КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэ­кIуэ Казбек иджыблагъэ хэтащ «ЩIэныгъэ» Урысей зэгухьэныгъэм къызэригъэпэща егъэджэныгъэ-узэ­щIы­ныгъэ Iуэхугъуэм. «Зауэ щIы­хьым и къалэ» фIэщыгъэр зезыхьэ проектым хэту, Налшык щыхьэщIащ «Зэ­хъуэкIыныгъэ инхэр» урысейпсо зэпеуэм, къэралпсо олим­пиадэхэм щытекIуа ныб­жьыщIэхэр. Ахэр къикIащ Урысей Федерацэм и щIыналъэ зэмылIэужьы­гъуэ­хэм, Донецк, Луганск цIы­хубэ республикэхэм. ЦIыху 25-рэ хъу школакIуэ гупыр КIуэкIуэ Казбек щыгъуазэ хуищIащ республикэм и къалащхьэм и ­щIыпIэ те­лъыджэхэм, щIалэгъуа­лэм­ я мурад дахэхэр зра­гъэхъу­лIэ­ным­кIэ ди деж щыщыIэ Iэмал гъуэ­зэджэ­хэм.

ХьэщIэхэр псом япэ ирагъэблэгъащ КъБР-м и курыт школ нэхъ ин дыдэм, Налшык дэт 33-нэ еджапIэм. Фигу къэдгъэкIыжынщи, ар яухуауэ щытащ 2019 гъэм, «Егъэ­джэныгъэ» лъэпкъ проектым и «Иджырей школ» федеральнэ гуэдзэным къыщыгъэ­лъэгъуа Iуэхугъуэхэр и лъабжьэу. ЕджапIэм щолажьэ унэ­тIыныгъэ зэмылIэужьыгъуэ­хэм тещIыхьа гупжьейрэ художественнэ, макъамэ, спорт секцэу 35-м щIигъурэ. Республикэм щыяпэу школым иIэщ псыгуэнитIрэ Бжыгъэр зи лъабжьэ зыужьыныгъэмкIэ «IT-куб» центррэ. А центрым школакIуэхэр щыхуоджэ программированэм, технологие пэрытхэм я Iэмалхэм. Абы и гъэсэнхэм ящыщ куэд мызэ-мытIэу хъуащ щIыналъэ­псо, къэралпсо олимпиадэхэм              я пашэ. «Егъэджэныгъэ» лъэпкъ проектым и «Дэтхэнэ сабийми и ехъулIэныгъэ» федеральнэ Iыхьэм къыщыгъэлъэгъуахэм ятещIыхьауэ, 2020 гъэм еджапIэм къы­щызэIуахащ «Кванториум» сабий технопаркыр. Апхуэдэ дыдэ IэнатIэ нэгъабэ къы­щызэIуахащ къалащхьэм дэт курыт школ №4-ми. 2021 гъэм и фокIадэм и 1-м ирихьэлIэу еджапIэм къыщызэрагъэпэщащ Математикэ щIэныгъэмкIэ ресурс центр, «Къыдогупсыс. Доджэ. ДощI» фIэщыгъэр иIэу. А псори къап­лъы­хьащ хьэщIэхэм, рес­публикэм и Iэтащхьэр я гъусэу. Къи­нэмыщIауэ, абыхэм щыгъуа­зэ зыхуащIащ нэгъабэ и дыгъэгъазэ мазэм школым къы­щызэрагъэпэща «Эрмитаж-классым» къыщызэIуахауэ щы­лажьэ гъэлъэгъуэныгъэ куп­щIафIэм щызэхуэхьэсахэм.
Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбекрэ ныбжьы­щIэхэмрэ щыIащ Сабий зэчиифIэхэр здекIуэлIа «Антарес» центрым. «ДыгъафIэ къа­лэм» и зы къудамэу щыт а центрым сабийхэм щадолажьэ «ЩIэныгъэ», «Гъуазджэ», «Спорт», нэгъуэщI унэ­тIы­ныгъэхэмкIэ. Къыхэдгъэ­щынщи, Скорпион вагъуэбэм хэт вагъуэхэм я нэхъ нур дыдэм и цIэр зыфIаща IуэхущIапIэм илъэс къэс къо­кIуалIэ ныбжьыщIэ 500-м ­щIегъу. Апхуэдэ егъэджэныгъэ центру ди къэралым итыр пщIы къудейщ, ди республикэм къыщызэIуахари яхэту. КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ, ЩIалэгъуа­лэмкIэ, ЩэнхабзэмкIэ, СпортымкIэ и министерствэхэм я нэIэм щIэту лажьэ центрым екIуалIэр 6-10-нэ классхэм я еджакIуэхэращ. Абыхэм я нэхъыбапIэр ди республикэм и къуажэхэм дэт курыт школхэм я гъэсэнхэщ. «Антарес»-м ще­джэхэм мымащIэу къахокI къэралпсо зэпеуэхэм пашэ­ныгъэхэр щызыубыдхэр. Мы зэ­маным абы щокIуэкI ­КъБР-м шахматхэмкIэ и зэпеуэ.
ЩIыналъэм и унафэщIыр я гъусэу сабий хьэщIэхэм зыщаплъыхьащ Олимп щIы­хьым и аллеем. Абыхэм яфIэ­хьэлэмэтащ абы щагъэува пхъэбгъу цIыкIухэу КъБР-м щыщу Олимп джэгухэм щытекIуахэм, увыпIэфIхэр къы­щы­зыхьахэм я унэцIэхэмрэ цIэхэмрэ зытетхэр. Республикэм и спортсмен цIэрыIуэхэр щагъэхьэзыр ­КъБР-м спортымкIэ и командэ къыхэхам щадэлажьэ центрым. А IуэхущIапIэм иджыпсту йокIуалIэ ныбжьыщIэ 2700-м нэс. Абыхэм зыхуагъа­сэ спорт лIэужьыгъуэу 24-м щIигъум. Центрыр къызэ­рыу­нэхурэ и гъэсэнхэм ящыщу цIыху13 ­хъуащ УФ-м спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер, цIыхуи ­10 хэ­тащ Олимп джэгухэм, спорт­с­мен 80 хъуащ Европэмрэ дуней псомрэ я чемпионрэ призёррэ, 200-м щIигъур щытекIуащ Урысей Федерацэм къыщызэрагъэ­пэща чемпионатхэм.
ХьэщIэхэм я гъусэу къикIухьу, КIуэкIуэ Казбек абыхэм яхутепсэлъыхьащ ухуэныгъэшхуэм - ЩIалэгъуалэ творчествэмкIэ уардэунэм, 2024 гъэм республикэм и къалащхьэм къыщызэIуахыну я мурадым. Метр зэбгъузэнатIэ мин 20-м щIигъу а унэшхуэм щылэжьэнущ художественнэ мастерскойхэр, кино-, архитектурэ студиехэр, зэпсэлъапIэ хуитхэр, иджырей гъуазджэмкIэ, интерактивнэ тхыдэ-хэкупсэ музейхэр, Темыркъан Борис и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал филармониер.
- Дэ Iэмал псори къызэдгъэпэщынущ творческэ щIалэгъуалэ гупхэм адэкIи заужьын, я зэфIэкIхэми щIэныгъэми хагъэхъуэн папщIэ, ди Къэбэрдей-Балъкъэрым и лIыкIуэу ахэр зэпеуэ зэ­мы­лIэужьыгъуэхэм екIуу хэты­фын щхьэкIэ, - къыхигъэщащ КIуэкIуэ Казбек.
Апхуэдэу КIуэкIуэр хьэ­щIэ­хэм яхутепсэлъыхьащ Хьэ­тIохъу­щокъуэм и жыг хадэм. Iэтащхьэм зэрыжиIамкIэ, ха­дэ цIэрыIуэм гектар 200-м нэс еубыд.­ Iэтащхьэм щыплъагъу­нущ щIы­уэп­сым зэзэмызэ фIэкIа узы­щ­римыхьэлIэ къэ­кIыгъэхэми.
А псоми щыгъуазэ зыхуа­щIа нэужь, КIуэкIуэ Казбек я гъусэу ныбжьыщIэхэм удз гъэгъахэр тралъхьащ «ЩIы­хьым и мафIэ мыужьых» фэеплъым. Абдеж КIуэкIуэр школакIуэхэм яхутепсэлъыхьащ 1941-1945 гъэхэм ди къэралым щекIуэкIа Хэку зауэш­хуэм текIуэныгъэ къыщы­хьыным Къэбэрдей-Балъкъэ­рым щыщ зауэлIхэм хуащIа хэлъхьэныгъэм, яхэлъа хахуа­гъэмрэ зэрахьа лIыгъэмрэ. НыбжьыщIэхэм къащIащ фэ­еплъым и щIагъ совет сэлэтхэм я къуэшыкхъэ зэрыщыIэр. Апхуэдэу республикэм и Iэтащхьэм ахэр щыгъуазэ хуи­щIащ бийр ди щIыналъэм къыщихьам щыгъуэ абы зэрихьа щIэпхъаджагъэхэм, бзаджагъэхэм. 1943 гъэм и щIышылэм и 11-м ди щIыналъэр хуит хъужу фронтым Iутхэм ядэIэпыкъуным, мамыр псэукIэр зэгъэпэщыжыным зэреувэлIэжари къыщыжаIащ зэIущIэм.
Ди республикэм икIа зауэлI­хэм я гугъу щищIым, КIуэкIуэм къыхигъэщащ абы­хэм ящыщу цIыхуи 100-м щIигъур Брест быдапIэм деж щекIуэкIа япэ зэхэуэм лIыгъэ яIэу бийм зэрыщыпэщIэтар. Зауэм дэкIа ди цIыху мин 40-м щIигъу абы зэрыхэкIуэдам, республикэм щыпсэухэр хэту 175-нэ, 337-нэ фочауэ дивизэхэр, 115-нэ ­шууей дивизэр къызэ­ры­зэрагъэпэщам, республикэм уIэгъэщ 14 зэры­щылэ­жьам, нэ­гъуэщIхэми я гугъу хьэ­щIэ­хэм яхуищIащ Iэтащхьэм. Къэбэрдей-Балъкъэ­рым щы­п­сэухэм ящыщу цIыху мин 12-м щIигъум къэрал дамыгъэ ­лъапIэхэр къыхуа­гъэфэщащ, Хэку зауэшхуэм и лъэхъэнэм зэрахьа лIыгъэхэм папщIэ. ЦIыхуи 9-м къратащ «ЩIыхь» орденым и нагъыщэ псори, 33-м къыфIащащ «Совет Союзым и ЛIыхъужь» цIэ лъапIэр. 1985 гъэм Налшык къратащ Хэку зауэ орденым и езанэ нагъыщэр, Хэку зауэш­хуэм и илъэсхэм абы и цIыху­хэм зэрахьа лIыгъэхэмрэ ха­хуагъэмрэ папщIэ, зыIэригъэхьа хозяйствэ, щэнхабзэ зыу­жьыныгъэм щхьэкIэ. ­УФ-м и Президентым и Уна­фэ­кIэ 2010 гъэм Налшык къыфIащащ «Зауэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр.
 Зэхуэзэм и кIэухым КIуэкIуэ Казбек фIыщIэшхуэ яхуи­щIащ зыхэта Iуэхугъуэр хьэ­лэмэту икIи купщIафIэу къы­зэзыгъэпэщахэми абы гукъы­дэж яIэу, дэрэжэгъуэ къариту хэта ныбжьыщIэхэми балигъхэми.
- Гуапэ сщыхъуащ къэралым и егъэджэныгъэ-узэ­щIы­ныгъэ IэнатIэ нэхъ ин дыдэм, «ЩIэныгъэ» урысейпсо зэгухьэныгъэм, лектору сызэ­рыригъэблэгъар, - къыхигъэщащ КIуэкIуэ Казбек телеграм-каналым щиIэ напэ­кIуэцIым. – А зэгухьэныгъэм и лэжьыгъэр къэ­гъэ­щIэ­рэ­щIэ­жыныр зи жэрдэмыр УФ-м и Президент Путин Владимирщ. Си фIэщ мэхъу сызыхэт проектри щIэныгъэхэмкIэ щы­зэдэгуашэ утыку нэхъыфI дыдэхэм зэращыщыр, сыту жыпIэмэ узэ­хуэзэмэ, узэпсалъэмэ нэхъы­фIу узэгуроIуэ. Мы махуэхэм сызыIущIа ныбжьыщIэхэмрэ сэрэ иджыри дызэхуэзэну ди мурадщ.
 
ТАМБИЙ Линэ.