Ди къуажэ гупэр Iуащхьэрэ мэзрэщ, къуажэ щIыбыр псыхъуэшхуэщ, псы ежэхым бдзэжьей хэзщи, ди дадэ бдзэжьеящэ пщэдджыжь къэс макIуэ. КIуэр Iуэху, къиубыдыр Iуэху, пащIэкIапсэ нэгъунэ къеубыд, ауэ къызэриубыдам хуэдэкъабзэу псым хеутIыпщхьэжри къокIуэж. IэнэщIу къыдэмыхьэжу щIылъэ мэракIуэ къысхуещыпри къысхуехь. Сэ иджыри жей IэфIым сыхэтщ, дадэ и мэракIуэр къызожьэри пщIантIэкум ит дэшхуейм и щIагъым щIэт Iэнэ цIыкIум телъщ…
Нанэрэ дадэрэ зопсалъэ, нанэ и дыхьэшх макъ зэхызох. Ауэ сэ иджыри сожей… Нанэ жэмыр къызэришрэ куэд щIащ, шэщIэху къэкIуа гъунэгъу фызхэри дэкIыжащ, иджы нанэ щэху цIыкIуу къызоджэ. ШатэтехуагъащIэ сыригъэIубынурэ «шатэIупэ ухъужауэ» жиIэу, къысхуэгуфIэу, зызигъэтхьэщIынущ.
Дадэ гъукIэщ, абы хуэмыщI щыIэкъым. Ар кIыщым щIэтынущ жэщ хъуху. Къуажэм хэт и Iуэху зэхуэмыхъуми, дадэ деж къокIуэри, щхьэж и Iуэху зэпыудар хузэпещIэж. Зэщхьэгъусэхэм я бзэ зэтемыхуэжмэ, я бзэгухэр къырырегъэдзри, зэтехуэу къыхеIущIыкIыж, зэгъунэгъухэм я Iугъуэ здимыкIыжмэ, IугъуэигъэкI зэщхьу яхуещIри я Iугъуэр зэщхьыркъабзэу уэнжакъым икIыу мэхъуж, зэкъуэшитI зэфыгъуэмэ, я фыгъуэр къэзыгъэхъей дзыгъуэм дзыгъуэубыд хуещIри, кърегъэубыд, къаубыдам нал щIелъхьэри, дяпэкIэ къахуэкIуэ хъумэ, и лъэ макъымкIэ къацIыхужын хуэдэу, ирегъэутIыпщыж. СыткIэ шынагъуэж фыгъуэкъэгъэхъей дзыгъуэр, нал щIэлъмэ?
Сытми, дадэ зэи Iуэхуншэ хъуркъым. Нанэщи, емытIысэхыр аращ. Нанэ удз хъущхъуэ зэхелъхьэ. Абы и деж къуажэ жыжьэхэми цIыху къокIри къокIуэ, ауэ нанэ и удзыр псоми яхуримыкъункIэ хъунущи, и къуажэгъухэр япэ ирегъэщ. Ди гъунэгъу ипщэм я нысащIэм и набдзитIыр зэхэкIэжри зэхэкIэжыпIэм деж жыг баринэшхуэ къытекIат. Нанэ зэрыжиIэмкIэ, ар къызыхэкIар нысащIэр унагъуэ къыщихьам щыгъуэ и гуащэм зэрыIуплъэу игу къыхуэкIаращ. Гуащэр ныбжькIэ щIалэт, нысащIэр егупсысащ: «Мыр, тхьэ, иджыри Iэджэрэ псэунумэ», – жиIэри… Ауэ и набдзэм зэхэкIэжын щыщIидзар илъэс дэкIауэщ, и гуащэмрэ абырэ зэщыIеяуэ псалъэ бдзаджэ зырадза нэужьщ. Жыг баринэшхуэм еплъыну цIыхухэр зэхуэсат, зыгуэрым игу къэкIат ди дадэ деж нысащIэр къэшэн хуейуэ. Дадэ деж кърашэкIа щхьэкIэ, нанэ деж хуагъэкIуэжащ. Жыг баринэшхуэм уеIусэ хъунутэкъым, нанэ зэрыжиIамкIэ, зы тхьэмахуэ-тхьэмахуиткIэ езыр-езыру техужынущ. Ауэ абы нысащIэм жриIамрэ ирихьэлIамрэ зыми ищIэркъым. Нанэ цIыху къыщыхуэкIуам деж дахэ цIыкIуу и пэшымкIэ щIешэри бжэр къегъэбыдэ…
Гъунэгъу ищхьэрэм я джэдым дыщэ джэдыкIэ къыщикIэцIам джэдыр зейм зыри жимыIа щхьэкIэ, нанэ къищIати, гушыIэпапщIэу кхъузанэ къызитри сигъэкIуат. «Пкъутэмэ нэ гъуэжь къижу, бгъэхуабэмэ, шыр гъуэжь къришу, джабэ цIурэ цIутI хужамыIэу зыгуэр къыфхэхъуэмэ, мыбы из хъуху зэхуэфхьэс, хьэсэм фхьыи хэфсэ, бэгъуэну фыхуеймэ, аращ ди нанэ къывжиIэжар!» Ар щызэхахым, гъунэгъухэр щIэщтэжри, я дыщэ джэдыкIэр бэзэрым яхьри ящэжащ. Еууей, нанэ жиIам едэIуатэмэ, я хьэсэм дыщэ плъыжь хъужауэ джэдыкIэр тезу къытекIэнут…
Уи адэ-анэр дэнэ щыIэ къызжефIэнщ. Си адэр зэи лэжьыгъэм къыдэхуэркъым, губгъуэм итщ жэщи махуи. Ауэ бжьыхьэм къекIуэлIэжынущ. ЗэкIэ Iэщ егъэхъу. И хъушэр губгъуэм ихуэркъыми, Мазэм и джабэм хъупIэфI гуэр къыщигъэунэхуауэ, абы щиIыгъщ. ПщыхьэщхьэкIэрэ ди анэр Мазэм доплъейри, погуфIыкI, ди адэми нащхьэ къыхуещI, къоIэбыхри, зыми дымылъагъуу, дрехьей. Дадэ бдзэжьеящэ мыкIуэ щIыкIэ ди анэр унэм щIэсу нэху къекIынущ. Абыи Iуэху и куэдщ, Мазэм махуэр щигъакIуэ хъунукъым. Ди анэм хъы зэIуещэ. Абы и хъыр зэIущэн иухмэ, къуажэм дэсхэр зэхуэсынурэ, къуажэкIэм деж хъыр щаIэтынущ. Абы къикIыр сыт жыфIэмэ, къикIращ: сабийми, балигъми, лIыжьми, фызыжьми уз лIэужьыгъуэу щыIэу хъуар ящхьэщыкIауэ бжы – жьыр къызэрыкъуэууэ, узыфэу хъуар къихьынурэ, хъым къиубыдынущ… АдэкIэ ищIэнур зыщIэр езы ди анэращ. Абы зыри щIэупщIэну хуиткъым.
Сэ зыращ Iуэхуншэр. Хьэуэ, сэри зы къалэн сиIэщ. Сэ дунейм сыкъыщытехьам дыгъэр къэувыIэри зы сыхьэт ныкъуэфIкIэ уэгум зимыгъэхъейуэ итауэ жаIэж. Унэм сыкъыщIахыу си нэгум ирагъэплъэху Дыгъэр хъеякъым жи. Къызэплъри, еджэрэзэкIыжащ. Иджы сэ си къалэнращ, ди жылэ сабий къыдэхъуэмэ, соIэбэри, Дыгъэм и зы бзий къызохьэх, ар си Iэпхъуамбэшхуэм тет IэбжьанэмкIэ фIыуэ тызолъащIэ, джафэ сощIри, сабий зыгъуэтам деж хъуэхъуакIуэ кIуэхэм язот, иратыжын хуэдэу. НытIэ, сэ иджыри хуиту сызекIуакъыми, гущэхэпхи, кхъуейплъыжькIэрыщIи сыкIуэфынукъым …
ДОХЪУШЫКЪУЕЙ Мадинэ.
