КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек иджыблагъэ хэтащ «ЩIэныгъэ» Урысей зэгухьэныгъэм къызэригъэпэща егъэджэныгъэ-узэщIыныгъэ Iуэхугъуэм. «Зауэ щIыхьым и къалэ» фIэщыгъэр зезыхьэ проектым хэту, Налшык щыхьэщIащ «ЗэхъуэкIыныгъэ инхэр» урысейпсо зэпеуэм, къэралпсо олимпиадэхэм щытекIуа ныбжьыщIэхэр. Ахэр къикIащ Урысей Федерацэм и щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм, Донецк, Луганск цIыхубэ республикэхэм. ЦIыху 25-рэ хъу школакIуэ гупыр КIуэкIуэ Казбек щыгъуазэ хуищIащ республикэм и къалащхьэм и щIыпIэ телъыджэхэм, щIалэгъуалэм я мурад дахэхэр зрагъэхъулIэнымкIэ ди деж щыщыIэ Iэмал гъуэзэджэхэм.
ХьэщIэхэр псом япэ ирагъэблэгъащ КъБР-м и курыт школ нэхъ ин дыдэм, Налшык дэт 33-нэ еджапIэм. Фигу къэдгъэкIыжынщи, ар яухуауэ щытащ 2019 гъэм, «Егъэджэныгъэ» лъэпкъ проектым и «Иджырей школ» федеральнэ гуэдзэным къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр и лъабжьэу. ЕджапIэм щолажьэ унэтIыныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм тещIыхьа гупжьейрэ художественнэ, макъамэ, спорт секцэу 35-м щIигъурэ. Республикэм щыяпэу школым иIэщ псыгуэнитIрэ Бжыгъэр зи лъабжьэ зыужьыныгъэмкIэ «IT-куб» центррэ. А центрым школакIуэхэр щыхуоджэ программированэм, технологие пэрытхэм я Iэмалхэм. Абы и гъэсэнхэм ящыщ куэд мызэ-мытIэу хъуащ щIыналъэпсо, къэралпсо олимпиадэхэм я пашэ. «Егъэджэныгъэ» лъэпкъ проектым и «Дэтхэнэ сабийми и ехъулIэныгъэ» федеральнэ Iыхьэм къыщыгъэлъэгъуахэм ятещIыхьауэ, 2020 гъэм еджапIэм къыщызэIуахащ «Кванториум» сабий технопаркыр. Апхуэдэ дыдэ IэнатIэ нэгъабэ къыщызэIуахащ къалащхьэм дэт курыт школ №4-ми. 2021 гъэм и фокIадэм и 1-м ирихьэлIэу еджапIэм къыщызэрагъэпэщащ Математикэ щIэныгъэмкIэ ресурс центр, «Къыдогупсыс. Доджэ. ДощI» фIэщыгъэр иIэу. А псори къаплъыхьащ хьэщIэхэм, республикэм и Iэтащхьэр я гъусэу. КъинэмыщIауэ, абыхэм щыгъуазэ зыхуащIащ нэгъабэ и дыгъэгъазэ мазэм школым къыщызэрагъэпэща «Эрмитаж-классым» къыщызэIуахауэ щылажьэ гъэлъэгъуэныгъэ купщIафIэм щызэхуэхьэсахэм.
Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбекрэ ныбжьыщIэхэмрэ щыIащ Сабий зэчиифIэхэр здекIуэлIа «Антарес» центрым. «ДыгъафIэ къалэм» и зы къудамэу щыт а центрым сабийхэм щадолажьэ «ЩIэныгъэ», «Гъуазджэ», «Спорт», нэгъуэщI унэтIыныгъэхэмкIэ. Къыхэдгъэщынщи, Скорпион вагъуэбэм хэт вагъуэхэм я нэхъ нур дыдэм и цIэр зыфIаща IуэхущIапIэм илъэс къэс къокIуалIэ ныбжьыщIэ 500-м щIегъу. Апхуэдэ егъэджэныгъэ центру ди къэралым итыр пщIы къудейщ, ди республикэм къыщызэIуахари яхэту. КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ, ЩIалэгъуалэмкIэ, ЩэнхабзэмкIэ, СпортымкIэ и министерствэхэм я нэIэм щIэту лажьэ центрым екIуалIэр 6-10-нэ классхэм я еджакIуэхэращ. Абыхэм я нэхъыбапIэр ди республикэм и къуажэхэм дэт курыт школхэм я гъэсэнхэщ. «Антарес»-м щеджэхэм мымащIэу къахокI къэралпсо зэпеуэхэм пашэныгъэхэр щызыубыдхэр. Мы зэманым абы щокIуэкI КъБР-м шахматхэмкIэ и зэпеуэ.
ЩIыналъэм и унафэщIыр я гъусэу сабий хьэщIэхэм зыщаплъыхьащ Олимп щIыхьым и аллеем. Абыхэм яфIэхьэлэмэтащ абы щагъэува пхъэбгъу цIыкIухэу КъБР-м щыщу Олимп джэгухэм щытекIуахэм, увыпIэфIхэр къыщызыхьахэм я унэцIэхэмрэ цIэхэмрэ зытетхэр. Республикэм и спортсмен цIэрыIуэхэр щагъэхьэзыр КъБР-м спортымкIэ и командэ къыхэхам щадэлажьэ центрым. А IуэхущIапIэм иджыпсту йокIуалIэ ныбжьыщIэ 2700-м нэс. Абыхэм зыхуагъасэ спорт лIэужьыгъуэу 24-м щIигъум. Центрыр къызэрыунэхурэ и гъэсэнхэм ящыщу цIыху13 хъуащ УФ-м спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер, цIыхуи 10 хэтащ Олимп джэгухэм, спортсмен 80 хъуащ Европэмрэ дуней псомрэ я чемпионрэ призёррэ, 200-м щIигъур щытекIуащ Урысей Федерацэм къыщызэрагъэпэща чемпионатхэм.
ХьэщIэхэм я гъусэу къикIухьу, КIуэкIуэ Казбек абыхэм яхутепсэлъыхьащ ухуэныгъэшхуэм - ЩIалэгъуалэ творчествэмкIэ уардэунэм, 2024 гъэм республикэм и къалащхьэм къыщызэIуахыну я мурадым. Метр зэбгъузэнатIэ мин 20-м щIигъу а унэшхуэм щылэжьэнущ художественнэ мастерскойхэр, кино-, архитектурэ студиехэр, зэпсэлъапIэ хуитхэр, иджырей гъуазджэмкIэ, интерактивнэ тхыдэ-хэкупсэ музейхэр, Темыркъан Борис и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал филармониер.
- Дэ Iэмал псори къызэдгъэпэщынущ творческэ щIалэгъуалэ гупхэм адэкIи заужьын, я зэфIэкIхэми щIэныгъэми хагъэхъуэн папщIэ, ди Къэбэрдей-Балъкъэрым и лIыкIуэу ахэр зэпеуэ зэмылIэужьыгъуэхэм екIуу хэтыфын щхьэкIэ, - къыхигъэщащ КIуэкIуэ Казбек.
Апхуэдэу КIуэкIуэр хьэщIэхэм яхутепсэлъыхьащ ХьэтIохъущокъуэм и жыг хадэм. Iэтащхьэм зэрыжиIамкIэ, хадэ цIэрыIуэм гектар 200-м нэс еубыд. Iэтащхьэм щыплъагъунущ щIыуэпсым зэзэмызэ фIэкIа узыщримыхьэлIэ къэкIыгъэхэми.
А псоми щыгъуазэ зыхуащIа нэужь, КIуэкIуэ Казбек я гъусэу ныбжьыщIэхэм удз гъэгъахэр тралъхьащ «ЩIыхьым и мафIэ мыужьых» фэеплъым. Абдеж КIуэкIуэр школакIуэхэм яхутепсэлъыхьащ 1941-1945 гъэхэм ди къэралым щекIуэкIа Хэку зауэшхуэм текIуэныгъэ къыщыхьыным Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщ зауэлIхэм хуащIа хэлъхьэныгъэм, яхэлъа хахуагъэмрэ зэрахьа лIыгъэмрэ. НыбжьыщIэхэм къащIащ фэеплъым и щIагъ совет сэлэтхэм я къуэшыкхъэ зэрыщыIэр. Апхуэдэу республикэм и Iэтащхьэм ахэр щыгъуазэ хуищIащ бийр ди щIыналъэм къыщихьам щыгъуэ абы зэрихьа щIэпхъаджагъэхэм, бзаджагъэхэм. 1943 гъэм и щIышылэм и 11-м ди щIыналъэр хуит хъужу фронтым Iутхэм ядэIэпыкъуным, мамыр псэукIэр зэгъэпэщыжыным зэреувэлIэжари къыщыжаIащ зэIущIэм.
Ди республикэм икIа зауэлIхэм я гугъу щищIым, КIуэкIуэм къыхигъэщащ абыхэм ящыщу цIыхуи 100-м щIигъур Брест быдапIэм деж щекIуэкIа япэ зэхэуэм лIыгъэ яIэу бийм зэрыщыпэщIэтар. Зауэм дэкIа ди цIыху мин 40-м щIигъу абы зэрыхэкIуэдам, республикэм щыпсэухэр хэту 175-нэ, 337-нэ фочауэ дивизэхэр, 115-нэ шууей дивизэр къызэрызэрагъэпэщам, республикэм уIэгъэщ 14 зэрыщылэжьам, нэгъуэщIхэми я гугъу хьэщIэхэм яхуищIащ Iэтащхьэм. Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэухэм ящыщу цIыху мин 12-м щIигъум къэрал дамыгъэ лъапIэхэр къыхуагъэфэщащ, Хэку зауэшхуэм и лъэхъэнэм зэрахьа лIыгъэхэм папщIэ. ЦIыхуи 9-м къратащ «ЩIыхь» орденым и нагъыщэ псори, 33-м къыфIащащ «Совет Союзым и ЛIыхъужь» цIэ лъапIэр. 1985 гъэм Налшык къратащ Хэку зауэ орденым и езанэ нагъыщэр, Хэку зауэшхуэм и илъэсхэм абы и цIыхухэм зэрахьа лIыгъэхэмрэ хахуагъэмрэ папщIэ, зыIэригъэхьа хозяйствэ, щэнхабзэ зыужьыныгъэм щхьэкIэ. УФ-м и Президентым и УнафэкIэ 2010 гъэм Налшык къыфIащащ «Зауэ щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр.
Зэхуэзэм и кIэухым КIуэкIуэ Казбек фIыщIэшхуэ яхуищIащ зыхэта Iуэхугъуэр хьэлэмэту икIи купщIафIэу къызэзыгъэпэщахэми абы гукъыдэж яIэу, дэрэжэгъуэ къариту хэта ныбжьыщIэхэми балигъхэми.
- Гуапэ сщыхъуащ къэралым и егъэджэныгъэ-узэщIыныгъэ IэнатIэ нэхъ ин дыдэм, «ЩIэныгъэ» урысейпсо зэгухьэныгъэм, лектору сызэрыригъэблэгъар, - къыхигъэщащ КIуэкIуэ Казбек телеграм-каналым щиIэ напэкIуэцIым. – А зэгухьэныгъэм и лэжьыгъэр къэгъэщIэрэщIэжыныр зи жэрдэмыр УФ-м и Президент Путин Владимирщ. Си фIэщ мэхъу сызыхэт проектри щIэныгъэхэмкIэ щызэдэгуашэ утыку нэхъыфI дыдэхэм зэращыщыр, сыту жыпIэмэ узэхуэзэмэ, узэпсалъэмэ нэхъыфIу узэгуроIуэ. Мы махуэхэм сызыIущIа ныбжьыщIэхэмрэ сэрэ иджыри дызэхуэзэну ди мурадщ.
ТАМБИЙ Линэ.