Си щIалэгъуэрэ си фыз къэшэгъуэ дахэу ныбжьэгъу гуп си гъусэу, деуэри, хьэжэбажащэ дыкIуат. ДыщакIуэу мэзым дыздыщIэтым, сыкIэрахъуэри си гъусэхэр сфIэкIуэдащ. Ахэр, къэслъыхъуэжу къыздэскIухьым, сыплъэри зы бажэ ахъырзэман и гъуэм къипщарэ памэу къикIухьу солъагъу. Си фочыр къэзгъапкIэри, тезгъэпса щхьэкIэ, уакъым. «Мы игъащIэм убзэщхъу зи мыхабзэр щхьэ убзэщхъуауэ пIэрэ?» – жысIэри аргуэру къыщызгъапкIэм, си пыIэр зыгуэрым сщхьэрихащ. Сыдэплъеймэ – и анэ къызэрилъхуам хуэдэу пцIанабзэу зы хъыджэбз жыгым къытесщи:
– Уемыуэ, – жи абы. – Ар си дэлъхущ.
Хъыджэбзыр узримыгъэплъу дахэт: къанжэм и хужьыр и хужьрэ къанжэм и фIьщIэр и фIыцIэу.
– Iэу! – згъэщIэгъуащ. – Мыр сыт: уцIыху цIыкIу хьэмэрэ тхьэIухудым уащыщ?
– ЦIыху цIыкIум я нэфI къыпщыхуэ! – жи. – ТхьэIухудым сащыщщ.
А зэ Iуплъэгъуэм хьэщыкъ сыхуэхъуащ: уи щIалэгъуэрэ уи делэгъуэмэ, гугъукъэ! Си къэпталыр щысхри худэздзеящ:
– Уи укIытапIэр щIэхъумэ! – жысIэри.
Къэпталыр зыщитIэгъауэ и лъакъуитIыр щIеупскIэри, хъыджэбз цIыкIу нэхъей, тесщ жыг къудамэм. АпхуэдизкIэ ситхьэкъуат и дахагъэми, жысIэри сщIэри сымыщIэжу селъэIуащ:
– КъыздэкIуэ! – жысIэри.
Жыг къудамэм зыкъригъэщэтэхри къэуващ. Си къэпталым и IэгъуапитIыр къьшылэлу щыгъыу:
– Уащхъуэ Мыващхъуэ KIaнэ, уэ лIы ухъумэ, сэ сыфызщ! – жиIэри. – Сэ сыныпхуейти, укъэзгъуэтащ, уэ укъысхуеймэ, мы мэзыжьым псынщIэIуэу сыщIэх: сэ мэзытхьэм срипхъущ, нетIрей бажэ уфIэщIар си дэлъхущ – хъыбар иригъэщIэжмэ, тIури дыкъелынкъым си адэм! – жи.
СепIэщIэкIыу си шыплIэм къыдэзгъэтIысхьэри, макIуэ щIыкIэ, мэзым сыкъыщIэкIыжауэ сыкъокIуэж. Лъэхъулъэущу дыкъыздэкIуэжым, жыгхэр иригъэщIу жьышхуэ къыкъуоу, щIыр игъэзджызджу зыгуэр къыскIэлъожэ. СыкъызэплъэкIмэ – и пкъыр кхъуэпIащэрэ и щхьэр цIыхущхьэу, и пащIитIыр мафIэбзииплърэ гъуэгу напщIитIыр илыгъуэу зы шынагъуэжь къожэ. СызэIэбэкIри, фочыр дохъутейм къыщисхым, си шыплIэ дэсым идакъым:
– А къажэр си адэр арщ! – жиIэри.
Си шыр зэрылъэкIкIэ къоIэ, къеIэ щхьэкIэ, мор гъунэгъу къохъу. Щымыхъужыххэм, тхьэIухудым и зы щхьэц налъэ къыхичщ, зэридзэри къызэридзэкIащ. А дакъикъэм Мэзытхьэм дэрэ дякум банэ бжыхьышхуэ къихутащ. Ауэрэ дыкъеуэм-дыкъакIуэурэ, зыкъомыфI къэткIуауэ, Мэзытхьэм банэ бжыхьыр къызэпхитхъри къытлъэщIыхьэу хуежьащ. Сишри ешащи, мэпырхъ. ТхьэIухудым аргуэру зы щхьэц налъэ тIэу зэридзэри къыщызэридзэкIым, гъущI бжыхьышхуэ хъуащ. Мэзытхьэм ар къызэпитхъыху си шым зедгъэгъэпсэхури дыкъежьэжащ. Зы теуэгъуэфI къэткIуауэ сызэплъэкIмэ – гъущI бжыхьыр къызэпхитхъауэ Мэзытхьэр къожэ. Ари къожэ, дэри дожэ. Уии-итI, ди шыкIэм къопхъуэ иджы щыжысIэ дыдэм, тхьэIухудым зы щхьэц налъэ къыхичщ, щэней зэридзэри, дыгъэм хуишийщ аби, щIигъанэри къызэридзэкIащ. КъызэридзэкIар мафIэ бжыхь хъуащ. Мэзытхьэр, абы къыщемызэгъым, къэджащ:
– Ей, Къуэдзым и къуэкIэ я щIалэ делэ, мазэ уделэмэ, ущIегъуэжынщ! – жиIэри.
Абы къригъэкIар сэ сыткIэ сщIэнт? ТхьэIухудыр къэсхьри сыкъэкIуэжащ. «EI, дэ тхэкIуэсыкIри фызыхьэ кIуащ!» – жаIэри си ныбжьэгъухэм загъазэри дэкIыжащ. Ефэндым: «Бзаджэнаджэщ къэпхьар!» – жиIэри нэчыхь схуитхын идакъым. Къуажэм хьэрэм сыкъащIащ.
– Къызофыгъуэри аращ: уэлэхьэ, зызыгъэпщхэми тхьэIухуд къэзыхьыфа къахэмыкIа! – жысIэри сыщIыхьэжащ.
Ауэрэ махуэ докI – махуитIи докI. Псэун, шхэн хуейтэкъэ – тхьэIухудым зыри схуищIэркъым, махуэ псом бзухэм ядофийри жыгыщхьэм исщ, жэщ зэрыхъуу къохыжри къогъуэлъыж. Сэри си щхьэм сыхуопщэфIэж – сыхуолъэсэж. Къуажэми сыкъадэжыркъым, лъэпкъри къысхуеижкъым. Апхуэдэу куэдрэ пхуэхьынт? Мазэ дэкIатэкъым сыIэбэмэ сылъэмыIэсыжу сыщыщIегъуэжам. Езым зыгуэр жесIэнуи сошынэ, сщIэнури сщIэркъым. Махуэ псом пцIанабзэу жыгыщхьэм исти, жылэм ди напэр трех, жиIэри, ди гъунэгъур фоч къытриубыдэри къеуа щхьэкIэ, хьэ къебэнауи къыфIэIуэхуакъым, «уэхьэ-хьэхь!» жиIэу дыхьэшха мыхъумэ.
... Зы махуэ гуэрым сыхьэжауэ щхьэлым сыкъикIыжри сыкъыщIыхьэжмэ, ди гъунэгъум я пхъумрэ си тхьэIухудымрэ щхьэцыкIэкIэ къызэрохьэкIри унэм щIэтщ.
– Мыр сыт мы къэхъуар? – щыжысIэм, тIури зэрыутIыпщыжри:
– Мы цIыхубз делэм сигъэпсэуркъым, - жи тхьэIухудым, – кIуэж укъыздикIам жеIэри. Унафэ щIы!
– Унафэращ, – жи ди гъунэгъум я пхъум, – уэ утхьэIухудмэ, уи унэр мэзыращи, кIуэж, сэ сыцIыхубзщи, мы унэм сыкъыщIэнэнщ.
– Хьэуэ, – жи тхьэIухудми, – сэ сынэхъ дахэщи, мы унэр сысейщ, уэ уи унэ кIуэж!
– Хъункъым! – жи ди гъунэгъу хъыджэбзым. – Ауэ щыхъуакIэ къытхрыредэ: и нэр напэIэлъэщIкIэ щытпхэнщи, дыкъимылъагъуу и Iупэм ба зырыз хуэтщIынщ. Езым игу ирихьыр къыхихынщ.
– АтIэ уэ пхуэмыгъуэн, сэ схуэмэхуэн! – жиIэри тхьэIухудыр арэзы мэхъу.
Си нэр напэIэлъэщIкIэ япхэри, унэкум срагъэуващ. Япэу къысхуащIа бар мыл кIанэм хуэдэт, етIуанэу къысхуащIа бар фо махъсымэм хуэдэти, ар къыхэсхащ, IэплIэ хуэсщIри. Си нэр къитIэтэжмэ, ди гъунэгъум я пхъур си IэплIэрылъу! ТхьэIухудыр, сабийм хуэдэу къэгъщ, си IэплIэм къилъ хъыджэбзым и зы щхьэц налъэ хичри, макIуэ-мэлъей! – Лъэтэжащ. Ди гъунэгъум я пхъур къэсша щхьэкIэ, лъхугъэ имыIэжу къыщIэкIащ – тхьэIухудым хича щхьэц налъэм дэкIуэдащ быну и Iэпкълъэпкъым илъар.
Нобэр къыздэсам си тхьэкIумэм имыкIыу итщ тхьэIухудым и гуIэкIар.
Тедзэным хуэзыгъэхьэзырар ТАБЫЩ Муратщ.
