Деменгили къыралыбызны тарыхында кёп сынаула бола келгенлерин битеу дунияны адамлары да биледиле. Аладан бири, бек жарсыулусу, ажымлысы, жерибизге немисли фашистле кирип, Уллу Ата журт урушну башланнганыды. Ол отлу къазауатда кёп халкъ къырылгъанды, кёп  аскерчилерибиз, жигитлеча, жан бергендиле, кёп жашларыбыз заман толкъунлада белгисиз жокъ болгъандыла.

Аллай къызыл къан бла жуулуп табылгъан Уллу Хорламны бюгюнлюкде бизден сыйырыргъа кюрешген кючле чыгъа тургъанлары уа жарсыулуду. Алай биз кесибизни жаныбыздан алагъа къаты къаршчыла болургъа керекбиз, сый-намысыбызны тас этмеген, тарыхыбызны унутмагъан, аны даражасын бийикде тутуп, жигитлерибизни атларын алтын харфла бла ёмюрлеге жазгъан.

Алайды да бу материалда да биз «Совет Союзну Жигити» деген сыйлы атха кёргюзтюлген таулуланы эсгерирге сюебиз. Газетни басма жорукъларына кёре материал экиге бёлюнюп басмаланырыкъды. 

БАБАЛАНЫ ТАУКЪАННЫ ЖАШЫ МАГОМЕТ

Магомет 115-чи Къабарты-Малкъар атлы аскер дивизияны къауумуна 1941 жылда кеси ыразылыгъы бла къошулгъанды. Ростов областьны Уллу Мартыновка элинде, Къалмукъда Цаган-Нур деген жерде, Сарпа кёлню жагъасында, Котельниковда гитлерчи ууучлаучулагъа къажау сермешледе кесини жигитлигин эрча кёргюзтгенди. Сталинградны къоруулауда да нёгерлерине юлгюлю болгъанды.

Къаты сермешледен биринде Бабаланы Магомет кеси душманны жети солдатын гунч этгени белгилиди архив документледе.

Бир затдан къоркъа билмеген уста тасхачы (разведчик) кичи лейте­нант Бабаланы Магомет Берлиннге жетерге бир ненча кюн къалгъанда, 1945 жылда апрель айны ахырында душман огъу юзгенди аны жашауун.

Ол Къызыл Жулдузну ордени бла, Ата журт урушну 2-чи даражалы ордени бла, «За отвагу», «За оборону Сталинграда», «За освобождение Варшавы» деген майдалла бла саугъаланнганды.

Бабаланы Таукъанны жашы Магомет Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлгенди. Кёчгюнчю халкъны адамы болгъаны себепли берилмегенди ол ат анга.

ДАУУТЛАНЫ ЗУЛКЪАРНИЙНИ ЖАШЫ МАХТИ

Дауутланы Махти 1922 жылда Акъ-Сууда туугъанды. Аскерде пулемётчик болгъанды. 1941 жылда кюз артында ол уруш баргъан жерде кеслерин тапсызла жюрютген аскерчилени халларын жаратмагъанын ангылатханында, ала мынга от ачадыла. Махти уа кёзню жумуп-ачхан заманны ичине пулемёту бла аланы бирин къоймай тунчукъдурады. Ол кишилиги ючюн Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланнганды.

1942 жылда 2 февральда Махти, душманла бла сермешде таза жигитлик этип, кеси 30 фашистни дуниядан гунч этеди. Аны Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтедиле. Алай, ёлгенинден сора, аны Ленинни ордени бла саугъалау бла чекленедиле.

ЗАЛИЙХАНЛАНЫ КЪАНШАУНУ ЖАШЫ МАГОМЕТ

Залийхан улу 115-чи атлы аскер дивизияны 316 полкуну тасхачы бёлюмюне командирлик этгенди. Совет аскерчини кертичилигине 1942 жылда 29 июльда Донну Уллу Мартыновка элинде Сал сууну жагъасында ант этгенди. Ётгюр эм оюмлу таулу жаш кесине буюрулгъан аскер борчун ким да ыспас этерча, айыпсыз толтургъанды хар заманда.

Москва тийресинде ауур жаралы болуп, госпитальгъа тюшеди. Иги болгъанлай, кесини аскер бёлюмюне къайтады. Ол Днепр, Одер сууладан ётген заманларында, Орш, Смоленск, Минск, Молодченко, Восточная Пруссия, Белосток шахарла ючюн сермешледе жигитлени санында болгъанды. 1945 жылда Берлинни къолгъа этгенледен бирлери болгъан эди Залийхан улу Магомет. Хорлауну кюнюне уа Прагада тюбегенди.

1944 жылда Магомет Каншауович Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлгенди. Халкъы кёчгюнчюлюк сынагъаны себепли, бермегендиле ол сыйлы атны.

Залийханланы Магомет Къызыл Байракъны, Къызыл Жулдузну орденлери бла, «За отвагу», «За оборону Сталинграда», «За взятие Берлина», «За победу над Германией в Великой Отечественной Войне 1941-1945 гг.» деген майдалла бла саугъаланнганды.

ЗОКАЛАНЫ ХАДЖИМУРЗАНЫ ЖАШЫ КЪОНАКЪБИЙ

Зокаланы Къонакъбий Элбрус районну Лашкута элинден эди. Къызыл Аскерге 1939 жылда чакъырылгъанды, Восточная  Пруссияда, Ржевде, Вязьмада душман бла бек къаты сермешлеге къатышханды. 1944 жылда июнь айда Осула деген элде ауур жаралы болгъанында да, уруш отундан кетмегенди.

Къонакъбий ол сермешде гитлерчиледен онусун ёлтюргенди, аланы эки танкларын кюйдюргенди, юч жерде жашыртын халда от жаудуруп тургъан пулемётчуларын гунч этгенди.

1945 жылда Зока улу дагъыда бир жигитлик этгенди. 240-чы танк бригаданы 2-чи батареяны командири гвардий капитан Зокаланы Къонакъбий Левиц элде кесини нёгерлери бла бирге душманны беш танкын кюйдюрюп, кёп адамын да къырып, ол элни къолгъа этгенди. Алайда ауур жаралы да болады таулу жаш.

Зока улу урушда этген жигитликлери ючюн Къызыл Жулдузну, Къызыл Байракъны, Ата журт урушну орденлери бла саугъаланнганды.

Совет Союзну Жигити деген атха кёргюзтюлюп, аны уа алмай къалгъанды.

КЪУДАЙЛАНЫ ГЕРГЪОКЪНУ ЖАШЫ ШАМСУДИН

Къудайланы Шамсудин Кёнделен элде туугъанды. Ата журт урушха кеси ыразылыгъы бла кетгенди. Бу сейирлик, иги адамны уруш жоллары халкъгъа эрттеден белгилидиле. Аны жигитлигини юсюнден аскер газетле, ара газетле да кёп кере жазгъандыла. Ол урушну заманында Къызыл Байракъны ордени бла, «За отвагу» майдал бла эки кере саугъаланнганды, «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией» деген майдалланы да алгъанды, Ата журт урушну 2-чи даражалы ордени бла да саугъаланнганды.

Урушда этген жигитлиги ючюн Кишинёв шахарны сыйлы инсаны деген атха тийишли болгъанды. Днепропетровскде Рокоссовский атлы музейде Къудайланы Шамсудинни сураты сакъланады. Аны къатында быллай жазыу барды: «Кудаев Шамсудин Гергокович – Герой Советско­го Союза».

Нек берилмеди ол сыйлы саугъа иесине?

Къудайланы Шамсудин «Великой Победы» деген орденни алгъан биринчи таулуду.

КЪАДЫРЛАНЫ ЦИЦИУНУ ЖАШЫ МУХАЖИР

Къадырланы Мухажир 1911 жылда Къашхатауда туугъанды. 1931 жылда ол Север-Кавказ аскер округну 10-чу атлы аскер дивизиясыны 77-чи полкуну курсанты эди. 1932 жылда Мухажир Ейск шахарда аскер-тенгиз лётчиклени хазырлагъан Сталин атлы школгъа тюшеди окъургъа. Андан лейтенант чын алып чыгъады.

Андан сора Мухажир Бакуда къуллукъ этип турады. 1939 жылда ол 60 лётчик-истребительлени къауумунда Халкин-Голда къаты урушлада кесин жигит оюмлу командирча танытханды. Капитан Къадыр улу Мухажир Уллу Ата журт урушда – Донну жагъаларында, Батайскде да уллу кишилик этгенди душманны ууатыуда. Бизни лётчиклерибиз, ол санда Къадыр улу 1942 жылда 28-чи июльда душманны 13 танкын жокъ этгендиле. Армавир тийресинде уа фашистлени 118 танкларын бла 460 автомашиналарын кюйдюргендиле.

Къадыр улуну урушда кёргюзтген кишилиги, командир къадарында билимине, фахмусуна, оюмлулугъуна уллу багъа бичип, Совет Союзну Жигити деген атха тийишли кёргендиле. Алгъан а этмегенди.

 КЮЧМЕЗЛАНЫ ЮСЮПНЮ ЖАШЫ АБДУЛЛА

Кючмезланы Абдулла 1920 жылда Акъ-Суу элде туугъанды. Новороссийск ючюн баргъан сермешледе от жюрекли таулу жаш кишилигин кёргюзтгенди. Ол жол Абдулла Ата журт урушну ордени бла саугъаланнганды.

1943 жылда 1 ноябрьден 6 декабрьге дери лейтенант Кючмез улу, кесини аскер бёлюмюню командирини политика иш жаны бла заместители, Кърым шахар эм Эльтиген эл ючюн сермешлеге къатышханды. Аны ротасы, Керченск богъазда немецлилени плапдармларын къолгъа этип, 5 танкы болгъан душман батальонну ол белгилеген 12 кере чабыууулгъа хазырланнган муратын къурутханды, Кючмез улу кеси 11 гитлерчини жойгъанды. Башха сермешледе аны къаууму 180 фашистни къыргъанды.

Ол сермешледе этген жигитлиги ючюн Кючмезланы Абдулла Совет Союзну Жигити деген атха тийишли болгъанды. 1944 жылда 10 майда Севастополь ючюн баргъан урушда жигитча ёлгенди.

Бир ыйыкъдан (ёлгенден сора) Ленинни ордени бла саугъалагъандыла.

Баргъаны боллукъду.