«Эл мюлкню файдалылыгъын ёсдюрюрча кооперативлеге болушургъа тийишлиди»

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасыны Советини кезиулю жыйылыуунда республикада кооператив къымылдауну болуму эм айныу жоллары тинтилгендиле.

Жыйылыуну ача, палатаны башчысы Хазратали Бердов, Ижевскни мектебинде болгъан бушуулу ишни юсюнден айтып, бир минутну шош туруп ёлгенлени эсгерирге чакъыргъанды.   
КъМР-де эл мюлкню айнытыуну юсюнден къырал программагъа кёре, кооперативлеге мюлк-техника хазналарын игилендириуге грантла бла субсидияла бериледиле, 2016 жылдан башлап бюгюннге дери грантланы ёлчемлери 116 миллиондан атлагъанды. Эл мюлк министрни орунбасары Тимур Вадахов айтханыча, эл мюлк производствону файдалыгъын сакъларча эм ёсдюрюрча кооперацияны битеу тюрлюлерине да болушлукъ этерге тийишлиди. 2022 жылда  1 январьда эсеплеге кёре  бюгюнлюкде регионда 28 кооператив бардыла.  
– «Агростартап» грантланы бериу бла байламлы фондха къошумчулукъ этген заявительлеге конкурс балла къошуладыла. Ол ахчагъа производство объектлеге керекли – продукцияны жарашдырыу, аман этдирмей сакълау, къауум-къауум этиу, ташыу, качестволарын тинтиу, ветеринар-санитар экспертизаны бардырыу эм башха -  оборудованияны, техниканы алыугъа жояргъа боллукъду. Республикада жарашдырылгъан продукция къыралны жер-жерлерине, ол санда ара районларында да сатылады. Кооперативлеге себепликге Компетенцияланы арасы да ачылгъанды. Грантланы юслеринден айтханда, башха-башха жыллада ала «Черекский продукт», «Стандарт-Агро», «Эльбрус», «Нива», «Экопродукт» эм башха кооперативлеге берилгендиле, – дегенди Тимур Алиевич.
Доклад бла байламлы талай соруу да чыкъгъанды. Юлгюге, Хазратали Бердов, бизни республикагъа сютню бла этни тышындан келтирирге ушамагъанын белгилеп, малчылыкъгъа да эс бурургъа кереклисин чертгенди. «Колхозла бла совхозла нек чачылгъандыла? Адамла кеслери аланы уставларын бузгъанлары ючюн. Производительле биригирге сюерча этерге тийишлиди. Аны ючюн а ол хайырлы болургъа керекди, малчылыкъ алай тынч иш тюйюлдю», – дегенди Хазратали Александрович. Ведомство бу проблема бла къалай кюрешгенини юсюнден айта, докладчы ала малла тутханла бла тюбешгенлерин, жайлыкълагъа дайым баргъанларын, аланы жарсыуларына къарагъанларын билдиргенди: «Эт, сют продукциягъа сурам барды, аланы качестволары да игиди. Кеси заманында сют жарашдыргъан техника, ийнекле да алгъанбыз», – дегенди. 
Палатаны члени Галина Егорова эл мюлк продукциягъа багъала къалай къуралгъанларын билирге сюйгенди. Тимур Вадахов ангылатханыча, адамла интернетде, башха жерледе да багъала бла байламлы оюмларын, алагъа ыразы болмагъанларыны юсюнден жазадыла, алай рынок болумлада багъаланы производительле кеслери тохташдырадыла. 
Фермер мюлклени, эл мюлк кооперативлени эм энчи мюлклени тутханланы ассоциацияларыны башчысы Инал Алакаев кооперативлени къурау халкъ мюлкде эм къыйын бёлюм болгъанын, ол алыкъа кереклисича даражагъа жетмегенин чертгенди. Эл мюлк производствону тутууда, элчилени мюлк эм социал эркинликлерин къоруулауда аланы магъаналарына тийишлисича багъа берилмейди. «Эм уллу жарсыу жаш тёлю кооперативлеге къошулургъа излемегениди, ишчиле уа жетишмейдиле. Сютню азлыгъы бла байламлы сылтау айтылгъанды – ийнеклени тутханла бек аздыла. Юлгюге кесим жашагъан эл – Экинчи Чегемни келтирейим. 80-90-чы жыллада  анда 1800 ийнек болгъанды, бюгюн а ала жюз окъуна жокъдула. Бюгюн биз мында кётюрген проблемаланы – жаш тёлю элде урунургъа излерча, совет кезиуде болгъан ресурсла къайтарылырча, фермерле техниканы, урлукъланы алалырча – Россейни Правительствосуну даражасында тамамларгъа тийишлиди», – дегенди Инал Таламашевич.
Ассоциацияны эсебинде юч кооператив бардыла: эки эл мюлк бла байламлы – «Албир» бла «Сукан-суу» эм хайырланыучуланы кооперативлери. Черек районну «Сукан-Суу» организациясында асламысында арпа, будай, рапс бла нартюх ёсдюредиле. Анда 20 ишчи жер къуралгъанды, аланы барысына да социал пакетле бериледиле. Чегем районда «Албир»  эл мюлк  продукция чыгъарадыла. Бусагъатда анда арендада бла субарендада 730 гектар жер барды. Ючюнчюсюнде уа сют жарашдырыу бла кюрешедиле. 
Инал Алакаев чертгенича, адамла кооперативлеге аланы хайырлылыкъларын, ахшы жанларын билмегенлери ючюн къошулмайдыла, ол угъай, къоркъгъан да этедиле. Бу жаны бла уллу ишни Эл мюлк кооперациялагъа эм фермерлеге болушлукъ этиу жаны компетенцияланы регион арасы толтурады, аны юсюнден докладны «КъМР-де предпринимательствогъа болушлукъ этиу ара» регион фондну директору Дудуланы Мадина этгенди. Ол билдиргенича, арада кооперациялагъа, энчи мюлклени тутханлагъа да информация, консультация себеплик этиледи, файданы ёсдюрюрча ишни къалай къураргъа боллугъу ангылатылынады. Андан тышында, кредит эм лизинг организациялада ахча алыр ючюн, документлени къалай жыяргъа юйретедиле, жыйылыула, семинарла, конференцияла къураладыла. «Россельхозбанкны» регион филиалыны бёлюмюню башчысы Залим Алоков а эл мюлк тутханлагъа къаллай себеплик этгенлерини, кредитге къаллай бир ахча бергенлерини юсюнден айтханды. 
Жыйылыуну ахырында докладлагъа, айтылгъан оюмлагъа эм этилген тюзетиулеге кёре оноуланы проекти къабыл кёрюлгенди, республиканы Правительствосуна, Эл мюлк министерствосуна эм сейирлери болгъан органлагъа эсгертиуле жарашдырылгъандыла.

Кульчаланы Зульфия.
Суратла авторнудула

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.