Быйыл августда Шимал Кавказны археология экспедициясы Къабарты-Малкъардан коллегалары бла бирге Кёнделен-2 эм Заюково-3 комплекследе къазыу ишле бардырлыкъдыла. Ала бизни эрагъа дери VIII ёмюрледе къуралгъан буруннгу эллеге саналадыла.
- Былтыр сагъынылгъан объектледе эллиден аслам къабыр табылгъанды. Аны хайыры бла ол заманлада адамланы къалай асырагъанларын билгенбиз. Бу жол Кёнделен-2 участокда ишлени андан ары бардырып, жашау журтланы мурдорларын табаргъа, ол санда адамланы болумларындан толуракъ хапар билир муратлыбыз,- дейди экспедицияны башчысы, Къырал тарых музейни археология эсгертмеле жаны бла бёлюмюню илму ишчиси Анна Кадиева.
Къазыу ишлеге Къабарты-Малкъарны илму арасыны (КБНЦ) келечилери да къатышырыкъдыла. Алагъа Заюководан араны илму ишчиси Азамат Шаов башчылыкъ этерикди. Ол айтханыча, былтыр илму араны келечилери къазыу ишле барлыкъ жерлени картографиясын жарашдыргъандыла, участокланы да белгилегендиле. Быйыл а хазыр план бла къазып тебирерикдиле.
Анна Анатольевна айтханыча, Кёнделен-2 Ара Кавказда бурун заманлада къуралгъан эм уллу элледен бирине саналады. Ол Бахсан ёзени толусунлай кёрюннген, болмагъанча тап жерде орналады. Экспедицияны баш борчу - анга ненча жыл болгъанын тинтиргеди. Болсада 2014 жылда окъуна алимлени оюмуна кёре, Кёнделен-2 элде адамла орта ёмюрлеге дери 600−700 жыл алгъа жашагъанларына шартла ачыкъланнганларын да белгилерчады.
- Былтыр Кёнделен-2 комплексде къазыуну башлагъаныбызда, бизни эрагъа дери VII-VI ёмюрледе этилген къошун сауутла, сюнгю, скифлени чыпчыкъ суратлы багъыр тюймелери табылгъандыла. Элни байлыгъына ат керекле, мияладан адырла чыкъгъанлары да шагъатлыкъ этедиле. Аны бла бирге ала жерни баш жанында табылгъанларын эсге алсакъ, теренирек къазылса, бютюн сейир затла чыгъарыкъларына ышанырчады,- деп къошханды Азамат Русланович.
Археологла Кёнделен-2 участокда тёгерек, тёртгюл эм башха формалы дуппурла жашау журтла, халжарла эм мюлкде хайырланнган объектле болгъанлырына таукелдиле. Буруннгу тенгизден 900 метр бийикликде тытырдан сора сууу окъуна болмагъан жерде орналады. Аны бла байламлы юйлени къалай ишлеген болурла деген соруу чыгъады. Ол себепден алыкъа иш кёпдю.
Заюково-3 комплексни юсюнден айтханда да, археологла сейир шартла табаргъа итиниулюклерин тас этмейдиле. Специалистле ол эл ала суннгангандан эсе эрттегили болгъанын айтадыла. Аны юсюнден толу хапарны Анна Кадиева жууукъ заманда Къырал тарых музейде лекциясында билдирир муратлыды. Аны бла бирге тюзюнлей халда комплексге къараргъа да онг табыллыкъды.
Кёнделен бла Заюково комплексле жерлешлерибизге «Нартланы къабырларыча» белгилидиле. Объектле Кёнделен сууну боюнунда орналадыла. Ала юч кесекден къураладыла: Заюково -3 - бизни эрагъа дери VIII эм VIII ёмюрлени обалары; Кёнделен-2 - бизни эрагъа дери VIII ёмюрде къая бетледе эсгертмеле эм XI ёмюрде аланла жашагъан кезиу.
Заюково-3 никропольгъа 1,5 минг жыл чакълы болады. Аны тарыхы бизни эрагъа дери VIII ёмюрден VII ёмюрге дери созулады. Мында Къобан кезиуню, сарматланы бла аланланы ызлары да эсленедиле. Саулай алып айтханда, бюгюнлюкде объектде 247 оба табылгъанды.
Магометланы Сулейман
хазырлагъанды.
