УФ-м  и  Правительствэм  и    УнафэщIым и къуэдзэ Чернышенкэ Дмитрийрэ ­Урысей Федерацэм и Президентым и пол­номочнэ лIыкIуэу Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ округым щыIэ Чайкэ Юрийрэ дыгъуасэ ирагъэкIуэкIащ              КИФЩI-м бжыгъэр зи лъабжьэ зыу­жьы­ныгъэ игъуэтыным, апхуэдэуи щэнхабзэм, спортым, туризмэм ехьэлIа Iуэ­ху­хэм щытепсэлъыхьа зэIущIэ. Видео­конференц мардэм тету абы и лэжьыгъэм хэтащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек.

ЗэIущIэм кърихьэлIахэм фIэхъус псалъэкIэ защыхуигъазэм полномочнэ лIы­кIуэм Вице-премьер Чернышенкэ Дмит­рий фIыщIэ хуищIащ Кавказ Ищхъэрэм хыхьэ щIыналъэхэм зегъэужьыным гулъытэ хэха зэрыхуищIым, къазэрыдэIэ­пыкъум папщIэ.
«Зэман гъунэгъум бжыгъэр зи лъабжьэ Iэмалхэр нэхъыбэу хапщэ зэрыхъунум и фIыгъэкIэ экономикэм и зэхэлъыкIэм ­зэхъуэкIыныгъэшхуэхэр щекIуэкIынущ, абы фейдэуэ къитым хигъэхъуэнущ, жы­лагъуэ зэхущытыкIэхэм захъуэжынущ, иджырей бжыгъэ платформэхэр зи ­лъабжьэ зыужьыныгъэ ягъуэтынущ, мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхухэм цIыхухэм зы­ща­гъэгъуэзэнымкIэ Iэмал псори яIэнущ. Дэ нобэ ди нэгу щIокI бжыгъэр зи лъабжьэ технологиехэм цIыхухэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщыным и Iуэхум зэрызрагъэ­хъуэ­жыр, абы къыдоунэху IэщIагъэщIэ­хэр. Абы и фIыгъэкIэ цIыхухэр тогушхуэ щIэ­ныгъэщIэхэр зрагъэгъуэтыным, Iэ­щIа­гъэщIэхэм хуеджэным.
Кавказ Ищхъэрэм хыхьэ щIыналъэхэм я дежкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ зэманым екIуу дэбэкъуэным, ди жылагъуэм зэрызиужьым ди цIыхухэр я щIэныгъэкIи IэщIагъэкIи декIун, щIыналъэхэм щыIэ хъугъуэфIыгъуэхэр а лэжьыгъэм лъабжьэ хуэхъун папщIэ», - къыхигъэщащ къэ­ралым и УнафэщIым и лIыкIуэу округым щыIэм.
Апхуэдэ мурадыр къайхъулIэн папщIэ, абы къызэрилъытэмкIэ, округым хыхьэ щIыналъэ псоми щыгъэзэщIэн хуейщ «Бжыгъэр  зи лъабжьэ экономикэ» лъэпкъ программэм щыубзыхуахэр, абы щыгъэува пIалъэм ирихьэлIэу мурадхэр зрагъэхъулIэн папщIэ.
«Гулъытэншэу къэбгъанэ хъунукъым ­туризм IэнатIэм зегъэужьынри. Зым и ­дежкIи щэхукъым Кавказыр узыншагъэмрэ гъащIэ кIыхьымрэ я дамыгъэу къызэралъытэр. Ди округыр географие и лъэныкъуэкIэ зыхуэзэ щIыпIэмрэ и щIы­­-уэп­­сым и щхьэхуэныгъэхэмрэ Iэмал къыдат къэралым и адрей щIыналъэхэм нэхъ­рэ нэхъ псынщIэу зыдужьынымкIэ.
Мыхьэнэшхуэ иIэщ ахэр фейдэ нэхъыбэ къапэкIуэу къэгъэсэбэпыным икIи инвесторхэм я мылъку щIыналъэм къыхегъэлъ­хьэным тегъэгушхуэным. Мыбдежым зы­щыбгъэгъупщэ хъунукъым курортхэм узын­шагъэмкIэ сэбэп хъу я фIыгъуэхэм яхуэсакъын, ахэр ди къэкIуэну щIэблэхэм яхуэтхъумэн зэрыхуейр.
Экономикэм, финанс институтхэм зегъэужьыным дегугъукIэрэ, зыщыдгъэ­гъупщэ хъунукъым псэкIэ бей цIыхухэр щIыналъэм къихъуэн къалэнри.
Ди щIалэгъуалэм я зэчийхэр, ябгъэ­дэлъ зэфIэкI къызэрымыкIуэхэр наIуэ къэщIыным, абыхэм зегъэужьыным, абы­­хэм хьэл мыхъумыщIэхэм зыща­дзейуэ щытыным хуэущииным хуэлэжьэн хуейщ «Щэнхабзэ», «Спортыр ди псэу-кIэм и мардэщ» проектхэр гъэзэщIэныр.
Абы къыдэкIуэу къэлъытапхъэщ Кав­-каз Ищхъэрэм щыпсэу лъэпкъ псоми зыр адрейм къыхэзыгъэщхьэхукI я щэнхабзэхэмрэ хабзэхэмрэ сакъыу хъумэным зэрегугъупхъэр», - къыхигъэщхьэхукIащ Чайкэ Юрий.
Зытепсэлъыхьыну Iуэхугъуэ нэхъыщ­хьэхэм ящыщу полномочнэ лIыкIуэм ­къигъэлъэгъуащ къэрал властым и федеральнэ, щIыналъэ органхэр быдэу зэ­пыщIауэ зэдэлэжьэныр, «Бжыгъэр зи ­лъабжьэ экономикэр» лъэпкъ программэр, «Щэнхабзэ» лъэпкъ проектым я унэтIыныгъэ нэхъыщхьэхэр зэгъэхъулIа хъуным хуэщхьэпэну унафэхэр къэщ­тэныр.
«Шэч къытесхьэркъым Iуэхум зи сэ­-       бэп хэлъ псори зэдэууэ зэдэлажьэмэ, округым хыхьэ щIыналъэхэм щыIэ ресурс­хэр тэмэму зэгъэзэхуауэ къэдгъэсэбэп-мэ, 2030 гъэ пщIондэ щIыпIэм зэры­зиужьынум теухуауэ къагъэлъэгъуахэр зэ­рытхузэфIэкIынум», - къыхигъэщхьэ­хукIащ Президентым и лIыкIуэм.
ГъэзэщIакIуэ властым и дэтхэнэ щIы­налъэ органми щыгъэбелджылауэ щы­тынущ бжыгъэм ехьэлIа зэхъуэкIы­ныгъэм зи нэIэ тетынухэр, жиIащ Правительст-вэм и УнафэщIым и къуэдзэ Чернышенкэ Дмитрий. Абыхэм я лэжьэкIэм кIэ­лъып­лъынущ Урысейм Связымрэ цIыхубэ ­коммуникацэхэмкIэ и министерствэр. А Iуэ­хущIапIэм и нэIэ щIэтынущ УФ-м и щIыналъэ псоми бжыгъэр и лъабжьэу ще­кIуэкIыну зэхъуэкIыныгъэхэр.
Бжыгъэр зи лъабжьэ зэхъуэкIыныгъэ­хэр щIыналъэхэм 2024 гъэ пщIондэ щегъэкIуэкIыным хухахыну я мурадщ сом мелард 86-м нэблагъэ.
Чернышенкэ Дмитрий апхуэдэу къы­хигъэщащ туризм IэнатIэм зегъэужьы­ным хуэгъэза лъэпкъ проектхэр зэхэлъ­хьэным щIыналъэхэр жыджэру зэры­хэтыпхъэр. КъимыдэкIэ, Вице-премьерым гу лъитащ КИФЩI-м хыхьэ субъектхэр 2020 гъэм къэралкIуэцI туризмэм зегъэужьыным хуэунэтIа программэм жыджэру хэтын зэрыхуейм. А программэр гъэзэщIэным нэхъ пасэу хухахауэ щытащ сом мелард 15. Ахэр трагъэкIуэдэну я мурадщ Урысейм зыщызыплъы­хьыну ежьэ туристхэм субсидиехэр яхухэхыным. ЗэрыхуагъэфащэмкIэ, а программэр къагъэ­сэбэпынущ урысей мелуани 3-м нэблагъэм.
Урысей Федерацэм бжыгъэр зи лъабжьэ зыужьыныгъэмкIэ, связымрэ цIыху-бэ коммуникацэхэмкIэ и министр Шадаев Максут къыхигъэщхьэхукIащ «Урысей Федерацэм 2030 гъэ пщIондэ зэрызи­у­жьыну лъэпкъ мурадхэм ятеухуауэ» Пре­зидентым 2020 гъэм бадзэуэгъуэм и 21-м къыдигъэкIа Указ №474-р «Урысей Федерацэм бжыгъэр зи лъабжьэ и экономикэр» лъэпкъ программэм, «Бжыгъэр зи лъабжьэ зэхъуэкIыныгъэхэр» жыхуиIэ и Iыхьэм зэрахуэгъэзар.
А мурадхэр унэтIыныгъиплIым ятещIы­хьащ: экономикэмрэ социальнэ IэнатIэмрэ, абыхэм узыншагъэр хъумэнымрэ егъэджэныгъэмри, къэрал управленэри хыхьэу, я унэтIыныгъэ нэхъыщхьэхэр «бжыгъэр зи лъабжьэ балигъыпIэ» жы­хуаIэм нэгъэсыным; социальнэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхутхьэбзэхэм я процент 95-р электроннэ IэмалхэмкIэ зэфIагъэкIыфу Iуэ-хур зэтеухуэным; «Интернет» хъыбар­­- е­гъащIэ-телекоммуникацэ сетым и Iэмалхэр унагъуэ хозяйствэхэм зыубгъуауэ къагъэсэбэпыфыным процент 97-кIэ хуэ­кIуэным; хъыбарегъащIэ технологиехэм хэ­кум зэрызыщиужьым халъхьэ мылъкум 2019 гъэм елъытауэ хуэдиплIкIэ хэгъэхъуэным.
«Социальнэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхутхьэбзэ­хэр электроннэ IэмалхэмкIэ зэфIэзыгъэ­кIыфхэм, Интернетым пыщIа унагъуэ хозяйствэхэм я бжыгъэхэм хэгъэхъуэныр дэ тхузэгъэхъулIэнущ, щIыналъэхэм а унэ­тIыныгъэхэмкIэ дадэлажьэурэ», - жиIащ Шадаев Максут.

КъимыдэкIэ, къызэрыхагъэщащи, «Бжыгъэр зи лъабжьэ къэрал управленэр» федеральнэ проектыр гъэзэ­щIэным хыхьэу Къэрал, муниципальнэ Iуэхутхьэбзэхэр щыхуащIэ зыуэ щыт порталым щыхапщащ цIыхухэм зэрызыкъыхуагъазэ Iэмалхэм зегъэужьыным хуэгъэпса бжыгъэ платформэр. Ар къагъэсэбэпурэ цIыхухэм къэрал властым и органхэмрэ щIыпIэ унафэр зезыгъакIуэ органхэмрэ я лэжьэкIэм теухуа тхьэусыхафэхэмрэ я жэрдэмхэмрэ зыхуэфащэхэм хуагъэхьыфынущ.
«Урысейм Бжыгъэр зи лъабжьэ зыужьыныгъэмкIэ, связымрэ цIыхубэ коммуникацэхэмкIэ и министерствэм зэфIигъэкIащ цIыхухэм зэрызапищIэ платформэм и лэжьыгъэр зэтеухуэным ехьэлIа япэ Iыхьэр. Кавказ ­Ищхъэрэ федеральнэ округым хыхьэ щIыналъэ псоми жаIащ абы и лэжьыгъэм хэтыну зэрыхуейр», - къыхигъэ­щхьэхукIащ министрым.
Урысей Федерацэм щэнхабзэмкIэ и министрым и къуэ­дзэ Яриловэ Ольгэ къызэрыхигъэщамкIэ, «Щэнхабзэм зегъэужьыныр» къэрал программэм Iыхьэ щхьэхуэ къыщыгъэлъэгъуащ, КИФЩI-м псынщIэу зегъэужьыным хуэунэтIауэ.
2019 гъэм къэрал программэр гъэзэщIэным хуэунэтIауэ ЩэнхабзэмкIэ министерствэм Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм къахуиутIыпщащ сом мелардищым нэблагъэ. 2020 гъэм я мурадщ а Iуэхум сом мелард 1,5-рэ хухахыну.
«Щэнхабзэ» лъэпкъ проектым ипкъ иткIэ 2024 гъэ пщIондэ КИФЩI-м и щIыналъэхэм сом меларди 5,5-рэ къыхуатIыпщыну яубзыхуащ.
«2020 гъэм дэ къалэнышхуэ зыбжанэ къытпэщытщ. Мыхьэнэшхуэ иIэщ федеральнэ бюджетым къыхэкI мылъкур сэбэпынагъ нэхъыбэ къыпэкIуэу къэгъэсэбэпыным. Илъэс кIуам къигъэлъэгъуащ ар зэрытхузэфIэкIынур, щIыналъэхэм быдэу дапыщIауэ дадэлажьэмэ, кIэлъы­плъыныгъэ тэмэм щыIэмэ - федеральнэ центрым къыбгъэдэкIыу щIыналъэ икIи адэкIэ муниципалитетхэм, жылэ хэхам, IуэхущIапIэ пыухыкIам яхуэгъэзауэ зэтеухуамэ.
ЕтIуанэрауэ, лъэпкъ проектым и Iыхьэ псори гъэзэщIэнми мыхьэнэ хэха иIэщ. Илъэс кIуам кърикIуам тепщIыхьмэ, КИФЩI-м къыщыхалъхьэ дауэдапщэхэм цIыхухэр къызэрекIуэлIамкIэ федеральнэ округ псоми етIуанэ увыпIэр щиубыдащ. Дэ, шэч хэмылъу, шыщхьэуIум зэ­хъуэкIыныгъэхэр хэтлъхьэнщ а лэжьыгъэм кърикIуэхэм икIи, мы илъэсым къыдэкIуа гугъуехьхэм емылъытауэ, «Щэнхабзэ» лъэпкъ проектыр проценти 100-кIэ гъэзэщIэнри зэдгъэхъулIэнщ», - жиIащ Яриловэ Ольгэ.
Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ округым, инвестицэ программэхэм тету, цIыху куэд зыхэт спортымрэ спорт инфраструктурэмрэ зыщегъэужьыным теухуауэ къэпсэлъащ Урысей Федерацэм спортымкIэ и министр Матицын Олег.
Абы зэрыжиIамкIэ, КИФЩI-м хыхьэ щIыналъэхэм мы зэманым щаухуэ е щызэрагъэпэщыж спорт объект 87-рэ. А мурадхэм трагъэкIуэдэну 2020 гъэм хухахащ сом мелардитIым щIигъу.
Абы къыдэкIуэу, 2021 - 2022 гъэхэм къриубыдэу «Спортыр ди псэукIэм и мардэщ» федеральнэ проектым хыхьэу яухуэну е зэрагъэпэщыжыну я мурадщ иджыри спорт ухуэныгъэ 18.
ТуризмэмкIэ федеральнэ агентствэм и унафэщI Догузовэ Заринэ зэпкърыхауэ къытеувыIащ Урысей Федерацэм и «Экономикэ зыужьыныгъэмрэ щIэм тет экономикэмрэ» къэрал программэм и программэ къуэдзэ «Ту­ризм» жыхуиIэм хыхьэхэм икIи КИФЩI-м щыщ щIыналъэхэр зыIууэ гугъуехьхэм къыхэкIынымкIэ щыIэ хэ­кIы­пIэхэр зэпкърихащ, абы туризм IэнатIэм зегъэужьынри хыхьэу.
Къапщтэмэ, и гугъу ищIащ КИФЩI-м зегъэужьынымкIэ щыIэ Iэмалхэм хэзыгъэхъуэну турист, санаторэ-зыгъэпсэхупIэ, нэгъуэщI инфрастуктурэ къызэгъэпэщыным. ЗэIущIэм къызэрыщыхагъэщамкIэ, УФ-м и Президентым пщэрылъ къазэрыщищIам тету ТуризмэмкIэ федеральнэ агентствэм зэхелъхьэ «Туризмэмрэ хьэщIэ егъэблэгъэным и индустриемрэ» лъэпкъ проектыщIэр.
«Лъэпкъ проектыщIэ зэхэлъхьэным Iэмал къитынущ федеральнэ IуэхущIапIэхэм (ТуризмэмкIэ федеральнэ агентствэм, Урысейм Экономикэ зыужьыныгъэмкIэ и министерствэм, Урысейм ТранспортымкIэ и министерствэм, Урысейм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм, Урысейм СпортымкIэ и министерствэм, Урысейм ФинансхэмкIэ и министерствэм), къэрал властым и щIыналъэ органхэм, IуэхущIапIэ щхьэхуэхэм, къэпщытакIуэ, IэщIагъэлI зэгухьэныгъэхэм я лэжьыгъэр зэгъэуIунымкIэ, Урысей Федерацэм туризм и лъэныкъуэкIэ иIэ зэфIэкIхэм хэгъэхъуэнымкIэ, ар дунейпсо туризм IэнатIэм и пашэ хъунымкIэ.
Абы ипкъ иткIэ, КИФЩI-м хыхьэ щIыналъэхэм долъэIу мы лэжьыгъэм жану къыхыхьэну икIи Урысейм и цIыху­хэмрэ хамэ къэрал къикIахэмрэ сыткIи зыхуей хуэзэу зегъэгъэпсэхун и лъэныкъуэкIэ езыхэм пхагъэкIа, зрагъэ­хъулIа жэрдэмхэр, проектхэмрэ Iуэху щхьэхуэхэмрэ къыхалъхьэну», - жиIащ Догузовэ Заринэ.
ЗэIущIэм зыщыхэплъа Iуэхухэм япкъ иткIэ пщэрылъхэр яубзыхуащ икIи ахэр кIэлъыплъыныгъэ щхьэхуэм щIагъэуващ.