АТА ЖУРТУБУЗНУ ЧЕКЛЕРИН «КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР» ДА КЪОРУУЛАЙДЫ

Июльну ахыргъы ыйых кюнюнде Россейде Аскер-тенгиз флотда къуллукъ этгенле кеслерини профессионал байрамларын белгилейдиле. Быйыл  ол 31 июльгъа тюшгенди.

Тарых

Байрам РФ-ни Президентини Указы бла 2006 жылда 31 майда тохташдырылгъанды. Бу жайгъы кюн кеслерини профессионал байрамларын Ата журтубузну тенгиз чеклерин къоруулагъанла, жашауларын кемеле, Аскер-тенгиз флотну хазырлыгъын жалчытыу бла байлагъанла, аланы юйюрлери да белгилейдиле.

Тенгиз аскерчилени кюню белгили совет аскер къуллукъчу адмирал Николай Кузнецовну башламчылыгъы бла тохташдырылгъанды. 1939 жылда ол Совнаркомгъа Аскер-тенгиз флотну кюнюн тохташдырыуну юсюнден оюмун билдирген эди. Алай бла ол флотха халкъны эсин бурургъа, аны даражасын кётюрюрге излегенди. Ал кезиуде аны 24 июльда  белгилегендиле. 1980 жылда уа бу байрамны июльну ахыр ыйых кюнюне кёчюрюрге оноу этилгенди. Совет Союзну Баш Советини президиумуну бегими бла  Совет аскерни байрам кюнлерини тизмесине ол жаны бла тюзетиуле да кийириледиле. Энтта 26 жылдан а РФ-ни президенти ВМФ-ни кюнюн къырал даражада июльну ахыр ыйых кюнюнде бардырыуну юсюнден Указны къабыл кёргенди. Ма алай бла 81 жылны ичинде бу къууанчны кесини тёрелери къуралып, ол шёндюгю заманнга бай хазна бла жетгенди.

Тёреле

ВМФ-ни кюнюнде къыралда портлары болгъан уллу шахарлада къууанчлы жумушла бардырыладыла:  Санкт-Петербургда, Севастопольда, Кронштадтда, Владивостокда, Астраханьда, Калининградда, Новороссийскде, Североморскда, Балтийскде эм башхалада.

Бу кюнню баш тёрелеринден бири – кемеледе къууанчлы халда Андреев байракъны кётюрюудю. Андан сора да, аскер флотну техникасыны парады сейир ётеди.

Къууанчха атап, морякла, десантникле, къутхарыучула, суу тюбюнде кемеледе жюзгенле къуллукъ этиулерини энчиликлерин, кючлерин, усталыкъларын кёргюзтедиле, жангы аскер сауутла бла да шагъырейлендиредиле. Кемеледен бирлеринде уа «ачыкъ эшиклени» кюнлери окъуна къураладыла.

2020 жылда уа Россейни Аскер-тенгиз флотуну кюню энчи белгиленнгенди. Уллу Хорламны 75-жыллыкъ юбилейини чеклеринде башында сагъынылгъан шахарлада парадлагъа  битеу бирге 200 кеме, 100 аскер техника, 80 самолёт  бла вертолёт эмда 15 минг аскерчи къатышханды.  ВМФ-ни кюню Каспийскде да биринчи кере белгиленнген эди ол жыл. Каспий флотилия энди бу шахарда орналады.

Республикабызны атын жюрютген кеме

2015 жылда 25 майда Балтийскде къууанчлы иш болгъан эди. Ол жай кюнде МПК-227  кемеге «Къабарты-Малкъар» деп атагъандыла. Бюгюнлюкде ол Балтий флотну аскер борчун толтурургъа дайым хазыр болуп тургъан къауумуна киреди, Россейни кюнбатыш жанында чеклерин къолуулайды.

Республиканы атын жюрютген кеме Германияны, Польшаны, Латвияны портларында болгъанды, Балтий эм Северный тенгизледе аскер къуллукъну бардырады. Аны командасы «Запад-2009» эмда «Запад-2013» юйрениулеге къатышханды, кемелени къауумунда Россейни Аскер-тенгиз флотуну башчысыны кубогун 5 кере къытханды, эришиуню кезиуюнде 100 артиллерия эм 80 торпеда топланы атханды. 2007 эм 2011 жыллада Балтий тенгизде къалауур кемелени арасында алчыгъа саналгъанды, 2013 жылда уа ол штурманларыны хазырлыкъларына кёре эм ахшы болгъанды.

Таулу тенгизчиле

Уллу Ата журт урушну кезиуюнде къыралыбызны тенгиз чеклерин къоруулагъанланы, флотда къуллукъ этгенлени араларында таулу уланла да бардыла. Эм алгъа Балтий флотну 61-чи истребитель авиация бригадасыны 4-чю гвардиялы авиация полкуну командирини орунбасары  Байсолтанланы Алимни атын айтыргъа тийишлиди.

Ол Совет Союзну Жигити деген атха нек тийишли  кёрюлгенини юсюнден документ эки бла жарым къагъытны алады. Балтияны илячини душман аскерлеге къажау урушда кёкге 277 кере чыкъгъанды. «Ол къайда учса да – Ханкону,  Таллинни неда Ленинградны кёгюнде – фашистле жигит лётчик Байсолтановну кючюн сынайдыла», – деп жазылады саугъалау документде.

Бизни 22-жыллыкъ жигитибиз 45 хауа сермешде душманны 19 самолётун жокъ этгенди, ол санда кесинлей тёртюсюн, аскерчи нёгерлери бла бирге –онючюсюн, экисин а душман аэродромгъа чабыууллукъну кезиюнде. «…1941 жылда 14 сентябрьде душманны беш самолёту Стрельняны тийресинде бизни аскерлеге от ачаргъа умут этедиле. Жолдаш Байсултанов терк окъуна  душманнга къажау сермешни башлайды. Кеси Ю-88 самолётну агъызады,  къалгъан душман самолётла уа бизни аскерлеге жукъ да этмей, алайдан къачып  къутуладыла…», –деп жазылады сайтда басмаланнган документледе. Саугъалау къагъыт бла толусунлай да анда шагъырей болургъа онг барды.

Мамуколаны Тембот а тенгиз жаяу аскерлени энчи 51-чи десант батальонунда къуллукъ этгенди. Жашауун самолётла,  авиация бла байламлы этерге сюйген таулу жаш Астраханьда авиация училищеге киреди. Алай саулугъу ючюн аны бу мураты толмагъанды.

Ол жаяу аскерлени Урюпинск училищесин бошагъанды, биринчи къазауатха Армавирде киришгенди, Сталинградны къоруулау сермешледен биринде уа жаралы болгъанды.  Артда Мамуколаны Тембот тенгиз жаяу аскерлени энчи 51-чи десант батальонуну къауумунда Новороссийскде къуллукъ этгенди. Тембот Прохоровкада танк къазауатха къатышханды, Кёнигсбергни азатлагъанды, Берлиннге дери жетгенди.

Севастопольну къоруулау сермешледе кесини жигитлигин тенгиз жаяу аскерчилени  взводуну командири тамата лейтенант Къойчуланы Абдуллах да кёргюзтгенди. Ол взводну кесини ызындан атакагъа кёп кере кётюргенди. 1942 жылда 28 июньда Севастополь ючюн къазауатны ахыргъы кюнлеринде ол жаралы болгъанды. Ала асыры ауурдан, Абдуллах Нальчикде госпитальда ауушханды. Ол «Севастопольну къоруулагъаны ючюн» майдалгъа тийишли кёрюлгенди.

Глашланы Хадис кесини аскерчи жолун майор Цезарь Куниковну  десант отрядында башлагъанды, 1946 жылда октябрьге дери ол Къара тенгиз флотну хауа-аскер кючлерини 34-чю авиатехника полкунда къуллукъ этгенди.

 

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.