1999 гъэм дыгъэгъазэм и 17-м ООН-м ЩIалэгъуалэ IуэхухэмкIэ министрхэм я дунейпсо конференцу Лиссабон щригъэкIуэкIам къыщащта унафэкIэ 1998 гъэ лъандэрэ ЩIалэ­гъуалэм я дунейпсо махуэр ягъэлъапIэ.

«Жьым щытхъуи, щIэр къащтэ», - жеIэ адыгэм. А Iущыгъэм и мыхьэнэр гъащIэр ­зэман-зэманкIэ зэрызэхэлъырщ, дэтхэнэ лъэпкъми щIыналъэми я пщэдейрей махуэр щIалэгъуалэм зэрепхарщ. Нобэ дэнэкIи щагъэлъапIэ ЩIалэгъуалэм я дунейпсо махуэм ирихьэлIэу, КъБР-ми и щхьэр лъагэу къы­щIиIэтын щIэблэ къызэрыщIэхъуэм дрогушхуэ.

«Ди къэралым IэмалыщIэ куэд щолажьэ щIалэгъуалэм я зыужьыныгъэр нэхъ щIэгъэхуэбжьауэ екIуэкIын папщIэ, - жиIауэ щытащ КъБР-м и УнафэщI КIуэкIуэ Казбек мэ­къуауэгъуэм ягъэлъапIэ ЩIалэгъуалэм я урысейпсо махуэм. - Ауэ зэманым псынщIэу зэрызихъуэжым, зэхъуэкIыныгъэхэр зэрыкуэдым дыбэлэрыгъ зэрымыхъунур, махуэ къэс къэув къалэныщIэхэм хуэжану дыхущытын зэры­хуейр ди пащхьэ кърегъэувэ».

Ди республикэм щIалэгъуалэм я Iуэхур гулъытэншэу къызэрыщамыгъанэм и щыхьэтщ иджыблагъэ ЩIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ министерствэщIэ къызэрызэрагъэпэщар. Ар зи пщэ далъхьа Лу Азэмэт и Iэщхьэлъащхьэр дэхьеяуэ Iуэхум зэрыбгъэдыхьэм и нэщэнэщ и нэIэ щIэту лэжьэнухэр егупсысауэ къызэрыхихыр. «ФIыуэ улэжьэн папщIэ, гуп зэкъуэту ущытын хуейщ, - жеIэ министрым. - Дэ гъусэ зыхуэтщIынухэр, шэч хэмылъу, лэжьэну хуейхэрщ, лэжьэкIэ зыщIэхэрщ».

ЩIалэгъуалэм я дунейпсо махуэр ди щхьэусыгъуэу нобэ дохъуэхъу щIэныгъэрэ IэщIагъэрэ зрагъэгъуэтыну еджапIэхэм щIэ­тIысхьа дыгъуасэрей школакIуэхэм. КIуэ пэтми нэхъыбэ мэхъу хамэ къэралхэм, Урысейм и ­къалэшхуэхэм къиIэпхъукIыжу щалъхуа республикэм хуэлэжьэныр къыхэзыхыжхэри. Зэманым къыкIэрымыхуу зиужьын папщIэ, Къэбэрдей-Балъкъэрыр зыхуэныкъуэ инженерхэр, дохутырхэр, щIэныгъэлIхэр, IT-лэжьа­кIуэхэр къахэкIауэ, пщэдей IэнатIэм пэрыувэну абыхэм дащогугъ.

Дигъэнэщхъей пэтми, я цIэ къидмыIуэныр тлъэкIыркъым мы махуэхэм дзэ къулыкъу яхьу Украинэм щызауэхэм. Лей къызытехьэ цIыхухэм зыщIагъэкъуэныр къалэн нэхъы­щхьэу игъащIэми къызыдекIуэкI кавказ щIалэгъуалэр а IэнатIэми щыпэрытщ. «Зауэр щIалэ Iуэхущ» псалъафэ гущIыхьэр сэбэп яхуэхъуркъым зи адэхэр щIалэу зыфIэкIуэда сабийхэм. Ахэри щIыналъэр щIэгушхуэ лIыхъужьхэщ. ­Захуагъэм къыщхьэщыжыныр гъащIэ къалэну зыхуэзыгъэувыж апхуэдэ щIалэхэр къызэ­рытщIэтаджэм нэхъыжьыфIи зэрыдиIэр къегъэлъагъуэ.

Дунейпсо щIалэгъуалэ щыжытIэм деж, дэ абыхэм яхыдогъэубыдэ хамэ къэралхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм къащIэхъуа щIэб­лэри. «Сэ сыадыгэщ!» жызыIэ дэтхэнэ зыри пщэдей лъэпкъыр лъэпкъыу къызэтезыгъэнэну ди щIалэгъуалэм яхыдобжэ. Мамырыгъэрэ зэкъуэтыныгъэрэ щымыщIэн щIэблэкIэ Тхьэр зыхуэупсэну щIыналъэ дищI!