Быйыл 1 июньдан къыралда власть органланы ишлери бла байламлы законлагъа тюзетиуле кючлерине киргендиле. Ол санда федерал эм регион власть органланы араларында байламлыкъла, субъектни оноучусуну юслеринден  эм башхала. 

2021 жылда 21 декабрьде РФ-ни Президенти «РФ-ни субъектлеринде власть органланы ишлерин къурауну битеулю принциплерини юслеринден» федерал законнга къол салгъанды. Ары дери уа документни Къырал Дума эм Федерация Совет къабыл кёрген эдиле. Закон РФ-ни Конституциясына тюрлениуле кийирилгенлери бла байламлы хазырланнган эди. 

- Закон къыралда власть органланы ишлерин бирге тийишдиреди, федерал, регион эм муниципал органланы араларында жууаплылыкъланы шарт белгилейди. Анга кёре, битеу власть  органла бирге келишип, чырмаусуз ишлерикдиле,-деп ангылатхан эди ол кезиуде законопроектни авторларындан бири Къырал Думаны  къырал къурулуш эм законла чыгъарыу жаны бла комитетини башчысы Павел Крашенинников.

Къуралыуу  

Алай бла тюзетиулеге тийишлиликде,   регионлада власть органланы системасы шарт къуралады, аны ишини низамы белгиленеди. Анга уа законла чыгъарыучу орган, регионну башчысы эм правительство эмда регионну конституциясына кёре къуралгъан башха органла киредиле. 

Жангычылыкълагъа кёре,  регионну баш законунда субъектни оноучусу къаллай ат жюрютюрюгюн жазаргъа боллукъду. Аны  анда жашагъан халкъланы тиллерин, тёрелерин, тарых энчиликлерин эсге алып къураргъа онг барды. Ол санда анга «башчы», «губернатор», «мэр» дерге жарарыкъды. Жаланда анга къыралны башчысыны атында болгъан сёзлени къошаргъа жарамайды: «Россей Федерацияны Президенти» дегенни. 

Аны бла бирге регионну оноучусуну жууаплылыгъында да бардыла тюрлениуле.   РФ-ни Президенти субъектни башчысы  борчларын тийишлисича толтурмагъаны ючюн эсгертиу этерге, къаты эсгертирге эркин болгъанды. Кемчилик кетерилмесе уа, субъектни оноучусу къуллугъундан эркин этиллиги белгиленеди.  

Законла чыгъарыучу  орган
 

Законла жарашдырыу бла байламлы тюзетиуле да  кючлерине киргендиле. Дагъыда регионну Парламенти Къырал Думагъа законопроектни къалай кёргюзтюрюгюню низамы да белгиленнгенди. Депутатла, сенаторла регионну законла чыгъарыучу органында доклад этерге эркин болгъанлары да жазылгъанды. 

 Ишчи болжалла

Алгъыннгы жорукълагъа тийишлиликде, регионну оноучусу бу къуллукъгъа эки кереден кёп айырылыргъа эркин болмагъанды. Энди бу чекле кетерилгендиле. Субъектни оноучу жангыдан ненча кере сайланырыгъын  законла чыгъарыучу  органла тохташдырлыкъдыла. 

Субъектни башчысы, Парламент да  5 жылгъа сайланадыла. Шёндюгю низамгъа кёре уа, болжалланы регион кеси тохташдыргъанды, алай ол 5 жылдан озмазгъа керек эди. 

Павел Крашенинников ангылатханыча, закон кючюне киргени бла федерал эм  регион власть органланы араларында жууаплылыкъла  шарт тохташдырыладыла. Аны хайырындан а инсанны тилегин къайсы власть  орган тамамларгъа кереклиси системаны ичинде сюзюллюкдю. Алай бла уа тилеги, излеми болгъан адамгъа жууаплы органлагъа жюрюп, алада болушлукъ излер кереклиси боллукъ тюйюлдю.  

Законну бир-бир кесеклери  къол салыннган кюнде киргендиле кючлерине, 7-8-чи башлары уа 2023 жылдан ишлеп башларыкъдыла. Алада сёз субъектлени экономика мурдорларын къурауну юслеринден барады.
 

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.