ЖЮРЕК АУРУУЛАДАН САКЪЛАГЪАН АМАЛЛА

Къанны уллу басымына  гипертония дейдиле,  андан кёплерибиз къыйналабыз. Алимле айтханнга кёре, ол жыйырма биринчи  ёмюрню уллу  къоркъуууду, гипертония –  жыл сайын миллионла бла  адамланы ёлтюреди. Биз  аны юсюнден врач – терапевт Ахкёбекланы Зайнаф бла ушакъ этгенбиз.

- Гипертониядан диета болушамыды?

-Хау, болушады. Гипертония - жюрек - къан тамырла системаны кенг жайылгъан аурууларындан бирлериди. Андан Россейни халкъыны  40-гъа жууукъ проценти къыйналады. Тиширыула бютюнда  бек.

Гипертонияны кёпле ауруугъа санамайдыла. Къан басымны кётюрюлюуюню неси барды, дейдиле бир-бирле. Алай  бу ауруу инсульт, миокард  инфаркта, жюрекни жетишимсизлиги, диабет деген къоркъуулу аурууланы чыгъарады. Гипертония ал кезиуледе  кесин хазна билдирмейди, ол себепден а анга «тынгылауукъ мурдар» деп да айтылады.

Клиника  тинтиуле кёргюзтгенлерича, диета гипертониядан болушады. Дагъыда ол остеопорозну, экинчи даражалы диабетни эм ракны айныуларын акъырынландырады неда арталлыда тыяды.

DASH деген диета дунияда бек белгилиди. Аны жоругъу быллайды – тахта кёгетлени, жемишлени, базыкъ тартылгъан ундан этилген аш-азыкъ затланы кёбюрек ашагъыз. Чабакъланы, арыкъ этни, къозланы, урлукъланы да ашаргъа жарайды. Семиз болмагъан  этден, башы алыннган сютден жарашдырылгъан продуктла да керекдиле.

Биринчи къарагъанда, революциялы бир зат да жокъча кёрюнеди. Алай тёрели эсгертиуле  бла бирге илму шартла да бериледиле. Алайды да, бизни чархыбызгъа калий, кальций  эм магний тюшедиле. Бу элементле барысы да бирге къан басымгъа хар жаны бла да хайыр бередиле. Бек башы уа - рационда  хайырлы веществоланы тап мардаларын жалчытыуду. Диетаны ёзеги олду.

Былайда кёрюнмеген калорийлени, белокланы, углеводланы санап турургъа керек тюйюлдю. Порцияланы тап жарашдырылгъан системасы табылыргъа  уа керекди. Аны мурдору 240-миллилитрлик табакъчыкъды. Бу тюрлю адыр хар юйде да табыллыкъды. Ол сизни мардагъыз болургъа керекди. Аллай бир эм аны жарымы тенгли бир суу сыйыннган табакъланы хазырлагъыз. Кесигизни как порцияларыгъызны, кёгетледен жарашдырылгъан гарнирлеригизни алагъа салып ашагъыз.

-Не затланы ашаргъа тийишлиди?

- Ётмек къара мирзеуден жарашдырылгъан  болургъа керекди. Какла базыкъ крупаладан, мор пиринчден этилселе игиди; татлы болмагъан хлопьяла, макаронла  (базыкъ ундан). Арыкъ эт, чабакъ, къозла, урлукъла, къудору затла, жау, битим жау эм жумуртхала. Интернетде барды бу диета. Аны тутханланы къан басымларын тюшюредиле.

- Семизлик – бийик къан басымны бир сылтаууду. Алай артыкъ килограммланы кетерген бек къыйынды.

-Артыкъ ауурлукъдан къутулур ючюн, кёргюзтюлген мардаланы тутаргъа кюрешген ал кезиуде бютюнда къыйын кёрюнедиле. Арыкъ болургъа сюйгенлени кёплери ачлыкъ къысхан кезиуге биринчи ыйыкълада чыдаялмай да къаладыла.

DASH-ны къурагъанла азыкъ ашауну жангы тюрлюсюне аз-аздан юйренирге чакъырадыла. Бир кюннге  бир неда эки тахта кёгетми ашайсыз? Аны юсюне эрттен эм тюш азыкъланы кезиулеринде дагъыда бирер порция къошугъуз. Салатыгъызгъа энди тёрели жаудан ёлчемни жарымы тенгли бирни артыкъ къошугъуз. Сют продуктланы кюнлюк порцияларын да кёбейте барыгъыз. Сютню эрттен азыкъда неда тюш азыкъда татлы затланы (чайны, кофени) орунларына ичип башлагъыз.

Этни сюемисиз? Аны порциясын эки неда юч кереге азайтыгъыз. Ашны  ыйыкъда  вегетариан тюрлюсюн эки кере хайырланыгъыз.

- Тузну юсюнден а не айтасыз?

- Тузну бек аз хайырланыгъыз. Бу излем диетаны баш амалларындан бирлериди. Тюкен полуфабрикатланы аз ашагъыз-алада туз асыры кёп болады. Каклагъа, макаронлагъа туз къошмагъыз. Аны орунуна ашарыкълагъа  лимон сууну салыгъыз.

Алайды да, тютюнню ичмей къояргъа керекди. Ауурлукъну тап мардада тутугъуз.  Кючню-къарыуну излеген ишни 30-40 минутну ичинде ыйыкъда тёрт  кере тамамлагъыз.  Хант тузну сутканы ичинде беш граммдан кёп ашамагъыз. Ол а бир чай къашыкъды, алай хазыр продуктлада болгъан тузну да эсге алыргъа керекди.

Ауузланыуну  тюрлендирирге къыйынды, мен аны ангылайма. Рационда калийни, кальцийни эм магнийни ёлчемлерин кёбейтигиз, семиз этни уа азайтыгъыз.

Байсыланы Марзият.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.