«ЩIыуэпс» лъэпкъ пэхуэщIэм (проектым) ипкъ иткIэ, «Мэзхэр тхъумэнщ» зыфIаща урысейпсо Iуэхугъуэр къэралым и щIыналъэхэм мы махуэхэм щокIуэкI. Урысейм къыщыхалъхьа щIыуэпс жэрдэмхэм ящыщу мы гукъэкIыр нэхъ ин дыдэщ. «Мэзхэр тхъумэнщ» фIэщыгъэр зиIэ Iуэхугъуэр япэ дыдэу 2019 гъэм екIуэкIауэ щытащ.

ПэхуэщIэм къигъэув Iуэхугъуэхэм ятеухуауэ псом япэ итыр мэзхэр, мэз мыинхэр, мэз Iэгухэр, жыг хадэхэр гъэтIысынырщ. Апхуэдэу, блэкIа илъэсищым уеплъыжмэ, зэрыкъэралу жыг мелуани 150-м щIигъу щыхасащ. 2021 гъэм щIыуэпс жэрдэмым цIыху мелуан 1,2-рэ зэкъуигъэуващ, жыг мелуан 70 нэхърэ мынэхъ мащIи щыхасэн яхузэфIэкIащ. Мы гъэм, зэрыщыгугъымкIэ, Iуэхугъуэхэм хэша хъуа щIалэгъуалэмрэ щIыуэпс жэрдэмщIакIуэхэмрэ жыг мелуан 80-м щIигъу ягъэтIысынущ.

Хабзэ хъуауэ къызэрекIуэкIымкIэ, мыпхуэдэ проектхэм нэхъыбэу хэтыр интернетым зи напэкIуэцIхэр щызезыгъакIуэу дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэным къыхуезыджэ блогерхэрщ, уэрэджыIакIуэхэмрэ джэгуакIуэхэмрэщ, хьэрычэтщIакIуэхэмрэ къулыкъущIэхэмрэщ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым илъэс куэд лъандэрэ иужь щитщ щхъуантIагъэр гъэбэгъуэным къищынэмыщIауэ, абы епха хуэIухуэщIэ псори нэсу зэтегъэувэным, щыIэ мэзхэр хъумэным, зекIуапIэхэмрэ лъагъуэхэмрэ щIыным, цIыхур дыкъэзыухъуреихь дунейм зэрыхущытыр егъэфIэкIуэным, къыдэкIуэтей щIэблэм щIыуэпс щIэныгъэ ябгъэдэлъхьэным. «Мэзхэр тхъумэнщ» «ЩIыуэпс» лъэпкъ пэхуэщIэм хэту екIуэкI урысейпсо жэрдэмыр къыщыхалъхьэми, абы япэ хыхьахэм ящыщщ ди щIыналъэр. Ди деж жыг гъэтIысыным епха Iуэхугъуэхэр нэхъыбэу щыпыщIащ щыIэ мэз лъахэхэм зрагъэубгъуну иужь зэритым. Нэхъыбэу ягъэкI бжейр, кIейр, блашэр, жыгейр. Мыхэр ди хэгъэгум уэру къыщыкI жыгхэм ящыщщ, ауэ языныкъуэ лIэужьыгъуэхэм ди деж фIэкIа нэгъуэщI щIыпIэ ущрихьэлIэркъым. Абы къыхэкIыу, пщIэрэ гулъытэ лейрэ ягъуэт.

Къэбэрдей-Балъкъэрым 2022 гъэм гектари 114-рэ къызэщIэзыубыдэ мэз мыинхэр щагъэтIысыну я гугъэщ. мы гъэм и гъатхэм жылэм кърагъэкIыкIми, нэхъ жыг тIорысэхэм къыгуахыу щхьэхуэу ягъэтIысми, гъэч цIыкIуу ягъэIэпхъуэми жыг мин 285-м щIигъум щIыгупIэ иратащ. Псори зэхэту гектар мин 91,2-рэ яубыду. Илъэсым и кIэ пщIонди бгылъэ щIыпIэхэм щагъэтIысынущ лъабжьэ зыщIа, зи къуэпсхэм задзыну хьэзыр жыг зэмылIэужьыгъуэхэр. Гектар 22,8-рэ хъуну а жыгхэр нэхъыбэу джабэ нэкIухэм, къуэнэфхэм, псыхъуэ нэпкъхэм, бгы куэщIым ит лъэс лъагъуэ гъунэхэм кърагъэтIысэкIынущ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ дунейм и щытыкIэ къызэрымыкIуэхэм къапкърыкIыну зэраныр нэхъ мащIэ ящIыну аращ: псыхъуэ нэпкъхэр жыгеилъэ ящIынущ, бгы нэкIухэр блашэ лъабжьэхэм ирагъэубыдынущ, кърихьэкI щIыгулъыр тхуейкIэ ягъэIэсэнущ. Мы щIыпIэхэм ягъэIэпхъуэну жыг жылэхэмрэ жыгыщIэ цIыкIухэмрэ Аргудан мэзхъумапIэм кърашынущ.

Къэбэрдей-Балъкъэрым Мэзыр хъумэнымкIэ и къулыкъущIапIэм и унафэщI Хъубий Хьэнэлий зэрыжиIэмкIэ, илъэс къэс ирагъэкIуэкI мыпхуэдэ жэрдэмхэм щIыналъэм и унафэщIхэр жыджэру хэтщ.

«Iуэхум гулъытэ зэригъуэтым и фIыгъэкIэ щIалэгъуалэ куэд къыдокIуалIэ, къару мащIэкIэ тхуэгъэзэщIэну щымыта ди къалэнхэр мыпхуэдэ гукъэкIхэмкIэ зэщIа мэхъу, ар къэгъэнауэ ди гуращэхэм нэхърэ нэхъыби къыщыдэхъулIи щыIэщ. Мэзхэр хъумэнымрэ егъэфIэкIуэнымрэ епха Iуэхугъуэ зэхэмыбз куэд жэрдэмым зэфIихащ, жыг щхьэхуэхэм къеуалIэ узыфэхэм земыгъэубгъуным, игъуэм ахэр къыщIэгъэщауэ еIэзэным иджы нэхъ щIэх гулъытэ игъуэт хъуащ. Шэч хэлъкъым, мэзыр ди щIыналъэм щыпсэу дэтхэнэми и мылъкущ, щIыдэлъху лъэпкъхэм я хъугъуэфIыгъуэщ. Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу лъэпкъитIым – адыгэхэмрэ балъкъэрхэмрэ – мэзыр щэнхабзэ дамыгъэу яIэщ, я дуней тетыкIэм хэлъ нэщэнэ унейхэмрэ я щIыуэпс гупсысэмрэ хэхауэ иунэтIу. Арагъэнущ «Мэзыр тхъумэнщ» урысейпсо Iуэхугъуэм адрей щIыпIэхэм исхэм нэхърэ ди хэгъэгум щыпсэухэр нэхъ жану щIыхыхьэри, нэхъыбэ щIахузэфIэкIри. Абы къищынэмыщIауэ, дызэрыбауэ хьэуар къабзэу щытынымкIэ, жьым хэт кислородым и мардэр иригъэкъунымкIэ мэзхэм мыхьэнэу яIэр къыпхуэмылъытэным хуэдизщ. Ар узыншагъэм теухуа Iуэхущи, гурыIуэгъуэщ, утеплъэкъукI зэрымыхъунур. ЩIалэгъуалэм бгъэдалъхьэ щIыуэпс щIэныгъэм и фIыгъэкIэ куэдым къагурыIуэ хъуащ мэз лъахэхэр хъумэным дунейм и зэпIэзэрытагъри зэрелъытар. Арыххэуи, нэхъыжьхэм зэрыжаIащи, зэдеIэ щIэхщ, щIыуэпс Iуэхугъуэм къытхилъхьэ къарур къыпхуэмыIуэтэну инщ», – къыхигъэщащ Хъубий Хьэнэлий.