Гъуджэм къищ гупсысэ
Псэм и даущ, пщIащэ щхъыщхъ макъ. ЩIэфиежу къыкъуэу жьыбгъэр мэдэхащIэ. ешкIурэхыу ежэх псынэпс къабзэми щIэтщ адыгэ макъамэ.
Жьэгум дэлъ дэпыр мэпIэнкI, зэми и щхьэм тралъхьэжауэ щхьэщылъ пхъэ ныкъуэсыр ину къызэщIонэжри, мафIэм и тхыпхъэщIыпхъэ къигъэщIыжрэ нэхъ иныжу хэлыдыкIыурэ, хуэмурэ мэужьыхыж. Абы пэжыжьэу зы кIыщ гуэрми щоблэ мафIэ. Ар зэи зэхэкIкъым, дэпыр зэрыпIэнкIри сыдж щIэтым и гу макъамэ хуэдэщи, ар щыужьыхкIэ, гъащIэри къыдэувыIэнми ярейщ. Зыщ абы зыхимыщIэр, псэншэми, хуабэмэр къыIурыуэу и щхьэфэм зыгуэр щымылъэщэжми, сыджыр сыджу къэнэжынущ. Ауэ хъунущ ар нэгъуэщI, зыри зыхуэмейж хьэпшыпу, а зыщIэтми къыщIадзыжынри хэлъщ. ИтIанэ, кIыщи щыIэжынукъым. Хьэуэ, къремыхъу апхуэдэ. МафIэми, а сыджыр щымыIэмэ зэрызыхэкIыжагъэххэр и псэм къищIащи, и щхьэфэм тралъхьэ псори пIащIэу епхъуатэ, жэщыр хэкIуэтауэ тIэкIу нэхъ ужьыхами, лъэщакIуэр къыщIыхьэу къызэщIигъэстыжыным пэплъами ярейщи, зэрыхузэфIэкIкIэ зехъумэ. ГъукIэми лъэщэн щIедзэжри, нанэ и хупцIынэу, гъущIым зыхуей и лъэпкъыр къыхещIыкI. Сыджым телъым уадэр щытехуэкIэ къыщIэлъэлъ хъуаскIэр вагъуэу къызэрылъэлъым ещхьми, ар нэхъ псынщIэу мэужьыхыж…
- Сэ си вагъуэщ, сэ си вагъуэщ а…
- Бэдынокъуэ ущымыхъуакIэ, дэнэ махуэ уэфIышхуэм вагъуэ къыздипхар?- Къэгубжьауэ уадэр иоупщIыр сыджым. Ауэ адрейр и гупсысэхэм хэкIуэдэжа хуэдэ, щэхущ.
Зэман докIри, уэру лъей хъуаскIэхэр хьэт хьэрфыжьу сыджым и нэгу къыщIоувэ, хьэрф къэсыхуи я плъыфэ яIэжу, хэт плъыжьу, гъуэжьу, хэти кхъуэщыныфэу къызэрылъэлъурэ уафэм долъей. ИужькIэ уэгум вагъуэу иолъалъэри, ипхъа щIыкIэу зэбгролъэлъ. А псори къызэрыхъур напIэдэхьейгъуэми, сыджым дежкIэ дэтхэнэ зы меданри илъэс мин пэлъытэщ, дакъикъэр лIэщIыгъуэщ. Хуэмурэ я лъагъуэр хашыж щIыкIэу вагъуэхэри зэпэщIокIуэт, яIурылъу щыта бзэри зэпэщхьэхуэ мэхъури, езым я псэлъэкIэ къагъэщIыж. Лъэпкъ лъэпкъыу зэхэкIа дэтхэнэ зыри и къару елъытауэ, хэт ину хэти цIыкIуу мэлыд. Зэми нэхъ цIыкIуар а иным текIуэжауэ нэхъ гуащIэжи хъуауэ мэлыд. Инар цIыкIу мэхъужри мэужьыхыж. Хэти иожри, сыдж лъабжьэм щохуэхыж, языныкъуэхэри щыункIыфIынур гъунэгъу дыдэ къэхъуарэ пэт, и пэкIэ зэрыкIуэтэнум хущIэкъухэкъым, щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэри адрейхэм къахэмыщмэ нэхъ къызэращтэрщ. Зэман докIри, нэхъыбэм декIуэкIыу есар ипэкIэ зытета гъуэгур зэримыпэсыж мэхъу, Iумпэм ещIыжыпэри, зыхыхьам яхошэпсыхьыжыпэ. Ар псэущ, ауэ щыIэжкъым, иIэжкъым и гъуэгуи, лIа пэлъытэщ. ЩыкIуэдыжынум ежьэу лъэпкъ дапщэ текIыжа дунейм, иджыпсту тетхэри нэхъ лей?! Аращи, аргуэру зы вагъуи йож, йожри сыдж лъабжьэм щохуэхыж. А кIуэдыжам и ужь къинахэми къащIэлъщ абы и щхьэм кърикIуар. Ауэ адрейхэм гугъэр я щхьэм илъщ. Ипэ итахэми я щхьэр а щIыкIэм тету къагъэпцIэжат, къащIэлъым зыкIи зихъуэжатэкъым. Къэлыдыжауэ гъуэгу пэж теувэжар вагъуэ лъэпкъ зырызыххэт. Сыджым ахэр щымыгъупщами, тхыдэм зэтеувэжауэ ищIэжыр зы лъэпкъ закъуэщ. Дуней псом щикъухьами, а иужьрейхэм зы щIыпIэ яубыдыжарэ къэрали щыхъужауэ, зауэ банэкIэ яфIобагъуэ. И щхьэм ирикIуар а зи гугъу тщIам ещхьми, Хьэт и бынхэм зыкъаужьыжыфкъым. Я зэгурымыIуэныгъэм текIуэдэжа лъэпкъым и кIэрыхубжьэрыхухэр щыIэжми, ахэр иджыри хуейкъым я адэжьхэм яхэлъа хьэл мыгъуэу пагагъэр IэщIыб ящIын. Аращи, я щхьэри къагъэпцIэжрэ, ефIакIуэу жаIэурэ мэкIуэд.
Уадэм гуиуда гъущI дзакIэ налъэр мэлъейри, сыдж лъабжьэм щIэлъ мывэм тохуэ. Ауэ мэлъейжри, щIым хокIуэдэж. Абы къигъэуша мывэри жейбащхъуэным къыхокIыжри, набдзэгубдзаплъэу дунейм хоплъэ…
... Куэд зылъэгъуащ ар. Ауэ и бзэр быдэщи, зыри къыпхуегъэIуэтэнукъым, ищIэж псори игъэвынущ тетыхукIи. Нысашэр здаша пщIантIи, кхъуейплъыжькIэрыщIи, атэлыкъым къишэжа щIали, гуфIэгъуи, гузэвэгъуи, уэндэгъу цIыхубз зи ныбафэр зыгуагъэхуу джатэпэкIэ къраха сабий, зи гъащIэр хэкум папщIэ зыта цIыхуи, анэ бгъафэм къыщIачу хыфIахуа цIыкIуи, Iуэдыщэ хэкум и гу бампIэ куэди щегъэпщкIу а мывэм и кIуэцIым. И гупсысэ псори хьэжкурийуэ зэхеджэри, ныбжькIэ езым нэхъ куэдкIэ нэхъыщIэн сыджым худоплъей. Ауэ зи щхьэфэм акъылыр ираукIэми ярейуэ, уадэр щылъащэми, сэ схуэдэ щыIэ жыхуиIэу и лъэгу щIэлъым пагэу къыхуоплъых. Мывэми ар къыгурыIуа хуэдэ, сыти къыппысхын жыхуиIэу, и гупсысэхэм хохьэж…
Зэманыр макIуэ. ЖьантIэм дэт жьэгум мафIэ зэрыщамыщIыжрэ куэд щIащ. Езы жьэгуми и лъэужьи щыIэжкъым, абы и хуабэм зезыгъэууэ, пхъэ мафIэ и куэщIым щызыщIу щытахэр яукIащ, хэти хэкум ирахуащ. Къэнахэми а щIыпIэр ябгынащ е зи къежьапIэр зэзымыпэсыжахэми ар IэщIыб ящIыжащ. Арати, хэкIуэдэжа унэми жьэгу къыхэнэжакъым...
Мэзыр жыг зырызыххэу зэрызэхэтым хуэдэу, зыхэта лъэпкъыр лъэпкъ зыщIыж цIыхум и бзэр, и хабзэр щимыгъуэтыжым, езыми зыкъигъуэтыжатэкъыми, лъэпкъри щыIэжакъым…
НАФIЭДЗ Мухьэмэд.
