавказ лъэпкъхэр къызытехъукIыжа пасэрей лъэпкъыжьхэм щэху куэд къащIэнауэ нобэм къихьэсащ тхыдэм. Абыхэм ящыщщ псэ унэхэр, пирамидэхэр, сыдж, абрэмывэ телъыджэхэр. 

28.09.2023 - 08:54

АДЫГЭХЭМ (ШЭРДЖЭСХЭМ) Я МАХУЭМ ТРАУХУЭ

КъБКъУ-м и библиотекэм и художественнэ, лъахэхутэ къудамэм и лэжьакIуэхэм тхыдэмкIэ кафедрэм и егъэджакIуэхэр ящIыгъуу, Адыгэхэм (шэрджэсхэм) я махуэм ирихьэлIэу къыщызэрагъэпэщащ «Адыги: вехи исто