Билим бериуде – аслам тюрлениуле

Августда Россейни билим бериу министрини орунбасары Андрей Корнеев да къатышып Нальчик шахарда форум бардырылгъанды. Анда айтылгъанны магъанасы бир затха келгенди: Россейни школлары ишлерин алгъынча бардырлыкъ тюйюлдюле, кёп зат тюрленирикди. 

Жангы мардалагъа кёчюу

Форумда айтханларына кёре энди Россейни битеу школлары да жангы федерал къырал стандартлагъа (ФГОС)  кёре  ишлерикдиле. Шёндюге дери «Артек» лагерьге солургъа келген бир жыл санда болгъан сабийлени бир классха жыйып дерсле берирге онг болмай тургъанды, нек дегенде ала тюрлю-тюрлю программалагъа кёре окъуй эдиле. Университетлеге кирген жаш адамланы билимлерин тинтгенде да, сейирге къалып тургъандыла,  кертиси бла ала  бир къыралдамы алгъандыла билим деп.

 Россейни билим бериу министерствосунда къырал политиканы эм битеулю билим бериу управленияны департаментини башчысыны орунбасары Анна Тимофеева форумда айтханнга кёре, ФГОС-лагъа кёчген тынч тюйюлдю, алгъа биринчи-бешинчи классла кёчерикдиле, ызлары бла уа – къалгъанла. Алыкъа битеу окъуу китапла да ФГОС-лагъа кёре тюрленмегендиле, алай министерствону ишчилери ол кемчиликлени кетерир ючюн консультацияла бергенлей турлукъдула.

Бабугент элде орта школну директору Мокъаланы Фаризат бу тюрлениулени тюзге санайды: «Окъутуу ишде къырал мардала борчлу халда кийириледиле. Ала устазгъа кесини энчи жолун излерге тыйгъыч этерик тюйюлдюле. Не ишде да чыгъармачылыкъгъа жер барды. Алай Россейни ичинде юйюрле бир шахардан башха шахаргъа кёчгенлеринде сабийлери жангы школда окъуялмай, апчып тургъандыла. Биз бир къыралда жашай эсек, Москвада, Нальчикде, Пятигорскеде да химия, география, къайсы предмет да, бирча китапла бла, бир мардалагъа кёре окъутулургъа керекдиле».

Ана тил бла литератураны сагъатлары

РАО-ну Билим бериуню айнытыу институтуну башчысы Татьяна Суханова август форумда кёп регионлада школланы директорлары, устазлары  ана тил бла литератураны сагъатлары азайгъанына жарсып тургъанларын билдиргенди. «Бусагъатда биз СанПин мардалагъа кёре  окъуучула школда къаллай бир турургъа боладыла, саулукъларын бузмазча, къаллай бир сагъат классда, къаллай бир а спорт майданда оздурургъа болгъаны бла байламлы кенгешле бардыргъанбыз. Сёзсюз, ана тилге бла литературагъа бёлюннген сагъатла жетишмейдиле. Бусагъатда документлени Юстиция министерствогъа бергенбиз, ала андан къайтханлай, тюрлениуле кийирилликдиле. Россей кёп миллетли, кёп маданиятлы къыралды, битеу тиллени да сакъларгъа керекбиз», - дегенди ол.

Хасанияда орта школну малкъар тилден бла литературадан устазы Ксаналаны Любовь  айтханнга кёре, бусагъатда ана тиллерин ахырысы бла да билмеген сабийле окъуна бардыла. Быллай жарсыулу болумну сылтаулары кёпдюле. Малкъар тилни билген адам тюрк тилледе сёлешген миллионланы ангыларыкъды,  тилибиз бизни дуния бла бирлешдирген кёпюрдю. Кязимни, Къайсынны, Керимни тили бюгюнлюкде къарыусуздан къарыусуз бола тургъаны ючюн барыбыз да терсбиз. Жарсыугъа, быллай  осал халда болгъан тиллени саны ёсюп барады.

Татьяна Суханова билдиргеннге кёре, къырал бу проблемагъа аслам эс бурлукъду. Къабарты-Малкъарны жарыкъландырыу эм илму министри борчун болжал халда толтургъан Анзор Езаов  август форумда: «Къабарты эм малкъар тилледен окъутуу-методика комплектле 2024 жылгъа хазыр боллукъдула», -дегенди. Бюгюн баямды: къырал, тиллени сакълар ючюн, кёп зат этеди. Былайды бир соруу чыгъады - биз кесибиз а не зат этебиз?

Ишлерча онгла къураргъа тийишлиди

Август форумда КъМР-ни Правительствосуну Председателини орунбасары Хубийланы Марат да сёлешгенди. Ол билимли жаш адамла республикадан кетгенлерине жарсыгъанды. «Фахмулулагъа бийик иш хакъ, жашау журт берсек, ишлерге онгла къурасакъ, кетерик тюйюлдюле», - дегенди. Бюгюнлюкде бек кючлю устазларыбыз, врачларыбыз, башха специалистлерибиз Москвада, Санкт-Петербургда эм башха уллу шахарлада жетишимли урунадыла.

Кючлю устазны хазырлагъан тынч тюйюлдю. Анна Тимофеева форумда билдиргенине кёре, школда психология-педагогика классла ачыллыкъдыла, алагъа устаз болургъа жарыкъ умутлары болгъанла жыйыллыкъдыла, тамата класслада бу окъуучула биринчи дерслерин берип башларыкъдыла.

Энчи магъаналы дерсле

Форумда Анзор Езаов белгилегенича, жаланда 2022 – 2024 жыллада Къабарты-Малкъарда онсегиз жангы окъуу юй ачыллыкъдыла. Битеу школлада да интернет боллукъду. Тынгылы ремонт керекли школлада бу жумуш бусагъатда къыстау барады. Бу  шартла шагъатлыкъ этедиле: билим бериуге уллу ахча къоранчла этиледиле, аны бла бирге  школну борчлары да ёседиле. Сёз ючюн, патриот халда юйретиу, Ата журтха хурмет эте билиу, къыралыбызны тарыхын, маданиятын ангылау, ёхтемлениу – бу жумушлагъа аслам эс бурургъа керек боллукъду.

Анзор Езаовну айтханына кёре, 2023 жылдан башлап, битеу школлада директорланы кенгешчилери боллукъдула, ала толусунлай юйретиу ишге къарарыкъдыла. Быйыл окъуна «Магъаналы затланы юслеринден ушакъла» деген проект битеу Россейде башланады, аны чеклеринде хар баш кюнден биринчи дерс Ата журтубузну юсюнден боллукъду. Россейни адабияты, маданияты, битеудуния тарыхда жери, жерибизни байлыгъы, ариулугъу – битеу бу темала боллукъдула ол дерследе. Туугъан жерибиз, деменгили къыралыбыз бла ёхтемлене билирге да юйретирге керекди. Билимсиз адам патриот боллукъ тюйюлдю.

 

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.