«ТИЛДЕН СЕЙИРЛИК ЗАТ ЖОКЪДУ, ОЛ ЖАНЫ БЛА ИШЛЕГЕНИМЕ ЁХТЕМЛЕНЕМЕ»

Иги жазаргъа юйренирге боламыды? Ол «иги» деген сёзге да не магъана салабыз? Хау, газетге магъаналы материалла керекдиле. Журналист башхала айталмай тургъан кемчиликлени, къыйынлыкъланы юслеринден ачыкъ жазса, жамауат элгенирге, аны къой да, жашау мардаланы, юйреннген ызны да тюрлендирирге болады. Алай газет окъуучула материал къалай жазылгъанына да эс бурадыла. «Заман» газетни журналисти Мокъаланы – Трамланы Зухураны айтымны къурагъаны, малкъар тилни билгени энчиди.Аны тили жыргъа ушайды, макъамын эшитесе.

Гоголь чыгъармаларын окъургъа бек сюйгенди, алай жаланда жазып бошагъанындан сора. Бир жол а алыкъа тынгылы жазылып бошалмагъан чыгъармасын анга, къоймай, окъутханларында, жауун жаууп, кёк кюкюреп, элия уруп башлагъанды. Ол заманда Гоголь: «Кёресиз да, табийгъат да сюймейди окъусам», - деген эди.

Хар сёзню кесини жери барды айтымда. Алай аны сезген – ол фахмуду. Зухурада аллай фахму барды. Бизни журналист эгечибизни жазгъанларын окъусанг, жюрегинг къууанчдан толады: тилибиз къалай  байды, сейирликди! Кинону юсюнден ушакъла бардыргъаныбызда, Зухура тюрк, къазах, узбек тилледе фильмлеге къарагъанын айтыучуду, алада сёзле бла бизникилени тенглешдириучюдю.

Ол тилге къаллай бир тынгыласа да, андан эригирик тюйюлдю! Малкъар тилге хурмети, сюймеклиги да чексиздиле! Атасыны - анасыны, аппаларыны - ынналарыны, миллетини тили багъалыды Зухурагъа. Алай бир ауукъ заманны  Мокъаланы къызы орус тилде назмула жазып тургъанды, ала  «Кабардино-Балкарская правда» газетде басмаланып тургъандыла. Алай сабий садда ишлеген кезиуюнде Зухура шахарда ёсген балачыкъла малкъар тилни билмегенлерине жюреги къыйналгъанды. Ма ол замандан бери къолундан келгенича  тилибизни сакълаугъа эм айнытыугъа къошумчулукъ этеди. Малкъар тилде назмулары «Заманда», «Минги-Тау» журналда да басмаланнгандыла. 

«Жаннетли болсун, анам, Бёзюланы Баблина, «Заман» газетни бир тизгинин къоймай окъуучу эди. «Мени юйюме газет нек келмезге къалгъанды, ырыслагъан этеме», - деучюсю эсимдеди. Бизни таматаларыбыз миллет ызгъа- къылыкъгъа, адетлеге-тёрелерибизге да сакъ болгъандыла, кесибизни газетибизни, театрыбызны да багъалагъандыла. Жарсыугъа, бусагъатда ол затла къуруй баргъанлары ачытады мени.

Кёпле  миллет бла байламлы затла аладан узакъда, аласыз да тамамланырыкъ сунадыла. Ол терс оюмду. Хар бирибиз кесибизни жерибизде этейик бир игилик халкъгъа. Бусагъатда ол игилик – тилни билиудю. Ызы бла хар инсан да сорсун кесине: «Газетсиз, театрсыз, адабиятсыз боламыды халкъ? Тилсиз а?» Аталарыбыз, аналарыбыз къолларына сюйюп алгъан газетни биз да алайыкъ, окъуюкъ».

Зухура ючжыллыгъында   окъуп башлагъанды, анасы Бабугентде китап тюкенде  жангы китапны алмай къоймай эди. Ол тёлю, окъуугъа термилип къалгъанла, сабийлерине тынгылы билим берирге итине эдиле. Зухура школну майдалгъа бошагъанды. Жаннетли болсун, атасы Мокъаланы Хабибуллах эл мюлк жаны бла бийик билими болгъан адам эди, физиканы, математиканы да кючлю билгенди, хуржунларында китапла жюрютгенди, керек болса, къызына да окъургъа болушханды.

  Зухура «физик - лирик» деген эки тюрлю ыздан экинчисин сайлагъанды. Малкъар тилде аламат назмула да жазады, алай этгенин кёргюзтген, махтау излеген, чабып, китап басмалагъан адамладан тюйюлдю. Бир назмулары таматаракъ поэтледен артха къайтарылмай, экинчилерин кеси жырта, алыкъа жыйымдыкъ этмегенди. Сёзсюз, фахмулу адамны къатында анга жарсыгъан, къайгъыргъан, болушхан, кёллендирген биреу керекди. Зухураны аллай адамы жокъду. Алай ол алыкъа жашды, Аллах узакъ ёмюр берип, китапла чыгъарыр деп ышанабыз. Хапарларын, жомакъларын  да алыкъа окъурбуз! Газетде иши бек магъанылыды, алай Мокъаланы къызларыча фахмулу адамгъа аны бла чекленирге жарамайды.

«Билемисе, мен студент жылларымда редакциялада бир сейирлик, бек билимли адамла ишлеген сунуучу эдим. Бери келгенимде, маданият бёлюмде фахмулу  жазыучу Биттирланы Аминатны къолунда ишлеп башлайма, ол кесини хаты болгъан жазыучуду.  Манга редакцияда барысы да иги болгъандыла, баш редакторубуз Атталаны Жамалдан башлап корреспондентлеге дери. Текуланы Хауа билимин жаш журналистледен къызгъанмайды, барыбызда да къыйыны уллуду. Аны къарындашы Жамалны китабын сабийлигимде алай сюйюп окъуучу эдим!», - дейди Зухура.

Ол юйде да керти адамды эм огъурлу анады. Жашы Ислам журналистика жаны бла бийик билим алгъанды, къызы Лейля Санкт-Петербургда искусство жаны бла окъуй турады, назмула жазады, бек ариу жырлайды, къыл къобузну да уста согъады, ингилиз тилде ана тилиндеча эркин сёлешеди.

Зухура юйде сабийлеге ашмы этеди, газетге материалмы жазады, илму бламы кюрешеди – хар затны да тынгылы этеди. Кандидат диссертациясын КъМКъУ- ну профессору Гузеланы Жамалны башчылыгъы бла жазгъанды эм жетишимли къоруулагъанды. Грамматика жаны бла китапланы, сёзлюклени романланыча окъуйду! «Тилден сейирлик зат жокъду, мен тил бла ишлегениме ёхтемленеме», - дейди.

Байсыланы Марзият.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.