ЗАРЛА ЖАШАУУН БУЗГЪАН ЖАРАШТЫ

Совет властьны оноучуларыны хаталары жетгенле миллетде кёп болгъанларын барыбыз да уста билебиз. Ол кезиуде жалгъан дау бла тутмакъны сынагъанладан бири Мырзаланы Даутону жашы Жарашты эди. Алай, барыбыз да ангылагъандан, битеу аллай жарсыулу  ишле асламында тийресинде сюймегенлерини тил этиулеринден болгъандыла.

- 90-чы жыллада кёп айланнганма атамы къадарын билир мурат бла тюрлю-тюрлю архивледе. Баш борчума аны илишаннга салыргъа деген оноугъа ким къол салгъанын ачыкълауну санай эдим. Алай ол кезиуде бийик къуллукъда ишлеген бир жууугъума тюбейме эм не себепден жюрюгеними айтама. Сора   а экинчи тюбешгенибизде уа ол айтады оноугъа  къол ким салгъанын  эм ол адам кеси да манга жууукъ жетгенин ачыкълагъанын. Болсада атын а айтыргъа унамай къойгъан эди аны туудукъларына жюрек къыйын тууаргъа боллукъду, - деп эсгереди Газаланы Халимат.

 Жарашты Огъары Чегемде туууп, ёсгенди. Къулийланы Къайсын бла къаршы жууукъ болгъандан сора да, ала Жылгы сууну эки жагъасында жашагъандыла. Окъургъа да жашла Эл Тюбюнден бирге кетген эдиле. Алай Дауто, жашы «оруслу болуп къаллыкъды» деп къоркъгъандан, аны артха алып келип, къошха ашырады. Билимли болургъа итиннген Жарашты уа бир да болмаса да муслийманча окъуюм деп, дин жаны бла билим алып къайтхан эди.

Алай ол кезиудеги власть аны кулакга чыгъарып, 10 жылгъа Архангельскийге ашырады. Юйюн да аукционнга саладыла, малларын да колхозгъа ётдюредиле. Болсада, Аллах Мырза улуна тутмакъдан белгиленнген замандан алгъаракъ къайтып, бир аз юйюрю бла да жашаргъа буюрады. Алай къара булутланы къууучула уа анда да тынчаймадыла. Кюнлени биринде тынч, мамыр чалгъы чала тургъан Жараштыны экинчи кере алып кетедиле. Жюз жылдан артыкъ жашагъан Мырзаланы Муталифни эсгериулерине кёре, аны алыргъа тюш заманда, ауузланайым деген кезиуде келген эдиле.

- Ары дери ол анама бир тапсыз тюшле кёргенин айтхан эди. Аны алып кетгенлеринде мен туумагъан эдим. Жарсыугъа, бир сураты да къалмагъанды атамы. Бет сыфатын кёрюрге термилгенлей 80 жылымдан атладым, - деп мудах ахтынады Халимат.

Тёрт сабий бла къалгъан таулу тиширыу бир ненча кере  эрин кёре баргъанды. Ахыр тюбешиулерини кезиуюнде уа Жарашты юйдегисине мындан сау чыгъармазлыкъларын  ангылатып, къызчыкъларын сакълап, биреуню босагъасында кёргюзтме деп тилеген эди. Алай бла 1938 жылда  Мырза улун илишаннга саладыла, мюлкюн да бир ненча кере дорхха чыгъарадыла. Жаланда ол кеси сют бла ёсдюрген жангыз аты къайынларыны юйюнде къалгъан эди.

- Анамы къарындашлары аны не къаты букъдургъан эселе да, биреуню тил этиую бла къоймай алып кетген эдиле. Ол эки ал аягъына сюелип къатына адамны къоймай эди. Сора кючден жипни атып, ныгъыш тийресине тартып келтиредиле. Анам айтыучу эди ат аны танып, инбашына башын салып, жилягъанын. Ныгъышда олтургъан къартланы да кёз жашлары келген эдиле. Ол кезиуде анамы эси аугъанды, - дейди Халимат.

Ол айтханнга кёре, Чегем ауузунда Оры башы, Билги, Никола, Кёк ташны огъары жаны, Голгурду тюбю, Агъач арты, Тёбен биченлик эм Огъары биченлик деген жерле Жараштыныкъыла болгъандыла. Алай жашы болмагъаны себепли, ала барысы да башхалагъа кетип къалгъандыла. Аланы юйлери уа бюгюнлюкде да сюеледи. Анда да жууукълары жашап турадыла.

Бу тизгинлени уа атасына Халимат жоралагъанды. «Назмучулукъну жорукъларына кёре быланы сейир къалай тизгенсе, дегенимде»:

- Жюрегинг къыйналса, тизгинле кеслери тууадыла, - дегенди ол.

 

     «Атама»

Атам кетди зорлукъда,

Жау къолундан жоюлуп,

Жиляй къалды жарлы анам,

Юйю юсюне оюлуп.

 

Кече арада тюш кёрюп,

Боллукъ ишни билгененг,

Аманатха анама

Тёрт сабийни бергененг.

 

«Была санга аманат,

Сен Аллахха аманат.

Заман бизни айырса,

Къал, дегенди саламат.

 

Зорлукъ кёрген атала,

Жиляй къалгъан анала.

Ёмюрледе къалдыла                                               

 

Жюрекледе жарала.

 

Харам тёрени зорлугъу,

Манга ёксюзлюк сынатды.

Танымагъан атам деп,

Кеси ёмюрюмю жилятды.

 

Темир юйню кирити,

Сени къаты тутханды.

Ахшыланы къалдырмай

Тамагъына жутханды.

 

Неде эди, атам, терслигинг,

Темир юйню сынарча?

Бармы эди гюняхым,

Кеси ёмюрюм жилярча?

 

Не келген эди кёлюнге,

Сени алып баргъанда.

Къалтыраймы эди санларынг,

Илишаннга салгъанда?

 

Къайры атдыла санынгы,

Жан кетгенде аладан.

Шафауатын тилейме

Шейит болгъан жанладан.

 

Сыйлы Аллахдан тилейме,

Къыйналмай жан берирге.

Танымагъан атамы

Жаннетледе кёрюрге.

 

Анам болсун, Я Аллах,

Хур къызланы ийнагъы.

Атам болсун, Я Аллах,

Жаннетлени чырагъы.

Басмагъа Таппасханланы Аминат хазырлагъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.