КЪАЛАЩХЬЭМ ЩАГЪЭЛЪЭГЪУА ДИ ХЪУГЪУЭФIЫГЪУЭХЭР

Къэбэрдей-Балъкъэр Респуб­ликэр къызэрыунэхурэ илъэси 100 зэрырикъум теухуауэ Москва щекIуэкIа Iуэху дахэхэм ящыщщ Урысейм и иджырей тхыдэмкIэ музейм къыщызэ­рагъэпэща «Къэбэрдей-Балъкъэр. ЛIэщIыгъуэхэм япхыкI ­гъуэгуанэ» гъэлъэгъуэныгъэ екIур. Ар фокIадэм и 21-м къы­зэIуахащ, мазэкIэ екIуэкIауэ пщэдей зэхуащIыж. 

Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир 2022 гъэр Лъэпкъ гъуазджэхэм я илъэсу зэригъэувам ипкъ иткIэ, ди республикэм и махуэшхуэм ирихьэлIэу къалащхьэм щагъэлъэгъуащ адыгэхэмрэ балъкъэрхэмрэ я IэпщIэлъапщIагъэр, ­гъуазджэ хъугъуэфIыгъуэхэр, щэн­хабзэ щIэинхэр, лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ къыде­кIуэкI IэпэIэсагъэмрэ зэчиймрэ. 
Музейм щегъэувэкIа хьэп­шып­хэм уи нэгу къыщIагъэхьэ Къэ­бэрдей-Балъкъэрым ис лъэпкъ­хэм я блэкIамрэ нобэмрэ. Абы­хэм къызэщIаубыдэ археоло­гием, тхыдэм, этнографием еп­хахэр. Москва яшащ КъБР-м и Лъэпкъ музейм, Ткаченкэ и цIэр зезы­хьэ сурэтыщI гъуазджэмкIэ музейм щIэлъ гъэтIылъыгъэхэм щыщхэр, цIыху щхьэ­хуэхэм зэ­хуа­хьэсауэ яхъумэ­хэр. Псори зэ­хэту къапщ­тэмэ, я бжыгъэр 170-м щIегъу. Гъэлъэ­гъуэныгъэм Моск­ва и музейм и пэш зыбжанэ еубыд.
Музейм къакIуэхэр яфIэтелъыджэу йоплъ ди лъэпкъхэм ящIу щыта Iэщэхэм, дыщэм, гъущIым, цым къыхэщIыкIа хьэп­шып гъэщIэгъуэнхэм. Еплъхэр нэхъ дэзыхьэххэм ящыщщ, псалъэм папщIэ, археологие къэху­тэныгъэхэм къыщагъуэтыжа мы­вэ статуэткэр. Ар Налшык кхъэ­лъахэр къыщатIэщIым, 1923 гъэм, къагъуэтыжа телъыджэ гуэрщ. И ныбжьыр ди эрэм и пэкIэ IV лIэщIыгъуэм и кIэхэм - III и пэхэрауэ хуагъэфащэ. Мывэр бзылъхугъэ Iэпкълъэп­къым и теплъэщ. Ар щыхьэт те­хъуэу къалъытэ Кавказым сыт щыгъуи бзылъхугъэм и мыхьэ­-нэр щылъагэу, анэм и пщIэр щылъапIэу къызэрекIуэкIам. 
Япэ пэшым занщIэу нэм къы­щыIуидзэр альбом-ларькIэ зэ­джэращ. А тхылъ Iувыр Къэбэрдейм къыбгъэдэкIыу тыгъэ хуа­щIауэ щытащ пащтыхь гуащэ ­Марие Федор и пхъум. Пэшым и хъуреягъкIэ фIэлъщ ди сурэтыщI цIэрыIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэр. Абыхэм ящыщщ Къэзанокъуэ Жэбагъы и теплъэ зиIэ скульптурэр, Мечиев Кязим и сурэтыр, ди щIыпIэ дахэхэр къызэрыщхэр, нэгъуэщIхэри. Сабийхэм, цIыхубзхэм, цIыхухъухэм ящыгъа лъэпкъ фащэхэмрэ абыхэм якIэ­рылъа хьэпшып цIыкIуфэкIу­хэмрэ сыхьэт бжыгъэкIэ зэпэп­плъыхьыфынущ. Ахэр щызэрахьар 18-нэ лIэщIыгъуэм и кIэхэрщ, 19-нэм и пэхэрщ. 
Гъэлъэгъуэныгъэм и экспонат гъэщIэгъуэнхэм ящыщщ, сэ япэу слъэгъуауэ аращ, пащтыхь Алек­сандр Ещанэмрэ абы и щхьэгъусэмрэ Къэбэрдейм къы­щыкIуам адыгэхэм тыгъэу ира­тауэ щыта адыгэ Iэнэ лъакъуи­щыр. Ар 1888 гъэм Владикавказ щрагъэщIауэ щытащ. 
Пэшым щIэлъщ адыгэ, балъкъэр Iэщэ-фащэхэр. Адыгэ уанэ, таж пыIэ, сэшхуэ, къамэ, фоч, адыгэ бзылъхугъэм зэрызигъэ­щIэращIэу щыта хьэпшыпхэр гум зимыгъэнщIу зэпыбоплъыхь. 
Гулъытэншэ хъуакъым Урысей Федерацэм и цIыхубэ сурэтыщI Пащты Герман и «Кабардинская сюита» (1988 гъэ) теплъэгъуэхэр, УФ-м щIыхь зиIэ и сурэтыщI Крымшамхалов Хьэмзэт жэзым къыхищIыкIа и статуэткэхэр, цIыху IэпщIэлъапщIэ ПIаз Александр жэзымрэ гъуаплъэмрэ къыхищIыкIа хьэкъущыкъухэр, дыщэидэм хуэIэзэ Тхьэгъэлэдж Агнессэ и бзылъхугъэ хьэпшып цIыкIухэр, нэгъуэщIхэри.
Мы гъэлъэгъуэныгъэм псэ хэ­зылъхьэр лъэпкъ IэщIагъэхэм ирилажьэ цIыху IэпщIэлъапщIэ­хэрщ. Апхуэдэу гъущIым, жэзым, дыщэм хьэпшып дахэхэр къыхэ­зыщIыкI дыщэкI Тумэ Залым махуэшхуэ дауэдапщэхэм ирихьэ­лIэу игъэлъэгъуащ абыхэм зэ­релэжь щIыкIэр. Цы пщIыным зэрыхуэшэрыуэр, абы куэд къы­зэрыхищIыкIыфыр къекIуа­лIэ­хэм нэрылъагъу ящищIащ Те­куевэ Динэ. Дыщэидэм и щэхухэр игъэлъэгъуащ Щоджэн Ля­-нэ.
Гъэлъэгъуэныгъэм и хьэщIахэм тыншу я нэгу къыщIагъэ­хьэ­фынущ балъкъэр лъэпкъым и къекIуэкIыкIар. Абыхэм мывэм быдапIэ лъагэхэр къыхащIыкIыу зэрыщытар, я унэ лъапсэхэм яIа ухуэкIэр къыщыгъэлъэгъуащ экспозицэхэм. Апхуэдэу унэлъащIэ нэхъыщхьэу яIахэм ящыщу цым къыхэщIыкIа алэрыбгъу­хэмрэ абыхэм къатещ сурэтхэм­рэ гъэщIэгъуэнщ. 
Адыгэхэм я шыфэлIыфэр зы­хуэдамрэ зэрыс щIыпIэм и беягъ псори псэукIэм къыщагъэ­сэ­бэ­пыфу зэрыщытамрэ щыхьэт тохъуэ абыхэм я щэнхабзэ къулейр. Ахэр шы гъэхъуным хуэнэхъуеиншэу, Урысейми хамэ къэ­рал куэдми цIэрыIуэ щыхъуа адыгэшыр я Iэпэгъуу зэрыщытам и нэщэнэщ, уанэри адрей хуэIу­хуэщIэхэри. ЛIыгъэрэ хахуагъэ­-кIэ къимыкIуэту зэрыщытар къатощ Iэщэ зэмылIэужьыгъуэхэм­-рэ зауэ, дзэ щыгъынхэмрэ. Лъэпкъ хабзэм, щэнхабзэм, тхы­дэм я къулеягъыр зыхуэдизыр наIуэ къэзыщI хьэпшыпщ Москва яша псори. 
Къэбэрдей-Балъкъэрым и щэн­хабзэмрэ гъуазджэмрэ плъы­фэ куэду зэрызэтепщIы­кIыр, лъэпкъхэм къадекIуэкI ­хъугъуэфIыгъуэхэр зэрахъумэфар, Урысейм ис лъэпкъ цIыкIу­хэм, къэралышхуэм и нэIэ щIэту, я тхыдэр зэрахъумэжымрэ но­бэрей махуэм зэрызиужьымрэ къыхагъэщащ гъэлъэгъуэныгъэр къыщызэIуахым хэта, ­КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин, КъБР-м и Лъэпкъ музейм и унафэщI Накуэ Феликс, Урысейм и иджырей тхы­дэмкIэ музейм и унафэщI Великановэ Иринэ сымэ.
МазэкIэ екIуэкIа гъэлъэгъуэныгъэм еплъащ москвадэсхэмрэ къалащхьэм и хьэщIэхэмрэ. 

 

НэщIэпыджэ Замирэ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 08:57

ХЬЭЩIЭХЭМ ДЫКЪЫХАГЪАЩIЭ

Урысей Ипщэмрэ Кавказ Ищхъэрэмрэ регби 7-мкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным теухуа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ.

29.03.2024 - 08:56

ГУАПЭУ ЯГУ КЪАГЪЭКIЫЖ

КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, «Советская молодёжь» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Къардэн Мухьэм

29.03.2024 - 08:56

ХАДЭХЭКI ФIЭIУГЪЭХЭМКIЭ ДЫПАШЭЩ

Пхъэщхьэмыщхьэмрэ хадэхэкIымрэ къыхащIыкI консерву Кавказ Ищхъэрэм къыщыщIагъэкIым и процент 90-р Къэбэрдей-Балъкъэрым къылъос.

28.03.2024 - 09:03

АДЫГЭХЭМ Я КЪЕЖЬАПIЭР

   ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ.

28.03.2024 - 09:03

КАСПИЙСК ЩЫЗОХЬЭЗОХУЭ

Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм.